İlhami Işık

Türkiye’nin ilk tercihi Esad ile Suriye'de bir dönüşüm sağlamak ve bu vesileyle, Kürtlerin siyasal kazanım elde etmesini önlemekti. Muhalifler Şam’ı ele geçirip Esad'ı devirince sürecin içeriği değişti. Türkiye, PKK’nın sona ermesi için Suriye’deki Kürt kazanımlarına razı olurken, PKK de Suriye’de olandan ötürü, Türkiye’de kendi varlığına son vermeye razı oldu. Artık Türkiye’de barışı sahiden konuşma zamanı geliyor.

Sırrı Süreyya Önder’in yaşadığı bir insanın hastalanması değil. Bu bir barış yürütücüsünün duraklamasıdır. Böylesine devasa bir sorunu omuzlamak ve kendi lisanı ve lisan-i haliyle milyonlarca insanı bu hikâyeye ortak etmeyi başarmak herkese nasip olmayan bir değerdir. Önümüzdeki bir iki aya sıkıştırılmış bu takvimde, bazen günlere değil saatlere bile ihtiyaç varken, yokluğunu kabullenmek mümkün değil. Bu, bir abartı değil. Bu, zamanın kendi insanını bulmasıdır.

10 Nisan görüşmesinin siyasal sonuçları en yakın zamanda ortaya çıkacaktır. Başta Selahattin Demirtaş olmak üzere, insanların tahliyeleri, hasta, tutuklu ve hükümlülerin serbest bırakılması ve PKK kongresinden hemen sonra ciddi hukuksal düzenlemelerin hayata geçmesi hiç kimse için sürpriz olmamalı. Bu yaz bu ülkede çok ama çok değişik siyasal bir atmosfer ile yaşayacağız

Dün, kutuplaştırmayı temel strateji haline getiren iktidar karşısında şimdiye kadar olmayan bir şey gerçekleşti. 10 yıldır sokağı ‘sokak eşittir darbe ve terörizm’ tehdidi ile susturan politika hızla bir çöküşe doğru gidiyor ve bu sefer bloklaşmış bir ideolojik karşı çıkışı yerine, başını apolitik gençliğin çektiği ve gitgide her kesimden toplumsal yapıları içine alan bir suskunluk uykusunun bitişini görüyoruz. İktidarın önünde tek çıkış var: Avrupa Birliği ile gireceği yeni ilişki. Bu hem kendisini hem de toplumu rahatlatacaktır. Türkiye’nin demokratikleşmesi herkese bir nefes aldıracaktır.

Demirtaş’ın “Korkma! Barış” yazısına iki temel eleştiri geliyor: “Ne değişti veya ne kazandık da barış” ve ‘Neden bağımsızlık veya farklı statülerde ısrar yok.” İlk eleştiri barış olmadığı için kaybedilenleri görmüyor. İkinci eleştiri ise o statü ve bağımsızlık için zaten her şeyin yapıldığını... Çok daha iyi şartlarda olan Irak Kürdistanı ve Katalanlara bile dünyanın vermediğini Rojavalı Kürtlere verileceği mi düşünülüyor? Yani o eleştirdiniz her şey denendi ama sahici bir barış denenmedi. İşte Demirtaş da o yüzden “Korkma, Barış” diyor.

Kurulduğunda kimsenin ciddiye almadığı ve onlarla görünmek istenmediği bir örgüt olan PKK, 47 yıl sonra 27 Şubat çağrısı ile bir kongre süreci başlatarak kendini feshedecek. 1 yıldır görüşmeler olduğu iddiaları doğru değil. Öcalan, “sosyalizm perspektifi ile kurulan ve şiddeti esas alan örgütün artık miadını doldurduğunu " söylemesine rağmen hala pazarlık var diyenleri ise anlamak mümkün değil. Siyasi alanda ise tabii ki pazarlıklar olacak. Siyaset pazarlık demektir. Kürtlere herhalde bu kadarını layık görüyorsunuzdur?

1993 Mart’ında ateşkes ilan edildi. Her gün bir karakolun basıldığı, bir yerlerde canlı bombaların kendini patlattığı ve yüzlerce insanın tutuklandığı yıllarda bile 2006’dan başlayarak Ankara Görüşmeleri, Oslo Görüşmeleri, Habur, İmralı Görüşmeleri, sonra Çözüm Süreci oldu. Hiçbir ölüm, hiçbir hukuksuzluk, hiçbir katliam (Roboski gibi), hiçbir vahşi saldırı (karakol baskınları), hiçbir tutuklama (siyasilerin plastik kelepçeli olayı), barış isteyenleri barış arayışından alıkoyamadı. Bugün neden koysun?

Eğer gerçekten Kürtlerin şiddet ile anılmaları devam ederse ve neler yaşadığı veya neler yaşayacağı umurunuzda ise ve de eğer Türkiye’nin demokrasiye dönüşmesini umursuyorsanız, bu barış sürecine karamsar bakmak yerine bu süreci daha demokratik bir evreye dönüştürme mücadelesini vermeniz gerekmiyor mu? Sadece iktidarlar mı dönüştürme kabiliyetine sahiptirler? Bugünün Türkiye’sinde hâlâ birinci parti durumunda olan muhalefetin bu süreci daha kalıcı ve daha demokratik hale getirmesi mümkünken sadece olumsuz pozisyonda eleştiriler yapması ne kadar sahici?

1993 Turgut Özal döneminden bu yana, yani 31 yıldır çeşitli adlarla sürdürülen çözüm, diyalog ve müzakere süreçleri kimi zaman Türkiye içi güç odakların kavgası nedeni ile 1993-1996 gibi, kimi zaman Askeri vesayetin güç körlüğü nedeniyle 1999-2004 yılları gibi kimi zaman iktidarın güçsüzlüğu nedeniyle 2006-2012 yılları gibi, kimi zaman PKK'nin dışarda elde ettiği mevzileri barıştan daha kıymetli gördüğü 2013-2016 yılları gibi kimi zaman iktidarın demokrasi ve barışa ihtiyaç hissetmediği 2016-2024 yılları gibi heba edildi ve yine sil baştan bir dejavu durumuna döndük. Yine bölgesel ve uluslararası durum bir zorunluluğu dayatıyor. Ve bu dayatmada PKK’nin silahla varlığını Türkiye de sürdürmesi imkansız hale geliyor.

Suriye’nin kendi beklenti ve amaçlarını empoze etmeye çalışan dostlara değil; hukuku, adaleti, huzuru ve ekonomik kalkınmayı sağlayabilecek dost ellerini uzatacak kişi, kurum ve devletlere ihtiyacı var. Uzun yılları alacak olan siyasal ve duygusal tamirat ancak Suriye’de yaşayan herkese eşit mesafede durarak sağlanabilir. Suriyelileri ayrıştıran siyasi pozisyonlardan uzak durmakta fayda var.

Türkiye ile kuzey Suriye Kürtleri arasında yaşanması olası gerginlikler Türkiye ile Batı dünyası ve Türkiye iç siyasetini ciddi anlamda zorlayacaktır. Bu coğrafya birilerinin kazandığı ve birilerinin kaybettiği süreçlerden çok acı çekti. Bu sefer herkesin kazanacağı bir tabloyu ortaya çıkarmak için yeterince tecrübe birikti. Yeter ki istensin…Bunun en acil yollarından biri de PKK'nin kayıtsız şartsız Türkiye 'ye karşı silahtan vazgeçmesidir.

Kendinizin de terör örgütü olarak gördüğünüz bir örgütü ‘değişiyor ve değişecek’ diye Batı dünyasına anlatmaya çalıştığınızda, Batı dünyasının da aynı şekilde ve daha da ötesi terör örgütü olarak görmedikleri "SDG de değişebilir ve değişecek" diyecekleri açıktır. Türkiye, geçmiş korkularla ya da Suriye’de olup bitenleri bir fetih duygusu ile okuyarak değil, gerçekçi ve herkesin kazanacağı bir duruş ile ancak sorunların üstünden gelebilir ve öngörülmez durumların oluşmaması için Türkiye’nin yeni duruma uygun yeni politika üretmesi gerekiyor.

Eğer sizin dışınızda kimsenin meşru görmediği ve hâlâ yasalarınızda terör örgütü olarak gördüğünüz silahlı bir örgütü direkt muhatap almaya başlarsanız, sizin dışınızda herkesin meşru gördüğü ve sizin terörist örgüt olarak kabul ettiğiniz silahlı örgütü gayrı meşru ilan etmenizin imkânı kalmıyor demektir. Suriye’de olanlar sayesinde Türkiye’de Kürt meselesinde barışı sağlamak için bütün koşullar dünden daha uygun hale gelmiştir.

Kürtler, 2013’den beri siz ne istediyseniz onu yaptı. 2019 seçimlerinde "kimse bizi desteklediğinizi bilmesin" demenize rağmen yani bizimle görünmekten bile korkmanıza rağmen Kürtler “evet” dedi. 2024 seçimlerinde de aynısını yaptı. Şimdi ilk defa kendimiz için bir şey istiyoruz. Niye bu alınganlık? Söyler misiniz biz barış derken hangi mücadelenizi engelliyoruz? Milyonlarca insan ayakta ve sokaklarda bu iktidardan kurtulmak için eylemlerde ve Kürtler mi bunu engelliyor?

Daha ne Öcalan’ın bir silah bırakın çağrısı var, ne de bu çağrı yapılmış gibi Kandil’in “hayır bırakmayız" diyen bir cevabı var. Somut veriler; Bahçeli’nin ısrarı, Erdoğan’ın desteği, Öcalan, PKK, YPG, DEM Parti ve Demirtaş’ın olumlu cevaplardır. İmralı ile bir kaç gün içerisinde gerçekleşmesi beklenen görüşmede durum daha netleşecektir. Bunun dışındaki negatif ve pozitif her şey öyle olmasını istemekten kaynaklanan boş spekülasyonlardır. Sayın Erdoğan'ın dikkatlerden kaçan cümlesi ile bitirelim: “Silahları gömdüğünüz anda bizim için her şey sizlerin önünü açmaktır "

Seçimi Trump kazandı ve çok uzak olmayan bir zaman diliminde İran izole edilecek. ABD’nin İran’ı izole etme hamlesi Türkiye’nin Kürtlerle barışmasını dayatıyor. Çok yakın bir zamanda Trump yönetiminin Türkiye’yi Kürtlerle bir şekilde yan yana getirme gayreti hiç de sürpriz olmayacaktır.

İktidar, bölgede olası boşluğu Türkiye olarak nasıl ve hangi strateji ile dolduracağı konusunda hâlâ netleşmiş bir görüşe sahip değil. Evet, bu olası boşluğu Kürtler ile doldurma görüşü kabul edilmiş durumda ama yol ve yöntemleri konusunda belirsizlik hâlâ giderilmiş değil. Tabi ki bu sadece iktidara bağlı değil. Bölgenin alacağı seyir, İran’ın ne kadar izole edileceği, yeni ABD yönetiminin duruşu ve PKK’nin bu boşlukta hareket kabiliyeti süreci belirleyecek .

PKK’nin silah bırakması sanki en zor ve en kilit meseleymiş gibi konuşulup yazılıyor. Halbuki tam tersi bir durum söz konusu… PKK’nin silah bırakması, düşünülen veya hayata geçirilmesi istenen bir süreç için işin en kolay tarafı.. Ama en zor taraf olarak lanse ediliyor ve bunun asla olmayacağına yönelik tartışmalar sürdürülüyor. Halbuki öyle değil.

Müzakereler en radikal mücadele yöntemleridir. Müzakere her şeyden evvel sizin varlığınızın kabulüdür. Yani onlarca yıl mücadele ettiğiniz veya ettiğini düşündüğünüz meselenin temsilcisi olarak kabul görmenizdir. Sizi bir taraf olarak görmenin neresi teslimiyet oluyor? Ve bu daha müzakere başlamadan olan bir kazanım. Gerisi sizin ustalığınıza ve taleplerinizi en basitinden en zor olana doğru konumlandırmanıza kalmış oluyor.

Bugünlerde en şaşırdığım şey bazı uzman ve fikir sahibi sandığım insanların yaşadığımız süreci ve olup bitenleri bir iç politika hamlesi olarak görüp bölgedeki sorunu veya sorunları inanılmaz derecede küçümsemeleri olmuştur. Gerçekten bu olup bitenler bir iç politika adımı mı? Yani onların tabiri ile bir gündem değiştirme hamlesi mi?

Karşınızda, artık bir iç mesele değil, her bölgesel kırılmada güçlenen ve imkân ile kabiliyetini artıran bir örgüt var. Şimdiye kadar bunu görüp yanlış okuyan bir akla şahit olduk. Galiba bu sefer doğru okuma şansına sahip olmak istiyor bu ülkeyi yönetenler… Yoksa son 8 yıldır birkaç büyük olay dışında şiddet ve terörün olmadığı bir zamanda neden “Gelin barışalım” diye bir adım atasınız? Keskin bir şekilde “böyle bir süreç yoktur” diye yırtınanlara bakmayın. 2007 ile 2009 yılları arasında Oslo’da yapılan hatta Kandil’dekileri uçaklara bindirip Avrupa’ya götüren süreçten kimin haberi oldu? Eğer 2011’de Adem Uzun’un üzerinden çıkan ses kaydı olmasaydı kim bilecekti o görüşmeleri? Ortadoğu’da her yalanlama yalanlama değildir. Kim ne derse desin karşımızda PKK ve Kürt sorununu yeniden iç mesele yapabilmek için bir dış fırsat var.

2013’de İran Kürtleri Esad karşıtı koalisyondan çıkarmak için Rojava kartını açtı. Türkiye, bunu gördü ve beş ay sonra Çözüm Süreci’ni başlattı ama geç kalmıştı. PKK için artık herşey Türkiye’deki barış değil, Suriye’deki Rojava’ydı. Bugün bölgede yine bir altüst dönemi yaşanıyor, İran zorda. Yani Kürt meselesini bir hal yoluna koymak istiyorsanız engel olacak aktörler yok. Öyle anlaşılıyor ki, bu ülkeyi yönetenler de bunun farkında ve 2012’de olduğu gibi bu kez geç kalmak istemiyorlar. Bölgesel dengelerin değişimini erken yakalama ihtiyacı ile ilk açıklamayı sayın Bahçeli yaptı, bu özenle düşünülmüş bir adımdı.Olağanüstü bir durum yaşanmasa yakın bir zamanda şimdiye kadar görünmeyen trafiğin görünür olacağa hep beraber şahit olacağız.

Demokratik özerklik tezlerinden sonra yeniden “bağımsız Kürdistan için savaş” diyen Murat Karayılan’ın açıklamalarını dinlerken bir dejavu halini tekrar yaşadım. Lise yıllarım. Batman’da okulun bahçesinde iki bin öğrencinin gözü önünde beş Apocu, Türkiye içinde, şiddetsiz bir siyasi çözümü savunuyorum, TKP’liyim diye beni bacaklarımdan vurdular. Biz yaşlandık, neredeyse PKK’yi kuran kadrolar dağda ecelleriyle ölecek yaşlara geldiler ama mesele devam ediyor.

1960’lar ile 1970’lerde Kürtler şimdi ki gibi İstanbul, Ankara, İzmir gibi yerlere değil de Beyrut’a çalışmaya giderlerdi. Ta ki 1975 yılındaki iç savaşa kadar… 16 yaşımdaydım ve iç savaşın başladığı gün ben de Beyrut’taydım. O gün acı bir olayla Filistinlilerle tanıştım.

Arap Baharı ile soğuk savaşın Ortadoğu’da da sona ermesi anlamına gelen büyük değişim maalesef dünün muktedir güçleri tarafından büyük bir tehlike olarak algılandı. Bunda başat neden de İsrail’in varlığı ve İsrail’in kaygıları olmuştur. 2012 sonu itibarıyla harekete geçen ve tümüyle İsrail’in güvenliği ile Körfez ülkelerinin varlığını korumaya yönelik bu karşı saldırı, planlı organize ve hedefi net bir taarruza dönüştü. Bunun en doğrudan mağdurlarından biri de Türkiye’deki demokrasi ve büyük bir fırsat olan Çözüm Süreci oldu.

Uzun yıllar olduğu gibi uluslararası konjonktür ile bölgesel konjonktürün Erdoğan'ın lehine işlemesi ve muhalefetin bir türlü topluma güven vermemesi sonucu oyun kurma kabiliyetini konuşturan bir Erdoğan yok artık. Her şeyin iktidar aleyhine geliştiği bu zaman diliminde muhalefetin bunu kendi lehine kullanmayacağını hiç sanmıyorum. Bu süreci hızlandıracak ve ülkeyi rahatlatacak bir adımdan söz etmemek mümkün değil. Bu adım da, zaten fiili olarak Türkiye’de silah kullanma kabiliyetini kaybetmiş olan PKK’nın Türkiye'ye karşı silahtan vazgeçmesi ve silaha başvurmaya son vermesi gerekliliği.

Aylardır Mayıs ve Haziran ayında yapılacağı söylenen Kandil’e askeri operasyonun izi yok. Zaten böyle bir operasyon için İran’ın onayı gerekir. Çözüm Süreci’nden korkmuş ve Kandil üzerinden bu süreci baltalamış İran böyle bir operasyona yeşil ışık yakmaz. Böyle bir operasyonu yapmak Türkiye’nin de menfaatine olmaz. O yüzden muhalefetin Kürt meselesini de normalleşme sınırlı içine alması ve bu konuda adım atarak iktidara yol açması herkesin menfaatine olacaktır.

Dünyada Afganlardan sonra, Afganlar için dayak yiyen ilk insanım ben. Polis şefleri beni Sovyetlerin Afganistan’ı işgali yüzünden döverken, ben Afganistan’ın adını bile duymamış 19 yaşında Batmanlı bir sosyalistim. O hınçla Afganistan üzerine okumaya başladım. İkinci kez dayak yemiş gibi oldum. Birbirlerinin yemeklerine zehir katan, birbirlerini yastıkla boğan Afgan Komünistlerini, işgalsiz, darbesiz bir dünya için mücadele ederken Sovyetlerin darbesini, işgalini okudukça hayallerim de yıkıldı.

Herkesten çok devlet Kürt meselesinin bir bölünme meselesi olmadığını çok iyi biliyor. Kürt meselesi, askeri ve hukuki bakımdan hiç kontrol dışına çıkmadı ve ciddi bir tehdide dönüşmedi. Peki o halde çok daha güçlü ve elverişli konumda olan devlet, neden hala bölünme siyasetinin arkasına saklanmaya devam ediyor? Devlet, neden hala defalarca kapatılmasına rağmen ısrarla varlığını sürdüren yasal ve meşru bir Kürt partisini kapatmanın planlarını yapıyor?

Pandemi koşullarında neden lebâleb kongreler yapılıyor? Neden parti grubunda Cumhurbaşkanı milletvekillerini ayağa kaldırıp tek millet yemini ettiriyor? Bu soruların herkesin aradığı cevabı “kararlı sessizlik” kavramında gizli.