Soruyu ‘yanlış’ sorarsan…

[23 Şubat 2014] Pazar sabah, zahirî bir sükûnet. Peynir, simit, çay. Sevdiğim, açık renkli ahşap masa. Geniş, temiz bir satıh. Ve beni bekleyen yığınla iş, aslında ne akşama, ne yarına, ne gelecek hafta sonuna, ne sonraki aya yetiştirme şansım olmayan. İçimden yükselen panik hissini bastırmaya çalışarak, usb’lerimi geometrik şekillerde diziyorum yanıma. Eluard’ın düş kurup rastgele böldüğü imgeleri varsa, benim de işte flash disc’lerim var (Je rêve et je devide au hasard mes images). Her biri ayrı bir ders, konu veya proje. Sanki her şey muntazam, her şey kontrol altındaymış gibi. Hayatımda olmayan bir düzen ve dakikliğin sahte simgesi. Renkli renkli, güzel duruyorlar.Bir serginin ancak yarısı hazır kronolojisi ve bilgi panolarına; çok gecikmiş ve yarın mutlaka açılması gereken bir web sitesinin tamamlanmamış metinlerine; imzaya sunulması gereken anlaşmalara, hazırlanmamış derslere, yazılmamış e-maillere, kurulmamış bir jüriye — ve bunları yetiştirmezsem kopacak kıyametlere inat, vakit öğleye yaklaşırken bambaşka şeyler geçiyor kafamdan. Bölük pörçük, hepsi bir araya gelmeyen, toplaşmayan düşünceler. Daha doğrusu, toplayıp eklemlemek, birleştirmek istemediğim. Şimdilik.IRA ve PKK, Michael Collins ve Abdullah Öcalan üzerine peş peşe dört yazı yazdım ya, hâlâ sonunu getiremediğim (önümüzdeki günlerde (5) ve (6)’yla bitirmeyi umuyorum). Konu hep bilinç altımda, başka ne yaparsam yapayım. Sürekli bundan konuşmak ihtiyacındayım. Geçen hafta bir 20. yüzyıl tarihi dersimde, tam da iki savaş arasından, 1918-1939 interwar years’den söz ederken esiverdi aklıma. Bir yan piste saptım; “bu dönemin başlarında,” dedim, “1919-22’de Avrupa’nın iki ucunda iki ayrı bağımsızlık savaşı var. Hangileri, söyleyin bakalım.”Hiç olmazsa biri için, beş kişinin birden el kaldırdığını mı tahmin edersiniz? Hayır. Uzunca bir sessizlik oldu. Tekrarladım: “1919-22… Ne geliyor aklınıza?” Neden sonra en cesur öğrencim, çok tereddütlü bir havada, dura dura konuştu: “Yani… ilki Türkiye… galiba… yanılıyor muyum?” Eh, dedim, buna da şükür. Biraz daha geçti; bir diğeri, işlemediğimiz örneği, gayet normal, tabletinden internete bağlanarak buldu: “Öbürü de İrlanda olmalı.”Neden böyle, anlıyor musunuz? “Bildikleri”nden zerrece şüphe etmediğim şeyi, azıcık, ama azıcık farklı sorduğumdan. Küçükten beri tekrarlıyorlar: Atatürk 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak bastı; Erzurum ve Sivas kongrelerini topladı; 23 Nisan 1920’de BMM’yi açtı; derken Birinci-İkinci İnönü, Sakarya, Büyük Taarruz; 29 Ekim 1923 Cumhuriyetin kuruluşu. Dolayısıyla o sıraya uygun ve hep aynı prompt’ları, sufleleri, anahtar sözcükleri kullanarak sorsam, zınk diye cevaplayacaklar. Millî Mücadele(miz) ne zamandı? Ulu Önder neyi yönetti? Düşmanı nasıl kovdu, bizi bağımsızlığımıza nasıl kavuşturdu? Bu soruş tarzlarının hepsi, aşağı yukarı aynı “bilgi”leri, ezberlenip depolandıkları yerden eşit hızda geri çağırmayı başaracak. Basit, bire bir, çizgisel bir data retrieval veya information retrieval işlemi. Ama işte, biraz tersine çevirip 1919-22’de ne olduya dönüştürdünüz mü, bir de üstelik Avrupa’nın iki ucunda böyle iki olay dediniz mi, hemen karışıyor kafalar.Nasıl karışmasın? Bizimkisi tikel, izole, “biz bize benzeriz”ci bir öykü. Komparatif tarih nosyonu yok; Avrupa nosyonu yok; Türkiye tarihinin Avrupa tarihinin bir parçası olduğu nosyonu yok. Başka halkların bağımsızlık mücadeleleri diye bir nosyon yok. 1917-18’de en az iki imparatorluğun daha çöküp dağıldığı, diğer bazılarının ise çatırdamaya başladığı nosyonu yok. Sevr’in (Sèvres) Paris’in beş banliyösünde imzalanan beş ayrı antlaşmadan sadece biri olduğu nosyonu yok. Revizyonist ve anti-revizyonist ülkeler ayırımı bilinmediği için, Türkiye’nin ilk revizyonist mücadeleyi verdiği ama 1923’te Lozan ve Cumhuriyet’le birlikte anti-revizyonist kesildiği nosyonu yok. O sırada bir dizi yeni cumhuriyetin kurulduğu ve hepsinin birbirinden anayasa alıp verdiği, dolayısıyla bu anayasalara hep az buçuk benzer şeylerin yazıldığı nosyonu yok. Dolayısıyla “egemenliğin milletten kaynaklanması” fikrinin o dönemde ne kadar evrenselleştiği nosyonu da yok.Ee hoca, sen de çok şey istiyorsun valla. Tutmuş, konuya olayın adından gireceğine adını vermeksizin tarihinden giriyor; Türkiye’den gireceğine Avrupa’dan giriyor; üstelik bir değil iki falan diyorsun. Hiç olacak şey mi bu? Bu gidişle, Collins dediğin o ne idüğü belirsiz adamı, sırf Öcalan’la değil, Atatürk’le filân da karşılaştırmaya kalkarsın. Maazallah.