Teşvikiye’ye sanat galerisi ve parkı

Gezi operasyonunda yitirilen sadece park ve meydan değildi. Parkın altındaki dükkan dizisi içinde kentin büyüklüğüyle en kapasiteli sanat galerilerisi vardı. Aslında kapasitesi büyüklüğüyle sınırlı hantal ve kasvetli bir yerken, N.Sözen döneminde Hilmi Yavuz Kültür İşleri Daire Başkanı olunca bu iyi kullanılmayan kapasiteye çeki düzen vermek üzere Han Tümertekin’e emanet etmişti. O da bu hantal büyüklüğü projesiyle kullanışlı ve akışkan üç parçalı ve dışa açık, davetkâr bir ortama dönüştürüp sanatçıların gözdesi haline getirdi. Galerinin ayrıca belediye mülkü olarak; gelir ve kariyer beklentilerinden muaf işletmesiyle, isim yapmamış genç, hatta özel atölyelerden yetişme amatör sanatçıları da ağırlamasına alışılmıştı. Dolayısıyla İstanbul, Gezi ile birlikte, park ve meydanın yanı sıra hem iyi tasarlanmış hem de yeni sanatçı kaynağı ayakaltı bir sanat ortamını yitirmiş oldu.

2.  Parka galeri                              

Şişli belediye başkanı Hayri İnönü sanırım bu kaybı da telafi amacıyla bu yitik galerinin birkaç yüz metre ilerisinde, vali konağının karşısında girişi olan ve yetişkinlerin çocuklarıyla köpeklerini, yaşlılarla gençlerin kendilerini oyalamak için kullandığı, diğer ucundan Maçka vadisine bağlanan semt parkına bir galeri yapma işini bu kez doğma büyüme Teşvikiyeli, orada doğup serpilmiş, kariyerini yapmış, Türkiye’nin mimarlık Nobeli, Mimarlar Odası’nın Sinan ödülü sahiplerinden Mehmet Konuralp’e emanet ediyor.  

3. Sevim-Butik, Maçka-Sanat       

Mehmet Konuralp ayrıca Teşvikiye camii karşısında, son dönemde alelade bir dükkan haline gelmeden önce “tabutta rövaşata” misali dar/sıkışık içe dönük bir kapıcı dairesinden hacimli ve kullanışlı, dışa açık yer üretme örneği diye zamanın Architectural Review dergisinde yayınlanıp efsane mimari ergonomi ansiklopedisi Neufert’in İngilizce baskısına girmiş Sevim Butik ile Abdi İpekçi’deki bir apartman bodrumu garajından türetilip İstanbul’daki Postmodern sanatın beşiği olmuş, işletme yorgunluğuyla kapandığından yok olma tehdidi altındaki Maçka-Sanat tasarımıyla da Teşvikiye hafızasında yer tutmuş bir mimardır.  

Dolayısıyla parka ekleyeceği galeri sırf Taksim-Sanat’ın değil, kendi ürünü yitik kent hafızası taşıyıcılarının da telafisi olacaktır.

4. Yeniden park                            

Mimarlığın zor işlerinden biri iyi işleyen, oturup, benimsenmiş bir yere ekleyerek müdahaledir.

4.1 önce oturma odası                                                                     

Mimar olmayanların kent ölçekli müdahaleyi canlandırmaları güç olacağından daha mütevazi bir ölçeği düşünelim. Mesela benimsenerek alışılmış bir oturma odasını. Hatırlı yakınlıkta birinin ebeveyn/çocuklar, ısrarıyla eklenecek bir mobilyanın odaya vereceği hasarı canlandırmak üzere aşağıya modern mimarlık  kültürüne malolmuş farklı anlayışlarla döşeli birkaç oturma odası resmi koyuyorum ki, okurlar bu resimlere   eşya eklemeyi  deneyerek güçlüğü anlayabilsinler. Herhangi bir şey çizmeye ve/ya yapmaya gerek olmayan ve beceri/deneyim gerektirmeyen bu oyunda yapılacak yegâne şey, resimlerdeki odalara birer eşya ekleyince çıkacak sonucu hayal etmek… Amaç Konuralp’in işinin zorluğu hakkında fikir sahibi olmaları. Mimarlar ve mimarlık öğrencileri kendilerini zaten Konuralp’in yerine koyup doğrudan galeri projesinin alternatifine kafa yorabilirler.  

4.2 sonra park                                          

Konuralp mevcut parkın çözüm bekleyen kimi sorunlarını da  gündeme getirip bu zor problemi parkın başka problemleriyle birlikte çözmeyi deniyor. Buradaki cazibenin kaynağı diye gördüğü mevcut flora’ya ilişmemenin ilk adımı olarak ağaç ve bitki   rölevesiyle başlatıyor çalışmayı, sonra sipariş sahibinin bilgisi ve izniyle, galeriyi sıçrama tahtası yapıp parkı yeniden düzenleyen projesini şekillendiriyor: Parkın başlıca sorunu girişi. Bırakalım bir kamusal parkı, orta boy bir köşke bile yetmeyecek şekilde, adeta çalılar aralanarak geçiliyor kaldırımdan parka… Yeni çözüm önce birkaç basamaklı karşılıklı iki merdivenden indiriyor parka. Tam konağın karşısına geldiğinden “tören avlusu” denen irice bir dairesel terasa indirip dinlendiriyor sakinini. Sonra o dairenin iki yanından rampalarla arkadaki parka ve o dairenin altına gömülü galerinin girişine indiriyor. Daha da devam edilince vadinin derinlerine açılan çıkışla nihayetlenen promenada varılıyor ki, iki yanı yine sergi vs’ye elverişli kapalı alan ve çocuk parkıyla kuşatılmış.

Böylelikle süreci başlatan galeri ekleme problemini, okullardaki mimarlık atölyesi müfredatlarımızın gözde sorunsallarından “kentsel eşik” konusuna örnek olacak bir projeye dönüştürmüş oluyor. Park kendi içinde tutarlı, başı sonu belli bir bütünlüğe kavuşurken sınırlarının ara kesitinde bulunduğu Teşvikiye ve Harbiye mahalleleriyle Maçka vadisi peyzajını da birbirinden ayrıştırmış oluyor. 

5. Son                                                               

Proje, bütün bu çabaları boşa çıkaran bir sonla büyükşehir ve ilçe meclisleri arasındaki girdaba takılıp gerçekleşemiyor. Parkı, galerisi olmadan eskisi gibi kullanmayı sürdürüyoruz…