Cumhurbaşkanı Erdoğan, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu çerçevesinde İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ile yaptığı ilk yüz yüze görüşmeden bir gün sonra, New York’ta, Amerikalı Yahudi liderlerle biraraya geldi. Yapılan özel görüşmede Erdoğan, görüşmeye katılanların ifadelerine göre İsrail’i en kısa zamanda ziyaret etme niyetinde olduğunu yineledi.
İki katılımcının Jewish Insider’a yaptığı açıklamaya göre Erdoğan, İsrail’e yapacağı kendi seyahatinden önce Netanyahu’yu Ankara’da ağırlayacağını söyledi.
Neyanyahu’nun kısa bir süre önce üçüncü beş yıllık dönem için yeniden seçilen Erdoğan ile bu yaz Türkiye’de bir araya gelmesi planlanmıştı ancak kalp pili takılmasının ardından sağlık endişeleri nedeniyle geziyi erteledi.
İsrailli üst düzey bir diplomatik kaynağa göre, BM toplantısından önce sadece telefonla görüşen iki lider, Salı günkü görüşmede karşılıklı ziyaretleri koordine etme konusunda mutabık kaldı.
İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog Mart 2022’de Türkiye’yi ziyaret etmişti.
Erdoğan’ın Manhattan’da BM merkezinin karşısındaki Türk Evi’nde yaklaşık 30 Yahudi dini liderle bir saatten fazla süren görüşmesi sırasında ise katılımcılar, Erdoğan’a Türkiye ile İsrail arasındaki bağların yenilenmesi, yükselen antisemitizm, Holokost eğitimi, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı ve İran’ın nükleer kapasitesi gibi bir dizi konuda sorular yönetti.
Erdoğan’la görüşen katılımcılar arasında yer alan İftira ve İnkârla Mücadele Birliği’nin uzun yıllar direktörlüğünü yapmış olan Abe Foxman, JI’a verdiği röportajda “Erdoğan Cumhurbaşkanı olduğundan beri yaklaşık 20 yıldır bu toplantılara katılıyorum ve bunun hatırladığım en samimi toplantı olduğunu söyleyebilirim” dedi: “Her iki tarafın söylemi de saygılıydı.”
Foxman samimiyetin artmasının birkaç nedeni olduğunu belirterek, toplantıya katılan Türk Yahudi liderlerin varlığını ve İsrail ile Türkiye arasında son dönemde yaşanan yakınlaşmayı örnek gösterdi. Foxman Erdoğan için “Amerikan Yahudi toplumuna hep zaman ayırdı çünkü bunun bu ülkedeki ilişkilerinin bir parçası olduğunu biliyor” dedi.
Müşterileri arasında Türk hükümetinin de bulunduğu Ortodoks Yahudi lobici Ezra Friedlander, Erdoğan’ın giriş konuşmasında Yahudilerin yeni yılını kutladığını ve ABD’ye yaptığı “tüm ziyaretlerde” Yahudi liderlerle görüşmeye “her zaman büyük anlam yüklediğini” vurguladığını söyledi.
Büyük Amerikan Yahudi Örgütleri Başkanları Konferansı CEO’su William Daroff, JI’a yaptığı açıklamada görüşmeyi “sıcak ve ilgi çekici” olarak tanımladı. Daroff, Türkiye Cumhurbaşkanı’nın İsrail ile “istikrarlı ve verimli bir ilişkiye olan bağlılığını” ve “insanlığa karşı bir suç” olarak nitelendirdiği antisemitizmle mücadele konusundaki kararlılığını bir kez daha teyit ettiğini” söyledi.
Daroff, toplantıya katılan Yahudi liderlerin Erdoğan’ın Kudüs’e yapacağı ziyareti “memnuniyetle karşılayacaklarını” ve Türkiye ile İsrail arasındaki ilişkilerin “gelişmeye ve güzelleşmeye devam etmesini sağlamak için çalışacaklarını” sözlerine ekledi.
Görüşmenin daha hassas unsurlarını tartışmak için isimlerinin açıklanmasını istemeyen katılımcılara göre bazı gerilim noktaları vardı. “Bazı sorunlar var” diyen bir katılımcı, bazı katılımcıların Türkiye’de varlığını sürdüren Hamas’ın elindeki rehinelerle ilgili endişelerini özel olarak dile getirdiğini belirtti.
Bu arada bir başka katılımcıya göre Erdoğan, İran’ın nükleer silaha sahip olma ihtimaliyle ilgili bir soruyu yanıtlarken biraz muğlak konuştu. JI’ya konuşan katılımcı, “Erdoğan’ın yanıtı ‘Bölge ülkelerinin nükleer silah edinmesine karşıyız’ oldu” dedi.
Katılımcı, Erdoğan’ın Kudüs’teki Tapınak Tepesi’nde bulunan Mescid-i Aksa’da namaz kılmak istediğini belirtmesinin ardından İsrail ziyareti sırasında Batı Duvarı’nda namaz kılıp kılmayacağının da sorulduğunu söyledi. Katılımcıya göre Cumhurbaşkanı yanıt olarak “kimseyi hiçbir yerde namaz kılmaya zorlamayacağını” ısrarla vurgulayarak Batı Duvarı’nın gündeminde olmadığını ima etti. JI’ya konuşan katılımcı, “Ama ‘Batı Duvarı’nda namaz kılmayacağım’ demedi” dedi.