26 Eylül 1915 ve 8 Kasım 1915 tarihli kanun ve kararname Ermenilere, malları veya değerlerinin geri verilmek istenmediğinin en önemli göstergesi olarak da okunabilir. Çünkü, böyle bir politika olsaydı, tasfiye sürecine ilişkin gösterilen titizlik ve detay düzenlemeler malların veya değerlerinin iadesi süreci için de yapılması gerekirdi. 26 Eylül tarihli geçici kanun Tasfiye Kanunu olarak da bilinir. Ana amaç Ermeni mallarını tasfiye etmektir.
Geçici kanun ile birlikte 10 Haziran 1915 tarihli yönetmelik uyarınca teşkil edilen Emval-i Metruke Komisyonlarının görev ve yetkileri yine birçok vilayet ve kazada kurulacak olan Emval-i Metruke Tasfiye Komisyonlarına aktarılır. Bu komisyonlar aracılığıyla tehcire tabi tutulan Osmanlı Ermenilerinin menkul ve gayrimenkul mal ve mülkleri ilgili kanunun hükmü uyarınca mahkeme kararıyla tasfiyeye tabi tutulur.
Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’ndeki katalog taraması ve araştırması sonucunda ulaştığımız Emval-i Metruke ve/veya Tasfiye Komisyonlarında görevli memurlar şu şekilde belirlenmiştir:
1-Sivas Vilayeti Tasfiye Komisyonu Reisi: Hüsnü Bey: Hüsnü Bey, 3 Ocak 1916’da Tokat Tasfiye Komisyonu Riyaseti’ne tayin olur. Bunun üzerine Sivas Vilayeti Tasfiye Komisyonu Riyaseti’ne Erzurum Defterdarı Cemal Bey tayin edilir. İlaveten, Erzurum Tasfiye Komisyonu azalarının da yine Sivas tasfiye muamelatında istihdam edilmelerine karar verilir.
2-Berki Bey, Adana-Mersin Tasfiye Komisyonu Riyaseti’ne katip olarak tayin edilmiş ancak bu görevi yürütecek ehliyete sahip olmadığı için şikayet edilerek başka bir yerde görevlendirilmesi talep edilmiştir. Adana Emval-i Metruke Komisyonu üyelerinden biri ise Mülkiye Müfettişi Eşref Bey’dir.
3-Kayseri Tasfiye Komisyonu Reisi Halim Bey; azalar ise Yusuf ve Şevki Beylerdir. 17 Ocak 1916’da Halim Bey’e, emval-i menkulenin müzayede yoluyla satılabileceği bildirilmiştir. 13 Nisan 1916 itibariyle Kayseri Tasfiye Komisyonu reisi Hilmi Bey ve Adliye Azası Yakup Bey’dir.
4-Canik Emval-i Metruke Tasfiye Komisyonu azalarından biri ise Neşet Bey’dir. 20 Şubat 1916’da, Canik Emval-i Metruke Tasfiye Komisyonu Azası Neşet Bey, Amasya Tasfiye Komisyonu Riyasetine tayin edilir.
5-Yozgat Tasfiyesi Komisyonu Reisi Safvet Bey ve azalardan biri ise Latif Bey’dir. Latif Bey daha sonra görevinden istifa etmiştir.
6-Erzurum Tasfiye Komisyonu Reisi Celalettin Bey, azalar ise Nesimi ve Midhat Beylerdir.
7-Urfa Tasfiye Komisyonu Reisi Nabi Bey, azalar ise Talat ve Nuri Beylerdir.
8-Bursa (Hüdavendigar) Tasfiye Komisyonu Reisi Mümtaz Bey’dir.
9-Orhangazi Tasfiye Komisyonu azalarından biri Cemal Bey’dir.
10-Trabzon Tasfiye Komisyonu Reisi Abdurrahman Bey’dir. Kendisi daha sonra kaymakamlığa atanır.
11-Halep Emval-i Metruke Komisyonu Reisi Hamid Bey’dir.
12-Maraş Emval-i Metruke Komisyonu azalarından biri Naci Bey’dir.
13-Eskişehir Emval-i Metruke İdare Komisyonu Reisi Mahmud Raci Bey; Komisyon Katibi ise Üsküplü Faik Efendi’dir.
14-Sivas Emval-i Metruke Komisyonu Reisi Mazhar Bey ve azalardan birisi ise eski defterdarlardan Hüsnü Bey’dir.
15-Mamuretülaziz mektupçusu Şevki Bey, 23 Temmuz 1915’te Sivas Emval-i Metruke Komisyonu Riyaseti’ne tayini edilir.
16-İzmid Tasfiye Komisyonu Reisi Mehmet Nüzhet Bey’dir.
17-Trabzon Emval-i Metruke İdare Komisyonu Reisi Nazım Bey’dir.
18-Mamuretülaziz Emval-i Metruke Komisyonu Reisi Rüşdü Bey’dir.
19-Çorum sabık Mutasarrıfı Nureddin Bey 8 Eylül 1915’te Ankara Emval-i Metruke Komisyonu Riyaseti’ne tayin edilir.
20-Antep Tasfiye Komisyonu Reisi ise Tevkif Bey’dir.