[24 Haziran 2023] Putin de her sabah uyandığında soruyor muydu acaba: Ayna ayna söyle bana / Benden korkuncu var mı Rusya’da? Sonunda karşısına Prigozhin dikildi. O ilk 24 saatte “vatan haini” demiş. Oysa kendi yaratığı. Rejimin öz çocuğu.
Orta Dünya diye bir yerde geçen Yüzüklerin Efendisi anlatısıyla J. R. R. Tolkien, “yüksek fantezi” veya “epik fantezi” janrının babası kabul edilir. Çok orijinal değildir aslında. Daha önce Wagner’in Nibelung’un Yüzüğü operalarına konu olan eski Germen mitolojisinin taklididir. İkisinde de tanrılar, devler, cüceler, kahramanlar, doğaüstü yaratıklar birbirine girer.
Zamanla, daha çapsız yazarlar da katılır bu mecraya. Ed Greenwood’un (d.1959) çok daha fazla bilim kurguyla karıştırdığı Forgotten Realms (Unutulmuş Diyarlar) dizisi, popüler Dungeons & Dragons (Zindanlar ve Ejderhalar) RPG’sinin temelidir. Burada Deepspawn (Derin Yumurtlayıcı) diye hilkat garibesi bir canavarla karşılaşırız. İnanılmaz çirkindir (bkz yukarıdaki temsilî çizimler). Yaklaşık dört metre çapında bir küre gibidir. Girip çıkan 40 uzun göz anteni, her biri altı metre boyunda altı kolu vardır (ahtapot benzeri). Üçüyle her türlü silahı kullanır. Diğer üçünün ağız ve çenelerini avını yemek için kullanır (bkz Eski Yunan’da, rahip Laocoön ve oğullarına saldıran deniz yılanları). Fakat asıl mesele, Birincil Madde Düzlemi’nde (Material Plane) varolan başka herhangi bir yaratığı önce yiyip, etraftaki malzemelerden kusursuz bir kopyasını çıkarıp, sonra aynen doğurabilmesidir. Örneğin herhangi bir savaş meydanında yatan ölülerden beslenebilirse, her üç günde bir yeni canavarlar (spawn) yumurtlayabilir. Deha düzeyinde zekidir. Dünyaya nasıl baktığını anlamak, işlerine akıl sır erdirmek olanaksızdır. İnlerde, mağaralarda saklanır. Düşmanlarına tuzak kurup yakalar. Büyü yapabilir. Hedefini hareketsizleştirebilir. Başkalarının aklından geçenleri okuyabilir. Suyla nefes alabilir. Gerekirse sağaltabilir. Doğurduğu veya yumurtladığı çocukları (spawn’ları), ebeveynlerinin bütün yeteneklerine sahiptir. Vücut bulduktan hemen sonra, Deepspawn ile yanyana savaşabilir, saldırabilir veya kendilerini koruyabilirler.
İnsanların ölüm, ahtapot, yenme, yutulma, boğulma, iradesini yitirme, hükmedilme, başkasının kontrolüne girme gibi, belki rüyalarına kadar giren bilinçaltı korkularına hitap eden, böyle fantastik bir hortlaktır. Deepspawn’un (Derin Yumurtlayıcı) asıl anlamı herhalde Deepfear olmalıdır (Derin Korku). Ama fantezi, Gotik veya bilim kurgu janrlarının (ya da karışımlarının) böyle hiçbir tahayyülü, gerçek insanların gerçek dünyada birbirlerine yapabildikleri kadar korkunç değildir. Gelmiş geçmiş bütün Frankenstein’lar ve Alien’lar hep insan icadıdır. Stilize edilmiş bir geçmişten hortlayıp gelirler. Deepspawn’un yumurtlayıp çoğalma kapasitesi, çağımızın bazı diktatörlüklerinin kendi kendilerini çoğaltma, klonlama, ucube hizmetkârlar peydahlama kabiliyetinin yanında, solda sıfır kalır. Realitenin ancak soluk bir kopyası olabilir.
Prigozhin’in de çok sıkıştığında isyana kalktığı Putin rejimiyle içsel ilişkisi işte tam budur. Yeni Rus faşizminin rahminden doğmadır. Hortlaklar içinde bir hortlaktır. Olimpos tanrıları düzeninde, Zeus’un alnından fışkıran Athena’dır. Stalin döneminin Yagoda ve Yezhov gibi cellatları da, Putin’in KGB yerine baştan teşkilâtlandırdığı FSB’sinin bütün kanun-dışı operatörleri de, Prigozhin’de yeniden cisimleşmiştir.
Rusya, Çarlık döneminde de, sonrasında da ve bugün de, hep bir şiddet toplumu olageldi. 73 yıllık Sovyet Tek Parti rejimi yerini ancak çok kısa süreli bir demokrasiye, ardından Putin’in Tek Adam rejimine bıraktı. Hukuk devleti bitti. Çünkü kuvvetler ayrılığı diye bir şey kalmadı. Yargı da hizaya girdi ve mahkemeler muhaliflere karşı hep iktidarın istediği kararları vermeye başladı. Medyanın tamamını değilse bile büyük kısmını şu veya bu şekilde ele geçirdi. Herkes ve her şey Putin’e tâbi kılındı. İktidarının devamı birinci mesele, hattâ tek mesele haline geldi. Aynı zamanda aşırı milliyetçilik aldı yürüdü. Pek çok başka rejim gibi Putin de derinleşen otoritarizmini milliyetçiliğe yasladı. Kendisini Rusya ile özdeşleştirdi. Çok kötü bir yere gitti. Koskoca Rusya, 2014’te Kırım’ın işgaliyle, ardından 2022 Ukrayna saldırısıyla, uluslararası hukukun artık tamamen dışında bir haydut devlete, bir korsan devlete dönüştü.
Vladimir Putin’in, olağan devlet yönetimi usullerinin dışına çıkarak bazı özel yöntem ve kurumlara başvurması, bu koşullarda gerçekleşti. Bunları (1) güvenlik ve istihbarat servisleri; (2) özel çevresi; (3) özel ordular ve paralı askerler şeklinde sıralayabiliriz. Bu çerçevede, eski KGB’nin yerine kurulan FSB’nin (Rusya Federasyonu Federal Güvenlik Servisi’nin 1998’de başına geçip oradan en tepeye sıçradığını da unutmamak gerekir. Zaten istihbaratçıydı, bir KGB albayıydı; 2000’de ilk defa devlet başkanı seçilmesiyle birlikte, kararname üzerine kararname çıkartarak FSB’yi baştan örgütledi, yetkilerini genişletti, bu arada “terörist”lerin “hedef gözeterek öldürülmesi”ne de cevaz verdi (targeted killings) ve bunu, çok gizli bazı birimlerin, en ufak bir hukukî sorumlulukları, hesap verirlikleri olmaksızın, başka ülkelerde başka “düşman” ve “hain”leri yoketmekle görevlendirilebilmesine kadar vardırdı. Eski KGB ajanı Alexander Litvinenko, 2006’da Londra’daki Millennium Oteli’nde, buluştuğu iki Rus (Andrey Lugovoy ve Dimitry Kovtun) tarafından yeşil çayına radyoaktif Polonyum-210 karıştırılması sonucu öldürüldü. Gene Rusya’dan kaçıp İngiltere’ye sığınan yüksek istihbarat görevlisi Sergey Skripal ile kızı Yulia Skripal, Mart 2018’de Salisbury’de evlerinin kapısına Noviçok bulaştırılması sonucu zehirlendi (ama kurtuldu). O sırada Londra’dan Salisbury’ye hızla gidip gelen, pasaportlarına göre Ruslan Boshirov ve Alexander Petrov diye bilinen iki Rus “turist”in, sonradan (Albay Anatoliy Chepiga ve Alexandar Mishkin adlarındaki) yüksek rütbeli GRU (Rusya Federasyonu Silâhlı Kuvvetleri Ana İstihbarat Direktörlüğü) ajanları olduğu saptandı.
Madalyonun diğer yüzünde, FSB’nin, GRU’nun ve diğer gizli servislerin bir bakıma “Putin özel örgütleri”ne dönüşmesi (ben böyle ifade ediyorum), sırf Başkanın duymak istediği (farzedilen) türden bilgiler üretilmesi gibi, diktatörlüklerin ezelî hastalığı sayılabilecek bir deformasyonu da beraberinde getirdi. Ukrayna saldırısı ve başarı şansı konusunda Putin’in, Ukrayna halkının kendisini “Nazi”lerden kurtarmaya gelen Rus askerlerine kucak açacağı gibi çok iyimser raporlarla yanıltıldığı, son zamanlarda çok konuşuluyor. FSB’nin Beşinci Servis’inin başı Sergey Beseda ile yardımcısı Anatoly Bolyukh’un bu yüzden tutuklandığı, adı verilmeyen bazı yüksek ABD yetkililerinin “inandırıcı” bulduğu söylentiler arasında.
Devam edeceğim.