Basın İlan Kurumu’nun 1994 tarihli “Basın Ahlak Esasları”nı yeniden düzenleyen kararı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Yenilenen “Basın Ahlak Esasları” çerçevesinde 1994 tarihli esaslarda yer alan tüm muğlak ifadelerin korunması dikkat çekerken “Ahlaka aykırı yayın yapılamayacağı” ifadesinin “genel ahlak” olarak değiştirildiği görüldü.
Yeni düzenlemede; “aile yapısını bozmaya yönelik yayınlar” ile “Türk toplumunun milli ve manevi değerlerini zayıflatmaya yönelik yayınlar” yasak kapsamına alındı. Bu kararla, LGBTİ+ bireyleriyle ilgili haberlerin yasak kapsamına alındığını düşünen gazetecilik meslek örgütleri, Basın İlan Kurumu’na karşı eylem planlıyor.
Yeni düzenlemede, “Yayınlarda terör örgütleri, bunların üyeleri ve olaylar hakkında bilgi ve görsellere bu örgütleri meşru gösterecek şekilde yer verilemez” ifadesi de yer aldı.
Basın Ahlak Esasları’na dair yeni düzenlemede yayınlarda “özel hayatın gizliliği, hakaret, sövme, iftira ve haksız isnatta bulunulamayacağı ve ayrımcılık yapılamayacağı ile haber kaynağının gizliliği”ne dönük maddeler korundu. Bu maddeler gereğince;
*Kamu yararını ilgilendirmeyen durumlarda bireylerin özel hayatlarının gizliliği ihlal edilemeyecek.
*Kişi, kurum veya toplumsal gruplara yönelik yayınlarda eleştiri sınırlarını aşan, kişinin, kurumun veya grubun onur, şeref ve saygınlığını rencide edecek sözcükler kullanılamayacak, hakaret edilemeyecek, sövülemeyecek, iftira ve haksız isnatlarda bulunulamayacak.
*Yayınlarda hiç kimse ırkı, dili, dini, mezhebi, milliyeti, rengi, cinsiyeti, siyasal ve diğer düşünceleri, felsefi inancı, milli veya sosyal kökeni, doğum yeri, ekonomik ve diğer toplumsal konumları sebebiyle kınanamayacak, aşağılanamayacak. Vicdan, düşünce ve anlatım özgürlüklerini hukuka aykırı şekilde sınırlayıcı, sarsıcı ve incitici yayın yapılamayacak.
*Kadınların ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel alanlardaki bütün hak ve yetkilerden eşit olarak yararlanmasını engellemeye özendiren, kadın-erkek eşitliğine aykırı olan, kadını sadece cinsel bir nesne olarak gösteren yayınlar yapılamayacak.
Yeni düzenlemede haberlerle ilgili şikâyet süresi haberin yayımlanmasından sonra 30 günden 60 güne çıktı.
Yeni Basın Ahlak Esasları’nın belirlenmesine “İnternetin taşıdığı hız faktörünün etkisiyle doğruluğu teyit edilemeyen içeriklerin çoğalması, bu içeriklerin yazılı basına da yansıması, reklam haber sınırının bulanıklaşması, görüntüyle oynama tekniklerinin artması, izinsiz ve kaynak göstermeden içerik alıntılama gibi sorunlar” gerekçe gösterildi.
Gazeteler ve onların internet sayfaları
Basın Ahlak Esasları, gazeteler ve onların internet sayfaları için geçerli. Gazetelerin internet sayfaları yeni düzenleme gereğince hâkim kararıyla erişime engellenmiş içeriği kaldırmadıkları durumlarda yaptırımla karşılaşacak. Bu cezaların para ve ilan kesmenin yanı sıra erişim engelini de beraberinde getirmesi bekleniyor. Gazeteler ise ahlak esaslarına aykırı yayın yapmaları halinde resmi ilanlardan yararlanamayacak.
Dezenformasyon yasa teklifinin internet haber sitelerini de kapsadığını dikkate alan gazetecilik meslek örgütleri, o teklifin yasalaşması durumunda basın ahlak esaslarıyla getirilen düzenlemelere internet haber sitelerinin de dahil olacağını hesaplıyor.
Dezenformasyon yasa teklifi sosyal medya ve internet haber sitelerinden doğru olmayan haber paylaşımında bulunanlara üç yıla kadar hapis cezası öngörüyor. Teklif, paylaşımların doğruluğunu tespit edecek makamın belirsiz olması ve bu yolla siyasi propagandanın da engellenebileceği endişesiyle AKP’de de tartışma yaratmıştı. Teklifin yeni yasama döneminde gündeme gelip gelmeyeceği belirsizliğini korusa da, MHP teklifin “mutlaka yasalaşacağı” yönündeki ısrarını sürdürüyor.