Oral Çalışlar
Mehmet Şevki Eygi ve Putinci bir dünya
Putin, dünyayı ikiye bölerek bir bölümünde kendisi gibi olanların borusunun ötmesini istiyor. Kendisine benzeyenlerin katıldığı bir topluluk yaratmak istiyor. Moskova’dan, Türkiye’nin ŞİÖ’ye üye olabilmek için NATO’dan çıkması gerektiği yönünde açıklamalar geliyor. Yani “Batı kampını terk edip öyle gelin” diyorlar. Tabii NATO bir savunma paktı olmanın ötesinde bir değerler bütünlüğünü de içeriyor.
Raif Türk’ten Diyarbakır’a okul
Okul bahçesinde futbol, voleybol ve basketbol sahalarının yanı sıra, açık satranç oyun alanı da bulunuyor. Raif Türk, kendisinin de geçmişte öğretmenlik yaptığını ifade ederek şunları söylemişti: “Eğitimin amacı bilgili, insanlık değerlerine duyarlı ve üretken insan yetiştirmektir. Çok şanslıyım ki, okul ve eğitimin önemini çok iyi anlayan bir babanın evladıyım.
Fosforlu’nun Suat Derviş’i…
1901 yılında, bir profesör baba ve Saraylı bir annenin çocuğu olarak dünyaya gelen Suat Derviş, kitapları dünya dillerine çevrilen sayılı yazarlarımızdan birisiydi. Gazetelerde seri röportajları yayınlanıyordu. En ünlü olduğu dönemde TKP liderlerinden Reşat Fuat’a aşık olunca hapishaneler, kaçak yaşamlar, açlık noktasına varan yoksulluklar içinde geçen bir hayatla yüz yüze geldi. Gerisini kendisi şöyle anlatır: “Bütün çektiklerime rağmen, dünyadaki kadınların en mutlularından biriyim. Reşat Fuat’ın karısıyım."
Hasan Fehmi, Ali Kemal’i anlatıyor
Ali Kemal’le ilgili çok olumlu görüşler ifade eden Hasan Fehmi şu ilgi çekici değerlendirmede bulunuyor: “On yedi seneden beri Ali Kemal Bey’i yakından tanırım ve bütün her şeyini bilirim. Mısır’dayken postayla gelen mektuplarını çoğu zaman kendim açardım. Hiçbir vakit Ali Kemal Bey’in istibdat hükümeti arzusuna, ufak bir yakınlığını bile hissetmedim."
Kısa tarihçesiyle Meral Akşener
CHP liderinin, “helalleşme” gibi milliyetçiliği aşan söylemlerinden ülkücü kadroların memnun olduğunu söylemek zor. Görebildiğimiz kadarıyla, Akşener, tecrübesiyle, birikimiyle, ülkücüleri kırmadan ama onların çizdiği sınırlara da razı gelmeden, ince bir siyaset yapmaya çalışıyor. Parti kadroları içinde, 6’lı masanın bozulmasını isteyenler, mutlaka vardır.
Akşener üzerine spekülasyonlar… Gerçekler yerine dedikodular…
İYİ Parti’nin yönetici çekirdeği, ülkücülerden oluşuyor. Akşener’in, onlardan gelebilecek tepkilerin önünü kesmek amacıyla bir çıkış yapması normal. Akşener, görebildiğimiz kadarıyla, merkez sağ seçmeni de kaçırmak istemiyor ve CHP ile ittifakı ayakta tutuyor. Cumhurbaşkanı adayının belirlenmesinde Akşener ne oranda belirleyici olabilir? Şu bir gerçek: Akşener’in Kılıçdaroğlu’nu reddettiği an, ittifak çökebilir.
Batı’yı şeytanlaştırmak!
Solcu aydınların dün Batı karşıtı olanları bugün de aynı yerde duruyor. Onlara göre Batı, Türkiye’yi anlamıyor. Peki biz Batı’yı ne kadar anlayabiliyoruz? Batı’nın, insanlığın ortak ürünü olan demokratik, özgürlükçü değerlerini ne kadar benimsiyoruz? Kopenhag Kriterleri nerede kaldı? İğneyi önce bir kendimize batırsak.
“Bir yanımız hep çocuk kaldı”
"İyi ya da kötü yaşamının hiçbir anından vazgeçmem. Eksiğiyle fazlasıyla beni ben yapan bunlardır. Hapishaneler, sürgünler, hücreler, sanatoryumlar, güzellikler, çirkinliklerle beni ben yapan şeyler. Pek çok insan tanıdım. Çoğunu sevdim. Hapishanede bana taban tabana zıt kimseler tanıdım, çok değerli yanlar taşıdıklarına tanık oldum. Siyasetin ne denli zor, amansız ve kaçınılmaz olduğunu anladım. Hayatımın asıl zenginliği, tanıdığım, düşüncelerini paylaştığım, paylaşmadığım, bir kere gördüğüm ya da sürekli göredurduğum insanlardır.”
Çöküşün sorumlusu Gorbaçov mu?
Sovyet rejiminin bir zorbalık rejimi haline dönüştüğünü düşünenler ise zaten yıkılmakta olanın yıkılması gerektiğini savunuyordu. Gorbaçov, ilk önce Afganistan’daki Sovyet işgaline son verdi. Zorla Sovyet sistemi içinde tutulan Letonya, Litvanya ve Estonya, Moskova'yla bağlarını kopardı. 9 Kasım 1989'da Doğu Almanya vatandaşlarının Batı'ya geçişine izin verildi. Berlin Duvarı yıkıldı.
Adaları Araplar mı bastı?
İstanbul Valiliği’nin verilerine göre 2022’nin mayıs ayında İstanbul’a deniz ve hava yoluyla gelen turistlerin sayısı 1 milyon 402 bin. Geçen yıla göre yüzde 264 artış söz konusu. İstanbul’a en çok turist şu ülkelerden geliyor: Almanya, İran, Rusya, ABD, İngiltere… Bazı adalılara göre Adalar'a daha çok Arap turist geliyor. Araplarla ilgili tartışma devam edecek gibi görünüyor.
Kılıçdaroğlu dışında bir formül mümkün mü?
6 liderin damgasını taşıyan ve yeni seçilecek adayı bağlayan protokolü 6'lı masa dışından getirilecek bir adayla uygulamak ne kadar gerçekçi ve pratik olabilir? O kişi liderlerin yönlendirmesini kabullenecek ve anlayacak ve de uygulayacak. Yani 6 liderin birlikte alacağı kararları, onları memnun edecek bir şekilde yerine getirecek. İşin gerçeği bu protokolü ancak bu hazırlığın içinde bulunan liderlerden birisi tam anlamıyla anlayabilir, uygulayabilir…
Muhalefetin adayı… Bazı gerilimler
Diyelim ki 6’lı masa yok… Hiç kurulmadı… Belki o durumda bile muhalefet partileri ortak aday için bir araya gelecekti. Eğer “Kılıçdaroğlu aday olamaz, seçilemez, seçilse bile ülkeyi iyi yönetemez” gibi düşünceler içindeyseniz, elbette kendi önerilerinizi ortaya koyabilirsiniz. Bu öneriler toplumda karşılık bulursa, farklı adaylar çıkabilir ve onların da bir şansı olabilir.
Yırtık şortlu kadın başbakanımız olur mu?
Marin, dans ettiği anların kaydedildiğini bildiğini, ancak görüntülerin kamuoyuna servis edilmesinden dolayı üzgün olduğunu söyleyerek, “İnsanların boş zaman ve çalışma zamanının ayrılabileceğini anladığına inanıyorum” diye konuştu. Marin, geçtiğimiz günlerde de katıldığı festivalde giydiği göz alıcı payetli elbisesiyle gündeme gelmişti. Marin’in elbisesinin ikinci el ve yalnızca 8 euro olduğu belirtilmişti.
Reşat F. Baraner’den Bingöl Erdumlu’ya…
54 yıl sonra Büyükada Hamidiye Camisi’nin avlusundayız. 68 isyancılarından Bingöl Erdumlu’yu sonsuzluğa yolcu ediyoruz. Kim var kim yok diye bakınıyorum. 68 Mülkiyesinin devrimcilerinden Mehmet Beşli geliyor. Tipik bir Karadenizli. Ayaklanmaya katılan bütün sınıfla o da Harp Okulu’ndan atılmıştı. Mahir Çayan ve Yusuf Küpeli en yakın arkadaşlarıydı. Elinde bastonla geldi. Noterlikten emekli olmuştu. Onu da kimse tanımıyordu.
Sağcı solcu ayırımı bitti mi?
Hala Lenin’i, Stalin’i, Mao’yu sosyalizmin rehberi olarak görenler var. Ancak, çoksesliliği, çokrenkliliği, siyasi özgürlükleri, rekabeti, adaleti, eşitliği içeren yeni bir yönetim modeli arayışı da bitmeyecek gibi görünüyor. Bu nedenle sol var olacak. Neye benzeyeceğini bilmediğimiz bir sosyalizm ütopyası yaşayacak. Tabii sol var olduğu sürece sağ da var olacak…
Suriye ile yeni bir başlangıç…
Bir başka ülkenin topraklarında asker bulundurmak, bunu uzun süre sürdürebilmek, kolay değil. Suriye’deki Esad yönetimiyle çok çeşitli sorunlar bulunuyor. Üstelik bölgenin etkili ülkelerinden İran, Suriye rejimini etkiliyor. Her seferinde açık ya da dolaylı yollarla siyasete müdahalelerde bulunuyor.
Moskova mı, Brüksel mi?
Rusya tipi yönetimlerle Brüksel tipi yönetimler arasında bir tercih ve etik farklılığı bulunuyor. Bu fark, vatandaşın değil iktidarı elinde tutan iradenin farkından kaynaklı. Rusya gibi ülkelerde hakkınızı aramanız, yönetimi eleştirmeniz, bazı hallerde imkansız bazı hallerde çok riskli olabilir.
12 Mart işkencecisiyle karşılaşma
12 Mart 1971 askeri darbesi sırasında yargılanıp tutuklanan gazeteci Gülay Göktürk, 1979 yılında, Sultanahmet Adliyesi'nde avukat cübbesiyle gördüğü kişinin, kendisine işkence yapanlardan biri olduğunu saptadı. Kendisi gibi geçmişte işkence görmüş gazeteci arkadaşlarından ikisi de işkenceciyi teşhis etti. İşte o işkenceci, yani Necdet Küçüktaşkıner, 1997 yılında, Afyonkarahisar’da (döverek gazeteci öldürmek suçundan) yargılanan polislerin avukatı olarak karşımızdaydı.
II. Abdülhamit’ten Jön Türklere Aleviler
Aleviler, toplum mühendisliğiyle 'halledilebilecek' bir konu değil. Anadolu’da sağlam kökleri olduğu gibi kendilerini koruyabilecek örgütlenmelere de sahipler. Sünni ulema ne kadar dışlarsa dışlasın, hangi saldırılar tertiplenirse tertiplensin, Alevilik tartışması bugünlere kar topu gibi büyüyerek geldi.
Bir helalleşme meselesi olarak Alevilik
Devletin, yurttaşlarının inançlarının doğru mu yanlış mı olduğunu belirlemek gibi bir görev ve yetkisi yoktur. Eğer toplumun bir kesimi -ki bu kesim milyonlarla ifade ediliyor- “Ben Aleviyim, cemevi benim ibadet yerim” diyorsa, devlet bu gerçeği kabul ederek onların inanç özgürlüğünü korumakla yükümlüdür.
Halkına güvenmeyen aydınlar…
Tayyip Erdoğan’ı iktidara taşıyan rüzgar, 28 Şubat 1997 yasakçılığına tepki içinde büyüdü. Türkiye’nin bir kesimi bütün bu seçimlerde seçmenin davranışını yıllardan beri bir türlü anlayamadı. Seçmeni küçümsedi, kötü siyasetçilere fazla prim vermekle suçladı. “Ah bu halkımız… Hiç bizi anlamadı” diyerek yakındı. Halk onları anlamadı mı? Bunu bir yana bırakalım, onların halkı anlamadığı kesin.
Erciş’in Karatavuk Köyü’nde
Derin siyasi konulara dalmak üzereyken ara verdik. Karanlık basmadan yeniden yola koyulduk. Arabada bu kez beş kişiydik. Yolda sohbeti sürdürmek amacıyla iki kişi daha ekibe katıldı: İş insanı Nazmi Ergin, taziye evinden Salih Erişgin. Van’daki değişim ve canlanan gece hayatı, aynen Erciş’te de yaşanıyor. İranlılar Erciş’i de şenlendirmiş. Demokratik Gelişim Enstitüsü'nün (DPI) toplantısında, bölgenin çatışmalardan geçmiş olmasının turistik değeri de konuşuldu.
İranlı gençler Van sokaklarını şenlendiriyor
Van, yakın geçmişe kadar muhafazakar sayılabilecek bir kentti. Günümüzde giderek değişen, yenilenen bir kimliğe bürünüyor. İranlı gençlerin Van’a bir dinamizm kazandırdığını, İranlı turistlerin katkısıyla Van’da dışa açık bir kültürün oluştuğunu söylemek mümkün.
İranlı kadınların özgürlük maratonu
Tahran ya da New York sokaklarında ya da İran’ın hapishanelerinde başörtülerini çıkartarak, “özgürlük istiyoruz” diyerek, üstlerindeki baskıları protesto ediyorlar. Videolar yayınlıyor, bildiriler okuyor, hatta metrolarda dans ediyorlar. İnsan hakları örgütü HRANA’ya göre, İran hapishanelerinde, 35 siyasi tutuklu kadın bulunuyor.
Rasim Özdenören’in kaybı…
2009 ekiminde, dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile birlikte, Paris’te düzenlenen Türkiye haftası kapsamında bir grup yazar ve milletvekili, Fransa'ya gitmiştik. Özdenören’le o gezide tanıştık, sohbetler yapma imkanı bulduk. Paris dönüşü haberleşmeyi sürdürdük. Farklı dünya görüşlerinin insanlarıydık ama iyi bir iletişim kurmuştuk.
‘Zito Stalin’ diye kadeh kaldıran partizanlar
Biz o zamanlar sosyalizmin henüz ne olduğunu anlamış ve kavramış değildik. Bizi etkileyen yanı kapitalizme karşı bir seçenek olmasıydı. Mantamados köyündeki 80’lik partizanlar işte o geçmiş umutların, hayallerin tarihte kaldığını hatırlatacak bir örnek olarak belleğime kazındı. Öte yandan, insanlığın özgürlük ve eşitlik talebi bir yere gitmedi.
Rusya gibi yönetilmek ister misiniz?
Despotizmden, tek adam diktatörlüğünden, tek parti hegemonyasından, başarılı bir yönetim biçimi çıkmadı. 20. yüzyıla damga vuran sosyalizm, 21. yüzyıla gelindiğinde, bir enkaza dönüştü. Bu yaşananları hazmedemeyen birçok sosyalist aydın, önce “gerçek sosyalizm bu değildi” gerekçesine sığındı. Ancak Sovyetler Birliği Komünist Partisi yönetiminde Rusya’da yaşananlar ortaya serildikçe, umutlar iyice umutsuzluk haline geldi.
Büyükadalı orkestra şefi James Ross
James Ross, sanat kariyerine baktığınız zaman oldukça başarılı bir müzik insanı. Pandemi öncesi bir konserini izlemiştim. Ross, Oxford Üniversitesi Modern Tarih ve Müzik bölümlerinden mezun. Fransız Operası, Politika ve Basın üzerine doktora yapmış. 1998 yılı BBC Filarmoni Orkestrası Şefliği Yarışması finalistlerinden biri olmuş. Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'da on sekiz ülkede orkestra şefliği yapmış.
‘Ulu Hakan’ efsanesi sona mı eriyor?
Akşener’in Jön Türk hareketini destekleyen, onları hürriyet kahramanı olarak gören, Abdülhamit’i ise müstebit sayan yaklaşımını, sağ kesimde bir farklılaşma şeklinde okumak mümkün. Belli ki İYİ Parti’nin seçmen tabanı, MHP’den farklı bir alana yöneliyor, daha özgürlükçü daha seküler bir yaklaşımı tercih ediyor.
İlter Türkmen: Hamasete karşı sağduyu…
İşin gerçeği, batı ölçütleri içinde görevini doğru yapan, birikimli bir diplomattı. Türkiye gibi askeri darbelerle, otoriter yönetimlerle başı derde giren bir ülkenin mensubuydu. Normali savunur, çatışma ve gerilim anlarında ülkenin dış politikasının maceralara yönelmemesinde etkili olurdu. Böyle roller üstlenen çoğu insan gibi o da siyasetin sıkıntılı dönemlerinde tepkileri üzerine çekerdi. Zaman zaman da hiç istemeden, çok farklı ekiplerin içinde yer aldığı olurdu.