Reşat Çalışlar

Yunanistan’ın eski milli tenisçisi Afroditi’nin Trump konusunda AB’nin geleneksel çizgisinden ayrılmasının üstelik dans ede ede ayrılmasının nedeni ne olabilir? Yunanistan’ın ABD ile kurduğu ilişkinin, AB’nin ABD ile olan genel ilişkisinden bağımsız bir boyutu da var tabii. Ama Afroditi’nin heyecanı sadece bununla açıklanamaz.

Elisa Mouliaá, Íñigo Errejon tarafından 2021 yılının Eylül ayında taciz edildiğini iddia ediyor: Elisa, bir süredir sosyal medyadan mesajlaşmakta olduğu Íñigo’yu, bir partiye davet etmiş. Partinin yapıldığı evin yer aldığı apartmanda, Íñigo, Elisa’yı hemen asansörde zorla öpmeye başlamış ve sonra onu kolundan şiddetle çekerek partinin verildiği evin bir odasına götürmüş, kapıyı kapatıp sürgülemiş. Ardından arabayla Íñigo’nun evine gitmişler. Íñigo tacizi onun evine geçmelerinden sonra da sürdürmüş.

Olaf Scholz ile koalisyon ortağı Christian Lindner arasındaki atışmada, her iki taraf da kamuoyunu ikna edemedi. Ahmet Necdet Sezer-Bülent Ecevit anayasa kitapçığı kavgasını hatırlatan bir kaos tablosu oluştu. Anlaşılan Almanya 2025’in Martında erken seçime gidecek. Bu ortamda belki yıldızı parlayabilecek olan isim, “Almanya’nın Trump’ı” olarak tanımlanabilecek dünyaca ünlü varlık yönetim şirketi Blackrock’un yönetim kademelerinde görev almış ana muhalefet Hristiyan Demokratların lideri Friedrich Merz. Merz’in iki olası koalisyon partneri var: Solcu ve Rusya yanlısı Sarah Wagenknecht ya da Ukrayna konusunda uzlaşabileceği ama kimsenin koalisyona yanaşmadığı AfD.

60 yaşındaki Stina Wollter, alışıldık İsrail eleştirilerinin ötesinde, “İsrail’in Filistinli çocukların organlarını sattığı” gibi değişik tezler de öne süren bir kişi. Bu yüzden, komplo teorilerine yatkınlıkla suçlanıyor. Bazı çevrelere göre Yahudi’lerin acılarına duyarsız bir kişi olan Stina, bazı çevrelere göre de tam tersine Avrupa kamuoyundaki Filistin’lilerin acılarına duyarlı olan aykırı karakterlerden.

Aşırı sağcı FPÖ, Avusturya tarihinde ilk kez yüzde 29 gibi rekor bir oyla seçimde birinci oldu ama diğer partilerin arasındaki yazısız bir anlaşma nedeniyle, FPÖ’yü dışarıda tutan bir üçlü koalisyon gündemde. Kim ne derse desin; gözlüklü, zayıf ve az karizmatik görünümlü Kickl, partisini %29’luk bir oya taşıdı. Aşırı sağcı FPÖ, ülkenin tüm kesimlerinden yüksek oy aldı. Hem yaşlılar hem gençler, hem kadınlar hem erkekler arasında birinci oldu. FPÖ’nün ele geçiremediği tek kale, başkent Viyana. Bazı Avusturyalılar “Acaba hangi ülkeye yerleşsek?” demeye başladı bile. Başka bazı Avusturyalılar da onları “halktan kopuk” olmakla suçluyor. Putin ve Orban’ın dostu olan Kickl, aşır sağcı suçlamasından rahatsız.

Arjantin bir önceki devlet başkanı Alberto Fernandez iktidar yıllarındaki çapkınlık maceraları ve karısına uyguladığı şiddetle okların hedefinde. Yeni devlet başkanı Milei’ye göre de merkez sol kökenli Fernandez Arjantin’e zarar vermiş bir suçlu ve bir kadın düşmanı.

Suikasta uğrayan Donald Trump’ın hayatta kalmasına üzüldüğünü yazarak dünya gündemine oturan “El Hotzo”yu, uzun zamandır okuyorum. Elon Musk’ın, günün birinde El Hotzo’yu Alman Başbakanı’na şikayet edip onu işten kovdurabileceği, aklımın ucundan geçmezdi. El Hotzo’nun gerçek ismini, 1996 doğumlu ve Bavyeralı olduğunu, biseksüel olduğunu ve bunun gibi detayları, Almanya yeni öğrendi sayılır: Sebastian Hotz, Nürnberg yakınlarındaki bir kasabada dünyaya gelmiş. Alman sağının, milliyetçiliğinin, maço kültürünün kalesi Bavyera’dan, böyle bir karakterin “fırlama”sı, bir ironi.

Türkiye, günlerdir Eskişehir psikopatını konuşurken İspanya’da Katalanların gündemi çok daha farklı, plajların kalabalıklaşması çıplaklara ayrılan ‘özel’ alanlara mayoluların da girmesi büyük sorun olarak görülüyor. Avusturya’nın birinci gündem maddesi ise 92 yaşında ölen AVM Kralı Richard Lugner. Rusya’da Ukrayna savaşı ile birlikte başlayan ‘savaş şiirleri’ edebiyatçılardan büyük tepki görüyor. Rusya’nın diğer gündem maddesi ise Donald Trump.

Otel odasında karşılaştığım bir sürpriz, TikTok içeriğinin otomatikman Rus içeriğine geçmesi ve Rusya dışındaki TikTok içeriğinin blokajı oldu. Sonra baktım ki mesele TikTok'un çok ötesinde. Twitter, Instagram gibi uygulamaları Rusya'da kullanmak zor. Dozu değişken olan yavaşlatmalar söz konusu. VPN’le bunları aşmak sadece kısmen mümkün. Rusya'nın kendi Youtube'u bile var: Rutube.ru... Rutube.ru’ya, Türkiye’den erişim zor. Yani Rusya'da sosyal medya bağlamında kısmen farklı bir evrenin yaşandığı söylenebilir.

Fransa’nın lüks Cote D’Azur bölgesinde gasp, araba hırsızlığı ve ev/dükkân soygunu gibi alanlarda uzmanlaşmış bir çete çökertildi. Ama Batı medyası bu cazip haberi vermekte tereddütlü. Çünkü çete üyeleri Ukraynalı ve çetenin ismi de “Harkov”. Haberlerde her gün Rusya’nın vurduğu Ukrayna şehirlerinden biri Harkov. Ukrayna cephede asker ararken, Macron Ukrayna’ya asker göndermeyi önerirken, cepheye gitmek yerine Fransa’nın lüks şehirlerine soyguna gitmeyi tercih eden Harkov Çetesi’nin varlığı Avrupa için pek şık bir haber değil.

İtalya’nın Adriyatik Denizi sahilindeki Ancona kenti, “aşk yapalım” (“facciamo l’amore”) yazısının işgali altında. Bu cümleyi “sevişelim” şeklinde çevirmek de mümkün. Uzun zamandan beri duvar yazısı kirliliği yani grafiti kirliliği sorunu yaşayan şehirde, sorun giderek içinden çıkılmaz hale geliyor. Bu kirliliğin en yoğunlaştığı nokta ise kentin tam merkezindeki, limanı ve sahili tepeden gören ünlü “Via XXIX Settembre” Caddesi. Bölgenin önde gelen yayın organlarından “Corriere Adriatico” gazetesi, duvarlara bu tür yazıları yazan kişilerden “writer nemici” (“düşman yazarlar”) şeklinde bahsederek, bu kişilerin şehrin düzen ve estetiğine savaş açtığını savunuyor.

AP seçimleriyle aynı anda parlamento seçimlerini yapan Belçika’da Başbakan istifa etti. Sandıktan birinci çıkan Flaman milliyetçisi NVA lideri Bart de Wever başbakanlığın en güçlü adayı. Halbuki de Wever’in hedefleri arasında Bağımsız Flaman Devleti kurmak ve Belçika’daki monarşiyi yani kraliyeti bitirmek vardı. Ama bunun için önce kraldan hükümeti kurma görevini alabilmesi gerek. Peki, Belçika’daki Flamanların derdi ne?

Dünya, Avrupa sağının, ABD ile iş birliğine alışıktır. Geleneksel algı böyledir. Bu denklem bundan sonra geçerliliğini yitirebilir. Avrupa merkez solu; Avrupa sağına oranla, daha ABD’ye yakın artık. AB parlamentosu seçimlerinde; ABD ile ilişkiler konusunda, sağ ve solun yer değişimi tescillendi. Peki, ABD; Rusya-Ukrayna gibi alanlardaki, “AB politikasına yön veren” pozisyonunu kaybedebilir mi?

İranlı bir babanın ve Alman bir annenin kızı olarak Doğu Almanya’da doğan 55 yaşındaki Sahra Wagenknecht, aşırı sol Die Linke’dan ayrılıp kendi adıyla kurduğu Sahra Wagenknecht İttifakı ile AP seçimlerinde yüzde 6 aldı ve Die Linke ve Hür Demokrat Parti’yi geçti. Bundestag’daki 10 milletvekili arasında Türkler, Araplar ve Boşnaklar da var ama parti yeni göçmenlere karşı. İsrail’e ve Ukrayna’ya destek konusunda birleşen Alman siyasetinden de farklı bir çizgide duruyor. Çar’ın Uşağı diye suçlanacak kadar Putin’e yakın.

Haziran ayında Avrupa Parlamentosu seçimleri yapılacak. Avusturya Yeşiller Partisi’nin AB Parlamentosu seçimlerindeki listebaşı adayı Lena Schilling, hem yaşı hem de girdiği polemiklerle, tartışmaların odağında. Kendi partisindeki önseçimde %96.55 gibi olağanüstü yüksek bir oy alarak liste başı olmayı başaran 23 yaşındaki Lena, Avusturya siyasetine adeta bomba gibi düştü. Lena’nın bu kadar gündemde olmasının bir nedeni de şu: Almanya’da olduğu gibi Avusturya’da da Yeşiller Partisi, koalisyon ortağı. Yeşiller Lideri ve Başbakan Yardımcısı Werner Kogler ile Lena’nın arası çok iyi.

Özel, Erdoğan’ın karşısına, dersine ondan daha iyi çalışmış, daha akılcı, daha yenilikçi bir görüntüyle oturursa, görüşme sonrasında daha da büyük bir rüzgar yakalayabilir mi? Öte yandan, 1 Mayıs’taki tablo nedeniyle, bu görüşmenin doğru olmadığını, iptal edilmesinin gerektiğini savunan muhalifler var. Bu da başka bir tartışma. Görüşme gerçekleşir veya gerçekleşmez… Özgür Özel’in “el uzatan“ yaklaşımı, diyaloğa açıklığı, “egolu davranmıyor” oluşu… Bunların hepsi güzel olsa da medyaya başlarda yansıyan muhtemel görüşme maddelerine bakınca, bir tereddüte de düşmek mümkün

2011 yılında “AKP Neden Kazanır? CHP Neden Kaybeder?” diye bir kitap yayınlanmıştı. Bu kitabın adını beğenmiş ama içeriğini umduğum kadar doyurucu bulmamıştım. 31 Mart 2024 seçimleri sonrasındaysa kendime şu soruyu sordum: “Yeniden Refah Partisi neden kazandı, Deva Partisi neden kaybetti?” Deva Partisi’ne baktığımızda 2010 veya 2015 yılının Tayyip Erdoğan’ını görüyorsak, Yeniden Refah Partisi’ne baktığımızda daha çok “1994 yılının Tayyip Erdoğan’ını” görüyoruz. Deva Partisi, aynı nehir yatağının "okullu", “okumuş” belki biraz da “elit” yüzüyse, Yeniden Refah Partisi "alaylı" yüzü olabilir.

Yurdumuzda zaman zaman gündeme gelen geyik muhabbetlerinden biri, "Türk kızlarının yabancı erkek merakı"dır. Karabük Üniversitesi'yle ilgili gündemle birlikte, bu geyik yeniden alevlenmiş durumda. Aslında dünyanın...

Alman komedyen Hape Kerkeling, 60 yaşında. 1991’de Hollanda Kraliçesi Beatrix’in Berlin ziyareti sırasında onun kılığına girip protokolü kandırmasıyla meşhur. Kerkeling tıpkı Cem Yılmaz gibi son haftalarda mizahlarıyla değil hassas siyasi ve toplumsal kutuplaşmalar üzerinden gündemde: Kerkeling, Berlin’in artık bir eşcinselin yaşamasına uygun bir şehir olmadığına ve aşırı sağcı AFD’nin yasaklanması gerektiğine dair beyanatlarıyla... Cem Yılmaz ise Ramazan’da rakı şişesi paylaşmasıyla… Olumsuz taraftan bakılırsa, malzemesi azalan komedyenlerin siyasetle daha fazla ilgilendikleri söylenebilir.

İsrail’e Ortadoğu’nun Arnavutluk’u diyor, Arapları prezervatif kullanamamakla suçluyor, Greta’ya “dördüncü eş ol o zaman” diye kızıyor, Filistin’e destek veren Norveçlilerle dalga geçiyor. Bir süre Koç Üniversitesi’nde de çalışmış ama uygunsuz hareketleri yüzünden kovulmuş ırkçı, kadın düşmanı aykırı ama popüler İsrailli profesör Amir Hetsroni, savaş karşıtı oldu: “Gazze Vietnam'dır. Hamas, Viet Kong'dur. Netanyahu Nixon'dur. Milyarlara mal olan gereksiz savaşı durdurun. Aptal Arap’lara 1967 sınırları içinde bir devlet verin ve onları hayatımızdan atın.”

İranlı bir babanın ve Alman bir annenin kızı olarak Doğu Almanya’da doğan 55 yaşındaki Sahra Wagenknecht, aşırı sol Die Linke’dan ayrılıp kendi adıyla kurduğu Sahra Wagenknecht İttifakı ile Alman siyasetini sarsmaya başladı. Bundestag’daki 10 milletvekili arasında Türkler, Araplar ve Boşnaklar da var ama parti yeni göçmenlere karşı. İsrail’e ve Ukrayna’ya destek konusunda birleşen Alman siyasetinden de farklı bir çizgide duruyor. Çar’ın Uşağı diye suçlanacak kadar Putin’e yakın. Kendisinden 25 yaş büyük ünlü Alman siyasetçi Oscar Lafontaine ile evli olan Sahra Wagenknecht şimdiden anketlerde yüzde 10’ları gördü.

Öğrencilik, bir zamanlar, gerçekten bir statüydü. Artık değil. Öğrenciliğin elitizmini yapmanın hiçbir zemini kalmadı. Bazı öğrencilerin “Okumuluz müze değildir, gezilmez” gibi yaklaşımlarının toplumda veya siyasette destek bulacağını sanmıyorum. Üniversitelerin algılanma şeklinde yaşanan “normalleşme”, bize özgü değil. Almanya gibi ülkelerde üniversite öğrencilerinin toplam nüfusa oranı bizdekinden çok az. Artık üniversite bir “kutsal bilgi tapınağı” değil. “Elit” algılanan bir yer değil.

Osmanlı Kültürü’nü incelerken, Araplar, Ermeniler, Rumlar, Macarlar, Kırımlılar, Yahudiler, Özbekler, Sırplar, Gürcüler, Arnavutlar, Çerkesler ve birçok başka grubun oynadığı rolü konuşmayı çoğumuz seviyoruz… “Osmanlı Afrika'sı” görece az araştırılmış olsa da o bile artık yavaş yavaş araştırılıyor. Ortodoks Kilise Müziği ile Klasik Türk Müziği arasındaki benzerlik gibi sürprizli konular da artık az çok biliniyor… Peki Hindistan’ın rolü neydi? Osmanlı, Hint kültüründen hangi oranda ve nasıl etkilendi?

Biz Kurtlar Vadisi’ni “tam da Türkiye’ye özgü” bir fenomen olarak düşünmeye yatkın olsak da Letonya’da da benzer işlerle uğraşan bir kişi var. 55 yaşındaki Letonyalı araştırmacı-gazeteci ve yazar Lato Lapsa, uzun yıllardır, ülkesindeki yolsuzluk ve organize suç olaylarının üstüne gidiyor. Son kitaplarında, bu konuyu “sırtlan” imgesi üstünden ele almaya başladı. Kendisinin yeni kitaplarının kapaklarına bakınca kendinizi Kurtlar Vadisi’nin yeni bölümlerinin fragmanını izliyor gibi hissediyorsunuz.

28 Ocak’ta, Finlandiya’da, başkanlık seçimleri yapılacak. Ülkemizde “Finlandiya siyaseti” denildiğinde akla genelde 2019-2023 döneminin genç Başbakan’ı Sanna Marin geliyor. Oysa Finlandiya siyasetinin tek rengi Sanna Marin değil. Hem düşünce dünyasıyla hem kişisel yaşamıyla birbirinden ilginç pek çok karakterden söz etmek mümkün. İşte bu karakterlerin bazıları şu an itibariyle başkanlığa aday.

Anketlere göre Yunanlıların %52'si eşcinsel evliliğe olumlu bakıyor. Eşcinsel evliliğe iktidar partisi içinden en sert muhalefet; gençlik yıllarında Türk bayrağı yakmış, İslam karşıtı, Filistin karşıtı ve İsrail taraftarı görüşleriyle tanınan 47 yaşındaki eski Sağlık Bakanı Thanos Plevris’in başını çektiği Ortodoks Kilisesi’ne yakın bir gruptan geliyor. Mitsotakis’in en büyük destekçisi ise yeni lideri Kasselakis eşcinsel evliliği yapmış ana muhalefet Syriza.

“Fenomenlik” yarışında öne çıkan isimlerden biri son olarak eski eşinin dükkanını kurşunlatmakla suçlanan Ece Ronay. Peki olaylar bu noktaya nasıl geldi? Evinden kaçan bir Diyarbakırlı genç kız, yaklaşık 10 yıllık bir süre içinde nasıl Bağdat Caddesi’nde güzellik merkezi olan mafya auralı bir iş kadınına dönüştü? Ece Ronay, çok gençken pavyonlarda çalışmış. Üstelik reşit bile değilmiş. Jandarma pavyonu bastığında, Ece saklanıyormuş. 2020’lerin internet kültürüyle, 1970’li yılların Yeşilçam filmlerinin, Ece’nin hikayesinde birleştiğini görüyoruz.

Avrupa’dan, çok alışık olmadığımız türden bir ses yükseldi: Belçikalı ve Flaman romancı ve tv ünlüsü Herman Brusselmans, humo.be adlı web sitesindeki köşe yazısında, İsrail’i yerden yere vurdu. Avrupa Birliği’nin tam kalbindeki ülke olan Belçika’dan yükselen bu aykırı ses, şaşkınlığa yol açtı. Üstelik bu aykırı ses, Belçika’nın en aykırı ve en tartışmalı ünlülerinden birinden geldi.

Güney Kore’de, Kasım ayının son haftasında, feminizm karşıtlarının (ve erkek hakları savunucularının) hamle yapmasına yol açan ilginç bir gelişme yaşandı… Her şey, MapleStory adlı oyundan ve birkaç saniyelik bir el hareketinden patlak verdi. Bu el hareketinden dolayı kendini saldırı altında hisseden (genç) erkek dünyası aniden harekete geçti.

Avusturya şansölyesi ve merkez sağcı Avusturya Halk Partisi ÖVP’nin lideri olan Nehammer, son haftalarda, İsrail’e verdiği destekle dikkat çekiyor. 25 Ekim’de İsrail’e giden ve Netenyahu’yla görüşen Karl Nehammer; 22 Ekim’de, 17 yaşındaki bir Türk kızın Viyana Sinagogu’ndan İsrail bayrağını indirmesi sonrasında sert açıklamalarda bulunmuştu. Türk medyasına pek yansımayan bu olayın ardından Cumhurbaşkanı Van der Bellen durumu yumuşatmaya çalışarak, “o kızın bunu bilinçli olarak yapmadığını umuyorum” diye konuşmuştu. Türk kız, sorguda, olay sırasında sarhoş olduğunu söylemişti. Bayrağı indiren kızın ve ona eşlik eden diğer Türk gençlerinin modern, laik görünümlü ve Avusturya vatandaşlığı sahibi gençler olmasından ötürü, olay fazla büyütülmedi.