Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, resmi ziyarette bulunmak üzere Birleşik Arap Emirliklerinden (BAE) özel uçak ile Mısır’a gitti. Erdoğan’ı, Kahire Uluslararası Havalimanı’nda Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi karşıladı.
Erdoğan, Sisi tarafından İttihadiye Sarayı’nda resmi törenle karşılanacak, ikili ve heyetler arası görüşmenin ardından ortak basın toplantısı düzenlenecek. Erdoğan, Sisi tarafından heyeti onuruna verilen resmi yemeğe katılacak.
Erdoğan’ı, İttihadiye Sarayı’nın girişinde de Sisi karşıladı. Ülkelerin heyetlerinin takdiminin ardından ikili ve heyetler arası görüşmeye geçildi.
Erdoğan ve Sisi, Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Toplantılarının Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Ortak Bildiriyi imzaladı.
Sisi: “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın önümüzdeki Nisan ayında Türkiye’yi ziyaret etme davetine cevap vermeyi sabırsızlıkla bekliyorum”
Ortak açıklamada ilk olarak Sisi konuştu. Sisi’nin konuşmasından öne çıkanlar şöyle:
“Sayın Erdoğan’la konuşmamızda; özellikle ateşkesin yapılması, Batı Şeria’da sukunete ulaşılmasını ve bir an önce Filistin’in ilanını istiyoruz. 1967 anlaşma ve sınırlarına göre başkentin Kudüs olarak ilan edilmesi lazım.
“İki ülkenin Libya konusundaki anlaşmasını beyan ettik. Meclis ve askeri açıdan Libya’daki bütünlüğü ve gelişmesiyle alakalı konular. Libya konusunda Türkiye ile işbirliği yapıyoruz. Bölgedeki bütün ilişkileri Türkiye ile beraber bir an önce daha iyi bir seviyeye getireceğiz.
“Yakın zaman içerisinde 15 milyar dolarlık ticaret hedefini gerçekleştirmeyi amaçlıyoruz. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın önümüzdeki Nisan ayında Türkiye’yi ziyaret etme davetine cevap vermeyi sabırsızlıkla bekliyorum. İki ülke arasında yeni bir sayfa açıyoruz.”
Erdoğan: “İlk fırsatta değerli kardeşimi Ankara’ya beklediğimi söyledik”
Erdoğan’ın ortak açıklamadaki konuşmasından öne çıkanlar ise şöyle:
“Sayın Cumhurbaşkanının nazik davetine icabetle 12 yıl sonra Kahire’de olmaktan memnuniyet duyuyorum. Şahsıma ve heyetime gösterdiğiniz nazik davetiniz için Mısırlı kardeşlerimize teşekkür ederim.
“Erzincanlı kardeşlerime buradan geçmiş olsun dileklerimi iletiyorum. Maalesef 9 işçimiz toprak altında kaldı. Arama kurtarma çalışmaları yoğun bir şekilde devam ediyor. İçişleri ve Enerji Bakanlarımızı bölgeye gönderdik. Kendilerinden düzenli bilgi alıyoruz.
“Türkiye-Mısır ilişkilerini güçlü seviyeye ulaştırma gayretindeyiz. Konsey toplantımızı gerçekleştirmek üzere ilk fırsatta değerli kardeşimi Ankara’ya beklediğimi söyledik. Bu ziyaret ilişkimizde bir dönüm noktası olacaktır. Ticaret hacmini 15 milyar dolara çıkarmak için mutabık kaldık. 3 milyar dolarlık yatırımlarımızı da artırmakta kararlıyız. Savunma sanayii ciddi potansiyele sahip bir alandır. Mısır bu alana önemli yatırımlar yapıyor. Mısır ile güç birliği yaparak ortak projeler yapabiliriz.
“Turizm, eğitim alanında mevcut bağları daha da kuvvetlendirmek için adımlar atacağız. Geçtğimiz yıl 22 bin Mısırlı öğrenci kurslara kayıt yaptırdı, bu memnuniyet vericidir.
“Gazze halkının topraklarından sürgün ettirlmesi yönünde girişimler bizim için yok hükmündedir. Mısır’ın bu konudaki gayretli tutumunu takdir ediyoruz. İslam dünyası ve BMGK başta olmak üzere uluslararası toplum böyle bir çılgınlığa izin vermemelidir. Orta vadede Gazze’nin yeniden toparlanması ve imarı için Mısır ile birlikte çalışmaya hazırız.
“Libya, Sudan ve Somali’deki meseleleri de değerlendirme fırsatı bulduk. Bu ülkelerin toprak bütünlüğüne desteğimiz tamdır. Biz çatışma, gerilim ve kriz görmek asla istemiyoruz. Barış ve güvenlik için Mısırla temaslarımızı her zaman artırma kararlılığındayız.”
Türkiye-Mısır ilişkileri bu noktaya nasıl geldi?
Erdoğan, 2013’te Muhammed Mursi’ye darbe yaparak Mısır Devlet Başkanı olan Sisi’ye uzun yıllar sert sözlerle yüklenmişti. 2019-2020 yılları arasında Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği ile Doğu Akdeniz’deki deniz yetki sınırları ve enerji zenginliklerinin paylaşımı konusunda ciddi gerilimler yaşayan Türkiye, 2021’den itibaren hem Batı hem de Orta Doğu ülkeleriyle ilişkileri normalleştirme süreci başlattı.
İsrail ve Mısır’la özellikle Doğu Akdeniz’deki enerji kaynaklarının paylaşımı açısından ilişkilerin düzenlenmesi gereğini gören Türkiye, her iki ülkeyle de önce istihbarat servisleri aracılığıyla daha sonra da Dışişleri Bakanlığı’nın devreye girmesiyle diyalog süreci başlatmıştı.
Türkiye ve Mısır arasında dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde 2021’de yapılan iki toplantı özellikle Kahire tarafının Türkiye’nin Libya politikasına olan eleştirileri nedeniyle istenilen sonucu vermedi.
Türkiye ve Mısır arasında asıl normalleşme süreci, Erdoğan ve Sisi’nin Dünya Kupası açılış maçı ile 2022’de bulundukları Doha’da Katar’ın arabuluculuğuyla görüşmeleri ve el sıkışmaları ile ivmelendi.
2023’te Büyükelçiler atandı
Türkiye’de 6 Şubat’ta yaşanan depremler de iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesi için zemin hazırladı.
Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şükri, deprem bölgesini ziyaret için Türkiye’ye geldi ve yapılacak yardımlar konusunda dönemin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile eşgüdüm sağladı.
Çavuşoğlu da birkaç ay sonra Kahire’yi ziyaret etti ve ilişkilerin yeniden tesisi için önemli gelişmeler elde edildi.
Türkiye ve Mısır, Temmuz 2023’te karşılıklı olarak büyükelçi atama kararı aldıklarını duyurdular.
Yeni hükümetin Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da Ekim 2023’te Mısır’a gitti ve ilişkilerin geleceği açısından büyük önemi olan Erdoğan-Sisi görüşmesinin zemini oluşturuldu.
İki cumhurbaşkanı, 2023 senesinde uluslararası toplantılar marjında iki kez yüz yüze görüşme fırsatı buldular ve diyaloğu sıkılaştırdılar.
Erdoğan-Sisi görüşmesinin ana gündem maddeleri neler?
İki liderin görüşmesinde iki ana temanın yer alması öngörülüyor: Başta Gazze’deki durum olmak üzere bölgesel gelişmeler ve ikili ilişkilerin yeniden canlandırılması.
Erdoğan-Sisi görüşmesinde İsrail’in Hamas’a karşı sürdürdüğü operasyonun ve bunun yarattığı güvenlik sorunu ve insani sorunların ağırlıklı şekilde ele alınacağı biliniyor.
Sorunun çözümü için aynı pozisyonda olmalarına karşın Mısır’ın İsrail ile hassas bir denge içinde ilişkileri yürütüyor olması, başta Refah kapısı olmak üzere güvenlik açısından kaygılarının olması hem söylem hem uygulama açısından Türkiye’den daha farklı politika izlemesine neden oluyor.
Ziyaretin İsrail’in Refah kentine saldırı başlattığı bir döneme denk gelmesinin Mısır açısından hassasiyetin daha da artmasına neden olacağı da öngörülüyor.
Erdoğan’ın Mısır ziyareti kapsamında insani yardımların koordine edildiği El Ariş limanına ve Refah sınır kapısına gidip gitmeyeceği ziyaret günü belli olacak.
Libya da gündemde
Diğer bölgesel gelişmeler kapsamında Libya ve Doğu Akdeniz liderlerin öncelikli gündeminde yer alacak.
Türkiye ve Mısır’ın son dönemde Libya konusundaki diyaloğu artırmış olmaları, Ankara’nın Libya’nın güneyinde kontrolü elinde tutan Bingazi yönetimiyle de temas kurmuş olması ve yakında bu kentteki başkonsolosluğun açılacak olması önemli gelişmeler olarak görülüyor.
Erdoğan-Sisi görüşmesi, Türkiye-Mısır ilişkilerinin geleceğinin ve hangi alanlarda derinleştirileceğinin belirlenmesi açısından önem taşıyor.
Tarafların ziyaretten beklentileri neler?
Erdoğan açısından Mısır ziyareti, bölgede yaşanan gerilim de dikkate alındığında Türkiye ve kendisinin bölgesel rolünü göstermesi açısından önemli görülüyor.
Kahire’yi Arap dünyasının stratejik ve ideolojik başkentleri arasında gören Erdoğan, özellikle Arap Baharı’nın ilk yıllarında önemli ve tartışma yaratacak mesajlarını bu kentten vermeyi tercih etmişti.
O dönem başbakan olan Erdoğan, 2011’de Kahire ziyareti sırasında yaptığı açıklamalarda, İslam ülkelerinin laiklikten korkmamaları gerektiğini, laikliğin din düşmanlığı anlamına gelmediğini kaydetmişti.
Erdoğan, demokratik talepler için sokağa inen halka zor kullanılmaması ve insan hakları ve temel hakların korunması çağrısını da Kahire’den yapmıştı.
Erdoğan’ın bu Kahire ziyareti ise tamamen farklı koşullar ve gündemde gerçekleşiyor.
Hamas’la sürdürdüğü savaşta İsrail yönetimini en ağır ifadelerle eleştiren liderler arasında yer alan Erdoğan’ın buradan vereceği mesajlar ve İslam ülkelerine çağrıları merak ediliyor.
Kahire, ikili ilişkileri ön plana çıkarmaktan yana
Mısır tarafı ise Erdoğan’ın ziyaretinin ilk ve ana gündem maddesinin ikili ilişkiler olması gerektiği düşüncesinde.
Ziyarette ekonomi, ticaret ve yatırım alanlarına odaklanmak niyetindeki Mısır tarafı, Türkiye’nin savunma sanayi ürünlerine de ilgi gösteriyor.
Dışişleri Bakanı Fidan, son demeçlerinden birinde, insansız hava araçları konusunda Mısır’ın ilgisi olduğunu kaydetmiş ve Türkiye’nin bu satışa sıcak baktığı mesajını vermişti.
Mısır, Türkiye’nin Afrika’daki en büyük ticaret ortağı. Bu ziyaret sırasında ticaret hacminin 15 milyar dolara çıkarılması hedefinin gündeme gelmesi bekleniyor.
Ayrıca Türkiye’nin Mısır’da 2 milyar doları aşan yatırımının da genişletilmesi her iki tarafın gündeminde.
Taraflar ekonomik ilişkileri daha da ilerletmek için mevcut anlaşmaların yenilenmesi ya da yenilerin yapılması konusunu da ele alacaklar.
Türkiye açısından bu ziyarette ele alınacak önemli konu başlıkları arasında Doğu Akdeniz geliyor.
Türkiye, Mısır ile normalleşmenin ilk günlerinden itibaren bu konudaki beklentisini dile getirmiş, tarafların yapacakları müzakereler ışığında deniz yetki anlaşması imzalanabileceğini kaydetmişti. Mısır ise bu konuda acele bir adım atmaktan yana değil.