Halifelik 100 yıl önce, 3 Mart 1924’te kaldırıldı, Osmanlı hanedanı mensupları vatandaşlıktan çıkarılarak yurt dışına gönderildi. “Hemen Türkiye’yi terk edeceksin” denmişti onlara. O gece Halife Abdülmecid Efendi, ailesi ile Hadımköy’e götürüldü. Yahudi istasyon şefi onları evinde ağırladı.
Her aileye bin İngiliz lirası ve tek gidişi olan bir pasaport verilmişti. O hiç tanımadıkları ülkelere, tamamen belirsiz bir geleceğe doğru yola çıkmışlardı. 600 yıl koca bir imparatorluk yönetmiş Osmanlı Ailesi bu çaresiz duruma nasıl düşmüştü? Hanedan mensuplarının Milli Mücadele’ye katılma istekleri neden kabul görmemişti? Cumhuriyet’e nasıl bakıyorlardı?
İpek Çalışlar’ın “Sabiha” (Yapı Kredi Yayınları) kitabı, yıllardır birikmiş soruların cevabını arıyor. İpek (Çalışlar) önceki üç kitabında Atatürk’ü ve iki önemli kadını Halide Edib’i ve Latife Hanım’ı yazmıştı. Sivil bir bakış açısı ve kadın gözüyle dönemi anlatan üç kitap birçok önyargının yıkılmasına da ön ayak oldu. Latife Hanım’ın yeğeni Muammer Erboy’u Çeşme’deki evinde ziyaretle başlayan bu araştırma sürecine ben de eşlik ettim. Bir gün Selanik’te Hortacı Camii’nin haziresinde ya da Zübeyde Hanım’ın doğduğu Langaza’da, bir başka gün Diyarbakır’da müzeye dönüştürülen cezaevinin önünde devam edecekti.
Sabiha ile Şehzade Ömer Faruk. İthaf: Sevgili Abacığıma Şehzade Ömer Faruk 6.3.1920 (Ömer M. Koç Koleksiyonu)
İpek, yayınlanan üç kitabı tamamlayacak olan yeni kitap için saraydan bir isim düşünüyordu. Zekasıyla, güzelliğiyle, talipleriyle ünlü Vahdettin’in kızı Sabiha Sultan’ın trajik hayatı ile devam etti. İpek (Çalışlar) her zamanki titizliğiyle aileyle temas ederek birinci elden onları dinledi. Bilmediğimiz kapalı dünyalarında nasıl bir hayat sürmüşlerdi anlamaya çalıştı. Sabiha’yı yakından tanıyan ve hafızasına yazan torunu İkbal Hanım her adımda bildiklerini anlattı. Hanedanın diğer fertlerine ulaşması için yardımcı oldu.
Anılar, belgeler, yerli ve yabancı gazeteler ve tarih kitaplarından bulunan ipuçları, tanıkların anlatımıyla zenginleşti. Sabiha Sultan’ın yaşamı, oraya buraya savrulmuş Hanedan’ın yaşamının da özeti gibiydi. Sürgüne gönderilen son Osmanlılar (erkek, kadın ve çocuk olmak üzere) toplam 155 kişiydi. Kadınlar 28 yıl sonra 1952’de, erkekler ise 50 yıl sonra 1974’te dönebildi. Sabiha Sultan ilk dönenlerdendi.
Atatürk’ün de talipleri arasında bulunduğu Sabiha Sultan, Osmanlı geleneklerine aykırı olarak Halife’nin oğlu Şehzade Ömer Faruk Efendi’yle bir aşk evliliği yapmıştı. Bu evlilikten olan üç kızın güzelliği dillere destandı. Ancak evlilik ayrılıkla noktalanacaktı. Bu dramatik yaşam öyküsünün ayrıntılarını öğrenmek isterseniz Sabiha kitabı, ikinci baskısıyla raflarda. Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan “Sabiha: Hanedan’dan Bir Sultan” tarihimizi anlamamıza katkıda bulunuyor. Not: Dünyanın dört bir yanına dağılan hanedan mensupları Sabiha Sultan kitabı nedeniyle ekim ayında Yapı Kredi Yayınları’nda buluştu, anılarını ve duygularını dile getirdi. Bu tarihi buluşmanın video kaydı perşembe günü Yapı Kredi Kültür Sanat yayıncılığın YouTube kanalında “Söyleşi: Hanedandan Bir Sultan Sabiha” başlığıyla yayınlanacak.