20 Ağustos 1940 yılında Rus Devrimi’nin önderlerinden Leon Troçki, Stalin’in adamları tarafından Meksika’da saldırıya uğradı ve ertesi gün öldü. Suikastın 80’inci yıldönümünde Adalar Belediye Başkanı Erdem Gül’ün girişimi ile bir konferans düzenlendi. Konferansın özelliği Troçki’nin kurduğu 4’üncü enternasyonalin takipçilerinden tarihçi ve araştırmacı David North ile Eric London’ın Amerika’dan gelmiş olmaları idi. Her ikisi de anlaşılan kendilerini Troçki’nin hayat ve kitapları ile suikastın sis perdesini aralamaya adamışlar.
1929 yılından 1933 yılına kadar büyük çoğunluğu Büyükada olmak üzere Türkiye’de sürgünde olan Troçki’yi anmak için Büyükada’dan daha uygun bir yer olamazdı.
Birçok Avrupa ülkesi Troçki’ye vize vermeyi reddetmiş. Sonunda Rusya Türkiye ve Atatürk ile anlaşmış. 23 gün süren zorlu bir seyahatten sonra İstanbul’a varmış ailesi ile. Gelince Türk yetkililere şu mektubu yazmış:
“Muhterem Beyefendi. İstanbul kapılarında size, Türkiye sınırlarına kendi irademle gelmediğimi ve bu sınırı yalnızca zor kullanılmasından dolayı geçtiğimi bildirmekte onur duyuyorum. Sayın Cumhurbaşkanı, en samimi hislerimi kabul etmenizi rica ederim. Troçki 12 Şubat 1929.”
Troçki Stalin’den, Stalin de ondan nefret ediyordu. Onun fikirlerinin etkisinden çekiniyordu.
Troçki Büyükada için “bir huzur ve kayıtsızlık adası” tarifini yaptıktan sonra “bir kalemle çalışmak için hoş bir yer, özellikle de adanın tamamen ıssızlaştığı ve ağaçkakanların parkta göründüğü sonbahar ve kış aylarında “ diye eklemiş. David North bu tarihlerde Troçki’nin ” kaleminden olağanüstü eserler aktığını üç ciltlik Rus Devriminin tarihini ve otobiyografisi olan “Hayatım”ı burada yazdığını ekliyor.
North, 4’üncü enternasyonalin Adada doğduğunu belirtiyor.
1933 yılında Fransa’dan sığınma izni alan Troçki’nin daha sonra Norveç’e girmesine izin veriliyor ve Norveç onu Aralık 1936 yılında Meksika’ya sınır dışı ediyor.
Troçki’nin katili Ramon Mercader
Stalin, ajanları vasıtasıyla 1940 yılında onu öldürtüyor. Katil yakalanıp tutuklanıyor. Tutuklayan Meksikalı savcı da daha sonra Stalin’in ajanları tarafından öldürülüyor. Meksika’da yaşadığı ev bugün Müze.
Büyükada’da “Troçki Evi”olarak anılan bina bugün harabe halinde. Şimdi özel bir kişi tarafından satın alınan binanın restorasyonu için finansman aranıyor. Belediye Başkanı Gül gerekli izinler için yardımcı olacağını açıkladı. Finansman bulunursa belki Ada’daki Taş Mektep’i fevkalade restore eden İBB bu tarihi binayı da restore eder.
North ve diğer konferansçı Eric London restore edilmiş binanın Troçki araştırmaları için merkez olabileceğini söylüyorlar.
Evet Troçki birçok eser bıraktı ve bir gün bütün dünya işçilerinin birleşip dünyayı değiştireceği hayali ile yaşadı.