1 Haziran 2020 tarihli Cumhuriyet gazetesinin arka sayfasında “Kış Olimpiyat Oyunları için Beijing’de Buluşalım” başlığını görenler önce bunu bir arka sayfa haberi sandılar.
Haberin ortasındaki Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi’nin fotoğrafından şüphelenip okumaya başlayanların, bunun bir haber değil ilan olduğunu anlaması uzun sürmedi.
2022’nin Şubat’ında Pekin’de düzenlenecek olan, pek çok ülkenin Uygurlar üzerindeki baskılar nedeniyle sporcu göndermeyeceğini açıkladığı Kış Olimpiyatları’nın tanıtıldığı ilanda, Çin yönetiminin olimpiyat oyunlarına yönelik hazırlık faaliyeti anlatılıyordu. İlanın altında da Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği’nin imzası vardı.
Çin Büyükelçiliğinin ilanında yer alan şu cümleler, boykot çağrılarına karşı Çin’in resmî görüşünü yansıtıyor: “UOK, Olimpiyat Tüzüğü kapsamında Olimpiyat Oyunları’nın siyasallaşmasına karşı çıkmak, Çin ile yakın işbirliğini sürdürmek ve Çin’in zamanında Olimpiyat Oyunları’na ev sahipliği yapmasını desteklemek için söz vermiştir. İnanıyoruz ki, UOK ve farklı ülkelerin ortak çabalarıyla Çin, ‘mütevazi, güvenli ve olağanüstü’ bir Olimpiyat Oyunları düzenleyecek, dünya buz ve kar sporlarının gelişimini ilerletecek ve uluslararası Olimpiyat faaliyetlerine katkıda bulunacaktır.”
İnsan hakları örgütlerinin, Çin yönetiminin Uygur Özerk Bölgesi, Tibet ve Hong Kong’daki uygulamalarından dolayı 2022 Kış Olimpiyatlarına yönelik boykot çağrılarını takiben, ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Ned Price’ın Nisan ayında gelen açıklaması boykota yeşil ışık diye değerlendirilmiş, Pekin’den tepki almıştı.
Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian’ın “Sporun politize edilmesi Olimpiyat ilkeleri ruhuna ve tüm ülkelerden gelen yarışmacılara zarar verir. ABD Olimpiyat Komitesi dahil, uluslararası toplum bunu kabul etmeyecektir” ifadeleri Büyükelçilik ilanının ilgili kısmıyla paralellik taşıyor.
“Her Türk’ün içinde güçlü bir sporcu ruh vardır”
İlanın son bölümünde Türkiye’ye seslenen Çin Büyükelçiliği, Türkiye’nin Kış Olimpiyatları’na katılımından duyulacak memnuniyeti 19 Mayıs vurgulu ifadelerle duyuruyor:
“Türkiye, büyük bir spor ülkesidir ve sporun gelişimine büyük önem vermektedir. 19 Mayıs Türkiye’de Gençlik ve Spor Bayramı olarak kutlanmaktadır. Her Türk’ün içinde güçlü bir sporcu ruh vardır ve Türk sporcular önemli uluslararası etkinliklerde mükemmel performanslar sergilemişlerdir. Ümit ederiz ki, çok sayıda yetenekli Türk sporcu Beijing Kış Olimpiyatlarına katılıp, kendi yeteneklerini ortaya koyarak yeni başarılar kazanır. Çin, Türkiye ile birlikte spor alanındaki iletişim ve işbirliğini derinleştirerek karşılıklı deneyimler paylaşmaya, rekabet gücünü ve sporcuların seviyesini geliştirerek Olimpiyat hareketini yeni bir seviyeye taşımaya hazırdır.”
Cumhuriyet’in arka sayfasındaki bu ilanı ilginç yapan şey, bir hafta önce Tamga Türk sitesinde çıkan bir haber.
26 Mayıs’ta Tamga Türk’te yayımlanan habere göre, Çin Başkonsolosluğu ile irtibatlı kişilerin bulunduğu bir mesaj topluluğunda yayımlanan iletide “Yang Bey, Cumhuriyet gazetesi bize de reklam verin diye arıyor. Baya da ısrar ediyor bu konuda. Ne diyeyim?” denmişti.
Yayımlandıktan hemen sonra silinen iletinin topluluğa yanlışlıkla gönderildiği düşünülüyor. Tamga Türk’ün ekran görüntülerini yayımladığı mesajda “Yang Bey” diye hitap edilen kişinin, Çin İstanbul Başkonsolosluğu Sözcüsü Yang Yun olduğu öne sürülüyor.
“Cumhuriyet Gazetesi bize de reklam verin diye arıyor” diyen mesajın tarihi 12 Mayıs’tı.
12 Mayıs günü medyadaki iki gelişme iddiayı doğrular nitelikte.
12 Mayıs günü Hürriyet gazetesinin üçüncü sayfasında Çin İstanbul Başkonsolosluğu’nun yarım sayfalık Ramazan Bayramı kutlama ilanı çıkmıştı.
Yine 12 Mayıs günü Cumhuriyet gazetesi yazarı ve Cumhuriyet Vakfı üyesi Mustafa Balbay, köşesinde Çin Ankara Büyükelçilği Elçi Müsteşarı Cheng Weihua ile bir mülakat yayımladı.
“Çin Büyükelçiliği ile aşı ve Uygurlar üzerine…” başlıklı yazısında Balbay, konuyla ilgili kişisel değerlendirmelerini ertesi günkü yazısına sakladığını duyurarak, Uygurlar ve Sinovac aşısı üzerine sorularına Cheng tarafından verilen yanıtları yayımladı.
Balbay’ın Çin’in Uygurlara soykırım yaptığı yönündeki iddialara dair sorusuna Cheng “ABD, Çin’e karşı Uygurları kışkırtmak istiyor. Buna ilişkin planların, güncel gelişmelerin altında bu var” cevabını verdi.
Balbay da ertesi gün yayımlanan “Komşumuz Çin” başlıklı yazısında “Türkiye Çin’le diyalog içinde Sincan Uygur temelli sorunları ve yanlış anlaşılmaları ortadan kaldırabilir. Bu konuda en büyük yanlış Washington üzerinden haberleşmek olur” diyerek benzer bir görüşü ileri sürdü.
Bu röportaj, yazı ve ardından gelen ilan, “Çin, Türk medyasını ilanlarla mı etkiliyor” sorusunu akla getiriyor.
Gazetelere ilan veren haber ajansı
Çin devletine bağlı kurumların Türkiye medyasına ilan vermesi daha önce de gündeme gelmişti. Hürriyet gazetesinin 28 Mayıs 2020 tarihli nüshasında, polis adliye haberlerinin yayımlandığı 3. sayfası “Dünya Covid-19 ile ilgili sorulara Washington’un yanıtlarını bekliyor?” başlıklı, haber sayfası konseptinde hazırlanmış bir ilana ayrılmıştı. Bunun bir ilan olduğu, sağ üst köşede küçükçe yazılmış “Xinhua Haber Ajansı’nın ilanıdır” ibaresinden anlaşılıyordu.
Xinhua, Çin’in resmi haber ajanslarından biri.
Gazetenin eski okur temsilcisi Faruk Bildirici, bir haber ajansının gazetelere paralı ilan vermesindeki tuhaflığın altını çizmişti. https://farukbildirici.com/hurriyet-parayla-cin-in-propagandasini-yapti/
Aydınlık Gazetesi de kuşe kâğıda basılmış Çin’in kuruluş yıldönümü ve Uygur temalı ekler vermişti.
