Yıldıray Oğur

1000 yıllık imparatorluk bakiyesi, 100 yıllık cumhuriyetin karşılaştığı en büyük tehdit asimilasyona dahi hazır, kimliksiz, çaresiz mülteciler olmasa gerek. Herhalde bunu en iyi içinde eski MİT Müsteşarı ve eski Genelkurmay Başkanı’nın da olduğu bu hükümet biliyordur. En azından siyaset yapmak zorunda kalmadıkları anlarda, ülke yönetimiyle ilgili kararlar verilen dar toplantılarda bunu daha rahat konuşuyor olmalılar. Ya Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye’nin karşı karşıya olduğu “en büyük tehdit” kalmadıysa?

Türkiye, ilk resmi tatil günüyle Cumhuriyet’le tanıştı. 1924’deki kanunda tatil günü olarak “milleti teşkil eden anasırı asliyenin Müslüman olması” nedeniyle Cuma günü seçilmişti. Kanun teklifini verenlerden biri olan Şükrü Kaya, 11 yıl sonra bu kez İçişleri Bakanı olarak kürsüye çıktı ve eleştirilere karşı yeni tatil kanununu savundu. Artık resmi tatil günleri Cumartesi ve Pazardı. Nihayet 2016’da çıkarılan genelgeyle Cuma günleri Cuma namazı saati memurlara tatil edildi. Yani ortada bir sorun kalmadı.

1966 yılında Washington’daki Dışişleri Bakanlığı’yla aldığı gizli bir ihbarı paylaşan ABD Büyükelçisi Parker T. Hart’ın telgrafının başlığı; “Atom silahları geliştirmeye Türklerin ilgisi”ydi. Telgrafta atom silahını geliştireceği iddia edilen ODTÜ’lü fizikçinin adı abisiyle karıştırılmıştı: Erdal İnönü.

Türkiye 70 yıldır Oppenheimer’ın icat ettiği nükleer bombalarla yaşıyor, Türkiye’nin son 70 yıllık hikayesi soğuk savaş ve nükleer silahlanma mücadelesi olmadan yazılamaz. Ama soğuk savaşın cephe ülkesinde bu yakın tarih bugüne kadar sansürsüz, açıkça konuşulmadı, arşivler ortaya çıkmadı. Bu da sadece konuya uzun bir giriş yazısı. Ama merak etmeyin; oppenheimer’ı henüz izlememiş olanlar için spoiler yok. Çünkü tüm bunlar filmin kapanış jeneriğinden sonra yaşandı.

Gizli değil, açık, aleni, 100 yıl önce bütün dünyanın gözü önünde altına imza atılmış Meclis’te kabul edilmiş, 100 yıldır herkesin ulaşacağı bir mesafede duran Lozan Anlaşması’nın 38 ve 39’uncu maddeleri bunlar. Üzerinden 100 yıl geçtiği için belki hatırlamak zor olabilir.

Roni’nin 1908 ve İttihatçılara merakının sebebi ne olabilirdi? Aslında Roni, 1908’e de “Yetmez ama evet” demişti. 1908’de İttihatçılara destek vermek, 2010’larda AK Parti’ye destek vermek, 2023’de CHP’ye destek vermek bir riskti. “Yetmez ama evet”lerin sonu hayal kırıklığı, mahcubiyet olabilirdi. Ama aksi durağan tarih içinde ender sıçrama anlarına kayıtsız kalmak olurdu. Siyaset yapmak değişimi izlemek yerine, onu teşvik etmek, yönünü belirlemeye çalışmaktı. İronik bir biçimde toplumların aslında yavaş yavaş ilerlediğine, her ileriye doğru adımın bir fırsat olduğuna inanan evrimci bir devrimciydi. Son ana kadar tebliğ ettiği sosyalizmden anladığı da ihtimallere ve insanlara bu açıklıktı.

Gökkuşağı dekoru yüzünden öğretmenleri işsiz bırakan LGBT karşıtı gazeteler bu milli sevince bir şerh bile düşmek istemeyecekler. Zayıf, başarısız olan LGBT’lilerin tepesine binmeye devam edip, güçlü, başarılı LGBT’lileri kutlayıp, sultan olarak alkışlayacaklar. Yıllardır Bülent Ersoy’u Beştepe’de ağırlayıp, LGBT hakkını savunan iki kırık cümle için genç şarkıcıların konserlerini iptal ettirdikleri gibi. İşte buna da çifte standart diyoruz. Bu kez Batı’nın değil, Doğu’nun çifte standardı bu.

Olgun insanlardan beklenen bahanelerin arkasına saklanmadan seçimlerde verdikleri kararların arkasında durmalarıdır. Çünkü olgun insanlar aldıkları kararların sonuçlarına da katlanır. Demokrasilerde diğer olgun insanlara da buna katlanmak düşüyor. Türkiye Yüzyılı başlamış görünüyor ama kötü haber bunun için sadece kemerlerinizi takmanız yeterli değil, kemerlerinizi sıkmanız da gerekiyor.

Tarikatları bitiremez, devlet gücüyle kapatamazsınız. Atatürk’ün bile yapamadığını siz yapamazsınız. Denendi ve olmadı.

Özkan Uğur’un ardından yeniden dolaşıma giren MFÖ’nün eski kayıtları, videoları arasında en dikkat çekici olan 1988 yılında Eurovision Şarkı Yarışması’nda Türkiye’yi temsil etmeye giderken TRT’nin çektiği görkemli klipti.Klip, bugüne kadar kimsenin çıktığı görülmemiş Topkapı Sarayı’nın Adalet Kulesi’nin balkonunda başlamış, o günlerde müze olan Ayasofya’nın içinden devam etmişti. O şarkıyla Eurovision’a katılmak o yıllar için büyük bir cüretti.

Paris’te aşk gibi özgür gazetecilik de bir başka yaşanıyor. Aslında gerçek bir tatil bu. Birkaç günlüğüne de olsa ülkeden uzaklaşıp Paris’te muhalifliğin, ifade hürriyetinin, gazeteciliğin, protesto hakkının keyfini çıkarıyorsun. Ne de olsa Paris’te Fransız polisini eleştirmek, protestocuları tutmak, “iç savaş”, “savaş gibi”, “turistler şehri terk ediyor” demek, Fransa’nın sömürgeci geçmişinden girip, Fransızların kibrinden, Macron’un ırkçılığından çıkmak serbest. Bunları bilmek ne büyük konfor ve güvence.

Yönetmen Zeki Demirkubuz’un Ekim 2012’de attığı o meşhur tweet bu aralar yeniden çok popüler: "Bu ülkeye ve bu hayata dair hiçbir şeyin, hiçbir zaman benim dilediğim gibi olmayacağını biliyor, artık bundan acı duymuyorum.” Tweet, büyük umutlarla girilen seçimin ardından ülkenin yüzde 48’inin içine düştüğü ülkeye ve siyasete dair, yeis, umutsuzluk, bıkkınlık hislerine tercüman oluyor. Ama belki de bu tweet bir bıkkınlık değil de bir farkındalıktı?

İktidar cephesi zaten uzun süredir hoşuna gitmeyen fikirlerin tamamını ceza kanununa uydurup, gözaltına aldırmayı, tutuklamayı bir güç gösterisine çevirmişti. Ama bu kez İYİ Partililer de Yanardağ’ın linç kampanyasında en önlerde koştular. Muhaliflerin bazılarının zannettiği gibi üzerlerinde devletini-vatanını çok seven zırhı yok, linçlerde en önde koştuğunuzda size iki can hakkı verilmeyecek, sizi “alın şunu gözaltına” düzeninden vatan-devlet aşkınız kurtarmayacak.

İYİ Partililerin seçimlerdeki başarısızlığa hızlı bir cevabı var: “CHP ile ittifak yapıldığı, HDP dışarıdan ittifakın adayını desteklediği için.” Peki, gerçekten de bu hızlı cevap doğru mu? CHP ile ittifak mı İYİ Parti’nin muhafazakar, milliyetçi, merkez sağcı kimliğini gölgede bıraktı? Yoksa mesele İYİ Parti’nin kendi kimliğinde mi?

Bir zamanlar yeşil-kırmızı-sarı paranoyasına dönen gökkuşağı renkleri paranoyası, aslında siyasette ılımlı bakanlar kurulu, ülkeyi fakirleştiren faiz önyargılarını bırakıp rasyonel politikalara zorunlu dönüşler yaşanırken, sosyal hayatta ve medyada özgüven patlamasına neden olan seçim sonuçlarıyla yaşanan sertleşmenin sadece bir veçhesi. Seçimlerden bu yana üzerine mağdurlar odun gibi atıldıkça harlanan bir linç ateşi yanıyor.

2022 Temmuz’unda Meclis’ten oy birliğiyle geçen kanuna karşı, kanundan hareketle hazırlanan yönetmeliğin uygulanmaya başlanacağı Ocak 2023 öncesi büyük bir karşı lobi çalışması başladı. Önce Eylül 2022’de Meclis’te oy veren ve bakana helal olsun diyen CHP, e-ticaret kanununun iptali için başvuru süresinin bitimine üç gün kala Anayasa Mahkemesi’ne gitti. CHP’li 52 milletvekilinin imzasını taşıyan başvuru için üç dilekçe verdi. Son dilekçeyi başvurunun son günü AYM’ye ulaştırdı. Yönetmeliğe karşı Kasım 2022’den itibaren ise bu kez medyada eşzamanlı bir kampanya başladı. Habertürk, Aydınlık, Cumhuriyet ve Türkiye gazetelerinde haber ve köşe yazılarında e-ticaret yasasının zararları ile haberler yazılmaya, ekonomi, e-ticaret gibi konularda yazı yazdığı görülmemiş köşe yazarları art arada teknik ayrıntılarla dolu yazılar yayınlamaya başladılar.

Melek Mosso konserini yapan Tekirdağ'ın üç AK Partili ilçe belediyesinden biri olan Süleymanpaşa'yı AK Parti 2019'da 1000 oy farkla kazanmış. Son Cumhurbaşkanlığı seçiminde ise ilçede Kılıçdaroğlu yüzde 64 almış. Yani özetle; Kiraz Festivali’nde ilan edilmiş konseri sosyal medya tartışması için iptal etmek gibi ideolojik sekterlikler yapılabilecek bir yer değil Süleymanpaşa. Analizcilerin streotype Türkiye’sinde Süleymanpaşa diye bir yer olmaması gerekirdi. Ama var. Ve tekil bir örnek de değil. Türkiye'de seçimlerin sonuçlarını sarı ve kırmızılar değil, fikirlerini değiştirebilen seçmenlerin yaşadığı bu yerli "swing state"ler belirliyor.

2001 yılından bir gazete birinci sayfası. Ekonomik kriz Türkiye’yi vurmuş. IMF acı reçetesi uygulamada.Gazetenin birinci sayfasında boydan bir resmi konmuş 21 yaşındaki başarılı genç kızı ise o habere kadar sadece yakınları, hocaları ve arkadaşları tanıyordu. “Türk, Övün, Çalış, Güvenme” başlıklı haberde bahsedilen üniversite birincisi genç kız 300 dolarlık bilet parası bulamamaktan, ücretsiz staja kabul edilememekten şikayet ediyor. O kızın 22 yıl sonra MB Başkanı olacağına kim inanırdı?

Bu kınanacak eksik bir muhaliflik, nefsine yenik düşmek, düşman saflarına geçmek değil, sadece insani bir hayatta kalma güdüsü, hatta bağnaz olmayan, Yetmez Ama Evet diyebilen rasyonel bir seçmen davranışı. Dün Kılıçdaroğlu’nun ve CHP’nin değişimine kredi açmak ne kadar ayıp değilse, bugün seçim kazanmış iktidarın yenilenmiş kabinesinden umutlanmak da ayıp değil. Bu kadarlık umuttan kimseye zarar gelmez.

Peki nasıl yapıyor da Erdoğan, farklı ittifaklar ve farklı ideolojik mesajlarla her seferinde yüzde 50’yi yanına çekebiliyor? Cevabı basit: Çünkü her seferinde seçimi CHP ve CHP’li ittifaka karşı bir nüfus sayımına çeviriyor. Peki o zaman seçimlerdeki sonuç kaçınılmaz mı? Ya da bir nüfus sayımında nasıl kazanılır? Tabii ki çok çocuk yaparak değil. Ama nüfusunu artırarak…

Yüzyılın depreminde yıkılan şehirlere, 50 bin kayba, dünyanın en yüksek beşinci enflasyonuna, son 21 yılın en batık haldeki Merkez Bankası’na, parti-devlete doğru giden bir demokrasiye, AİHM kararlarını mı bile takmayan bir hukuk düzenine rağmen iktidar iki seçim kampanyasını tek bir propagandayla tamamladı: “Teröristler” Üstelik terörün son 40 yılda hayatımızda en az olduğu bir dönemde. Peki kim haklı? Erdoğan mı? Kılıçdroğlu mu? Bunun için 2002-2023 arasında üçüncü bir isme kulak kabartmak gerek. Kılıçdaroğlu'nun üniversite arkadaşı, Erdoğan'ın ortağı Devlet Bahçeli'ye...

Erdoğan’ı her şeye rağmen desteklemeye devam eden İslamcıların son tutundukları dal mülteci meselesindeki tavır. Ama uzun süredir bu ahlaki üstünlüğü, ülkedeki neredeyse bütün alanlardaki haksızlıklar, adaletsizlikler ve kötü yönetimin üzerini kapatan bir şal gibi kullanıyorlar. Halbuki Türkiye’de ümmetin sadece Suriyeli ve Afgan evlatları yaşamıyor. Türkiye’de bir de ümmetin 80 milyon Türkiyeli evladı yaşıyor. Türkiyelilerin meselelerinden kaçmanın yolu Suriyelilerin haklarını savunmak değildir.

Seçimden sonra şöyle bir rakamlara bakarak bir haftadır neredeyse doğruluğundan şüphe edilmeyen tespitler var: “Milliyetçilik yükseldi”. “Mülteci karşıtlığı oy getirdi.” “DEVA, Gelecek, Saadet CHP’ye hiç oy getirmedi.” Ve tabii geleneksel “liberaller yanıldı” Galiba bu analizler CHP genel merkezinde de epey popüler. Rakamlarla herkesin kendi doğrularını meşrulaştırması mümkün. Ama böylece kendini kandırmak da mümkün. Peki bu analizler rakamsal olarak doğru mu?

Başlık Gülay Göktürk’ün 1999 yılında yazdığı meşhur yazıdan. 28 Şubat’ın baskılarından, başörtüsü yasaklarından bıkmış ama imkanı olmadığı için ülkeden de gidemeyenler için “Gidemeyenlerin Ülkesi” yazısını yazmıştı. Bu seçimden sonra aldığım mesajlar ve gördüklerim gidemeyenlerin ülkesinde rollerin bir kere daha değişmiş olduğunu gösteriyor.

Türkiye’de seçimler partilerin katıldığı ama sonunda bir şekilde Erdoğan’ın kazandığı bir spora dönmüş durumda. Reisçilik Türkiye’nin artık sadece siyasi değil, sosyal bir gerçeği. Muhalefet bu 15 günde en çok bu hayalkırıklığı hissiyle mücadele edecek. Ama seçimden muhalefetin çıkaracağı en yanlış ders bu mahalleleri aşmayı amaçlayan ittifak siyaseti yerine daha fazla kendi mahallesine doğru kapanmak olur.

Seçim tarihi 14 Mayıs olarak açıklandığında hem AK Parti hem de CHP bu tarihsel referansla heyecanlanmıştı. Ama sonra her ikisine de bu referansın kendileri için pek de uygun olmadığına karar verdiler ve kampanya boyunca bir daha 14 Mayıs 1950'yi ve "Yeter Söz Milletindir" sloganını duymadık. 73 yıl sonra yarın Türkiye bir 14 Mayıs günü yine sandık başında. Peki, 73 yıl önceki CHP bugün kim acaba?

14 Mayıs 1950’de tek parti rejimine hayır diyerek demokrasinin kapısını açan bu toplum, 14 Mayıs 2023’de sonu tek parti rejimine çıkacak bir yola Türkiye’yi sokup sokmayacağına da karar verecek. Bunun olmaması için ihtiyacımız olan şey ise sadece beş dakika… Türkiye’nin beş dakikalığına bile olsa bir iktidar değişikliğine ihtiyacı var.

Yine birkaç eleştiri denemesi. Yine kapanan köşeler, kapatılan sosyal medya hesapları. Ve sessizlik. Beş yıl daha yine kırılmalar, küstürülmeler, uzaklaştırılmalar, can sıkıntıları. Sonra seçimlere bir kala yine sabır tavsiye eden ümitvar bir dava yazısı. Ama beş yıl sonraki Türkiye’de Aydın Ünal’ın davasından geriye ne kalacağı da sabır tavsiyesiyle “son kez Reis” yazmasına bile sabredilip sabredilmeyeceği ise meçhul. Hiç bitmeyen kredi açılan bir iktidar en sonunda her şeye rağmen kendisine destek verecek insanların kaygılarını, eleştirilerini neden dikkate alsın ki?

Enflasyonun vahametini istatistikler tam olarak anlatmıyor. Bir noktadan sonra sanki bu rakamlarda anlatılan biz değilmişiz gibi bir yabancılaşma hissi oluşuyor. Rakamlar ile günlük hayat arasındaki makası kapatmak için Avrupa’daki dört ülkede yaşayan dört arkadaşımdan yardım istedim. Almanya, Hollanda, Fransa ve İngiltere’de yaşayan dört arkadaşım yaptıkları son market alışverişlerinden birinin fişini gönderdi. Sonuç bundan şüphelenen benim için bile inanılmaz oldu.

28 Şubat günlerinde ordu ve ordu yanlısı medyanın propagandası terör ile irtica işbirliği iddiası üzerine kuruluydu. İrtica terörden daha tehlikeli ilan edilmişti. Ama bununla da kalınmamıştı. Doğrudan Refah Partisi ile PKK ilişkili gösteriliyordu. Genelkurmay’da medyaya ve yargıya verilen ünlü irtica brifinginde uzun uzun bu işbirliği üzerinden durulmuştu...