8 Kasım’da kimler, hangi mevkilere seçilecek?
8 Kasım ara seçimlerinde, Senato’nun üçte biri (34 senatör), 435 sandalyeli Temsilciler Meclisi’nin tamamı ve 39 eyaletin valisi yeniden seçilecek. Ayrıca 27 eyalette Eyalet Sekreterliği, 33 eyalette Baş Savcılık seçimleri yapılacak.
ABD Kongresi, iki meclisli bir yasama organı.
Senato’da eyaletler ikişer senatörle temsil ediliyor, yani Senato 100 senatöre sahip bir meclis. ABD’nin kurucu babalarının amacı nüfuslarından bağımsız olarak eyaletlerin eşit bir şekilde temsil edilmesini sağlamak ve federal devlet içindeki federe devletler olan eyaletlerin haklarının korunduğu bir yapı oluşturmaktı. Bu nedenle Utah gibi küçük eyaletlerdeki senatörlük seçimleri California’daki senatörlük seçimleri kadar önemli.
ABD Temsilciler Meclisi ise 435 sandalyeli, eyaletlerin nüfuslarına göre temsil edildiği bir meclis. Örneğin, ABD’nin en küçük eyaleti olan Wyoming’in sadece bir Temsilciler Meclisi üyesi bulunmakta, fakat bu eyalet Senato’da nüfusundan bağımsız olarak iki senatörle temsil edilmekte.
Valilik seçimlerinin önemi ne?
İlk bakışta eyalet valilik seçimlerinin bir öneminin olmadığı düşünebilir. Fakat eyaletlerdeki valilerin seçimle iş başına gelen devlet başkanları olduğu, kendi anayasası ve anayasa mahkemesi olan eyaletleri yönettikleri unutulmamalı.
Eyalet valililerinin ve eyalet sekreterlerinin en önemli görevlerinden biri ise, ABD başkanlık seçimlerinde eyaletlerdeki sonuçların tasdik edilmesi. Donald Trump, 2020 seçimlerinde Arizona ve Georgia’daki Cumhuriyetçi valilere Biden’in kazandığını gösteren sonuçları reddetmeleri, tasdik etmemeleri için baskı uygulamıştı. Valiler anayasaya sadık kalmış, Trump’ı baskılara rağmen dinlememişti. Trump bu durumdan dolayı, Arizona gibi eyaletlerdeki önseçimlerde kendisine sadık isimleri destekledi ve adaylık yarışını kazanmalarını sağladı.
Örneğin, Arizona’da Cumhuriyetçi Parti’nin vali aday Kari Lake adında eski bir Demokrat ve televizyon sunucusu. Kari Lake, sıkı bir Trump destekçisi, 2020 seçimlerinin hileyle Biden tarafından çalındığına inanıyor.
2024 seçimlerinde Arizona’da yine Biden’in kazanması, Trump’ın soyut hile iddialarıyla sonuçlara itiraz etmesi gibi bir durumda Trump mahkemede kaybetse bile Kari Lake eyaletteki seçim sonuçlarını tanımayabilir, tasdik etmeyebilir. Bu durumda ortaya çıkacak kaosu tahmin etmek dahi zor. Bu nedenle, Arizona’daki valilik seçimleri dahi ABD’nin kaderini şekillendirecek kadar önemli.
Temsilciler Meclisi’nde durum ne?
ABD Temsilciler Meclisi’nde 435 koltuğun tamamı için seçim düzenlenecek. Temsilciler Meclisi her iki senede bir yeniden seçiliyor. Anketlere göre, Temsilciler Meclisi’ndeki durum daha net. Cumhuriyetçiler, büyük ihtimalle çoğu seçimi kazanacak ve Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu elde edecek.
Nate Silver’ın anket ortalamalarını esas alarak yaptığı tahmine göre, Cumhuriyetçilerin Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu kazanması neredeyse kesin.
Peki bu durumda ABD için neler değişecek?
Öncelikle 6 Ocak Kongre baskını komitesi kapanacak; dış ilişkilerden bütçeye bütün komitelerin liderliği Cumhuriyetçilere geçecek; Nancy Pelosi artık Temsilciler Meclisi Lideri olmayacak, yerine Cumhuriyetçi Kevin McCarthy gelecek; Biden’in neredeyse bütün seçim vaatleri reddedilecek.
Temsilciler Meclisi’ndeki Cumhuriyetçi çoğunluk öncekine göre çok daha genç ve daha radikal Trump’çılardan oluşacak. Bu isimlerin ilk işi de Biden, Adalet Bakanı, FBI yetkilileri gibi isimlerin azledilmesi için soruşturma başlatmak olacak. Örneğin, Cumhuriyetçiler Biden’ın oğlu Hunter Biden ve FBI hakkında 1000 sayfalık bir raporu şimdiden hazırladı, çoğunluğu ele geçirir geçirmez özel bir araştırma komitesi kurup Hunter Biden’ı ve bazı Demokratları yeminli ifade vermeye davet edecek, 2024 seçimlerine kadar ülkenin gündeminin Hunter Biden, Biden ailesi ve Demokratların skandallarıyla işgal edilmesi için çaba harcayacak.
Temsilciler Meclisi komitelerinin yeminli ifadeye çağırma ve buna uymayanları mahkemeye başvurup hapis cezasına çarptırma gibi yetkileri oldukça kritik. Cumhuriyetçiler bunların hepsini sonuna kadar kullanacak.
Senato’da durum ne?
Şu anda ABD’de Cumhuriyetçiler ve Demokratlar eşit sayıda senatöre sahip. Senatoda 50 Cumhuriyetçi, 48 Demokrat ve iki de Demokratlarla işbirliği yapan bağımsız senatör bulunuyor.
Bu eşitliği Senato başkanı unvanına sahip başkan yardımcısı bozuyor ve böylece eşitlik çıkması durumunda Demokrat Parti mensubu Kamala Harris’in oyunu Demokratlardan yana kullanmasıyla Demokratlar Senato’da 51’e 50 oranında bir çoğunluk elde etmiş oluyor. Bu tablo, Cumhuriyetçilerin Senato’da çoğunluğu sağlayabilmesi için sadece bir koltuğu Demokratlardan almasının yeterli olacağını gösteriyor.
Seçimlerin en çekişmeli geçeceği yer Senato. Seçimlerin düzenlendiği 27 eyalette senatörlük yarışını hangi partinin kazanacağı net. Çünkü New York, Kentucky gibi eyaletlerde bir partinin hâkimiyeti söz konusu.
Her iki partinin de birbirine yakın olduğu ve her seçimde farklı bir partinin kazandığı “salıncak” eyaletlerde seçim başa baş.
Örneğin; Nevada’da görevdeki mevcut Demokrat senatör Cortez Mastro, Cumhuriyetçi rakibi Laxalt ile başa baş gidiyor.
Nevada normalde Demokratların rahat seçim kazandığı ve Hispanik seçmene güvendiği bir eyalet olmasına rağmen Trump’ın etkisiyle muhafazakâr Hispanikler giderek Cumhuriyetçilere kaymaya başladı, böylece Demokratların güçlü olduğu bu eyalet Cumhuriyetçilerin oy farkını giderek kapattığı salıncak bir eyalete dönüştü. Nevada’da Cumhuriyetçiler senatörlük seçimlerini kazanabilir.
Yine Arizona’da Demokrat senatör ve eski astronot Kelly, Trump’çı radikal Cumhuriyetçi Masters ile oldukça yakın bir yarış götürüyor. Kelly’nin koltuğunu koruması pek yüksek bir olasılık değil. Fakat özellikle Blake Masters’ın komplo teorilerine inanan, geçmişte ırkçı görüşleri yayan radikal bir Trump’çı olması, Kelly’nin ise tam tersi Cumhuriyetçiler tarafından da sevilen ılımlı bir isim olması nedeniyle yarışın sonucunu tahmin etmek zor. Demokrat Mark Kelly’nin koltuğunu koruması Demokratların Senato hakimiyeti için oldukça kritik.
Bir diğer kritik seçim 2020 seçimlerinde sürpriz bir şekilde Biden’in seçim kazandığı Georgia’da… Bu eyalette de Demokrat aday Warnock ve Cumhuriyetçi aday, eski Amerikan futbolcusu Walker anketlerde aynı oy oranında gözüküyor. Cumhuriyetçi aday Walker da Trump’ın yakından desteklediği bir isim. Walker anketlere göre önde giderken, kürtaja karşı olmasına rağmen geçmişte kız arkadaşlarına zorla kürtaj yaptırdığının ifşa edilmesi üzerine oyları düştü. Bu nedenle seçimler belirsiz hale geldi. Demokratların normalde Cumhuriyetçilerin kazandığı bu eyalette de koltuklarını koruması gerekecek. Hiçbir aday yüzde 50’yi geçemezse Ocak ayında ikinci bir tur düzenlenecek, bu nedenle Georgia senatörlük seçim sonuçları Senato’nun akıbetini 2 ay geciktirebilir.
Yine New Hampshire eyaleti de Demokrat senatör Hassan’ın koltuğunu korumakta zorlanabileceği bir eyalet. Trump’ın desteklediği emekli asker ve komplo teorisyeni Bolduc, daha önce sandığa gitmeyen radikal seçmenleri sandığa taşımayı amaçlıyor, bu nedenle anketleri yanıltarak seçimleri kazanma olasılığı diğer eyaletlere göre yüksek. Demokratların savunma hattında bu eyaletteki senatörlük koltuğunu korumak da bir öncelik.
Demokratların Senato’da çoğunluğu koruması için bu dört eyalette de mevcut senatörlerin tamamını kazanması şart. Bu da biraz zor gözüküyor.
Fakat seçimlerin en kritik eyaleti Pennsylvania. Mevcut Cumhuriyetçi senatörün emekliye ayrılma kararı nedeniyle, iki parti de yeni isimleri aday gösterdi. Cumhuriyetçi Parti’de önseçimi Dr. Mehmet Öz, Demokratlarda ise eyalet vali yardımcısı John Fetterman kazandı. Mehmet Öz, seçilirse sadece ABD’nin ilk Türk senatörü olmayacak, aynı zamanda Senato’nun Cumhuriyetçilere geçmesini belki de garantileyecek. Obama, Biden ve Trump seçimlere 2 gün kala Pennsylvania’daydı. Bütün medya kurumları en geniş içeriklerini bu eyalete ayırıyor. Aslında Fetterman anketlere göre en az 5 puan öndeyken, kampanya sırasında felç geçirmesi, basının ve Demokratların “sağlık durumu iyi” demesine rağmen canlı düzenlenen münazarada sağlık durumunun kötü olduğunun, cümle kuramadığının herkes tarafından görülmesi Mehmet Öz’ün şansını ciddi bir şekilde arttırdı. Öz, son yayınlanan anketlere göre önde.
Demokratlar Utah’ta eski Cumhuriyetçi bir bağımsız adayı destekliyor, Ohio’da ise ılımlı bir isim olan Tim Ryan’ı aday gösterdiler, fakat bu eyaletlerde Cumhuriyetçilerin seçimleri kazanma şansı pek yüksek değil. Yine Alaska’da Trump’çı Cumhuriyetçi ile ılımlı Cumhuriyetçi Murkowski arasındaki yarış da önemli. Burada Murkowski seçimleri kazanırsa bazen Demokratları destekleyen Trump karşıtı bir Cumhuriyetçi olduğu için Senato Demokratları memnun olacak, fakat Trump’çı aday kazanırsa Senato’daki uzlaşma ihtimalleri önemli ölçüde azalacak.
Cumhuriyetçilerin amacı Nevada, Georgia, Arizona ve New Hampshire’da en az bir seçimi kazanmak, Pennsylvania’da Öz’ün kazanması ve Alaska’da da Trump’çı adayın zafer ilan etmesi. Böyle bir durumda Cumhuriyetçiler bir senatörlük farkla Senato’da çoğunluğu kazanacak. Biden’ın her türlü yargıç, bakan, büyükelçi adayını reddedecek kadar güçlü bir engel oluşturacak.
Sandığa giderken seçmenin kafasındaki motivasyon ne?
Demokratlar seçmeni kürtaj ve demokrasi; Cumhuriyetçiler ise enflasyon, ekonomi, göç ve güvenlik söylemiyle ikna etmeye, sandığa taşımaya çalışıyor. Biden’ın görev onayı yüzde 40’ın altında. ABD’de görev onayı düşük bir başkanın ara seçimleri kazanması geçmişteki örneklere bakıldığı zaman büyük bir mucize; ki Trump’ın fiili bir ana muhalefet lideri gibi asla sahneden inmediğini unutmamak lazım. Anketlere göre, seçimler yaklaştıkça halkın yaşadığı somut gündelik hayat sıkıntıları, enflasyon, güvenlik gibi gündemler ön plana çıkıyor, kürtaj yasaklarını ve demokrasi endişelerini ana gündem olarak görenlerin sayısı azalıyor. Bu da Demokratların seçimleri kaybetme ihtimalini arttırıyor, çünkü Biden seçimin son günlerinde demokrasi söylemini kullandı, enflasyon gibi sorunları gündemine dahi getirmedi.
Yine Demokratların son günlerini New York valilik seçimleri için miting düzenleyerek geçirmesi, New York gibi bir eyalette dahi seçimlerin Cumhuriyetçiler lehine dönme ihtimalini düşündüklerini akıllara getirdi, Demokratların salıncak eyaletleri çoktan gözden çıkardığı yorumlarına sebep oldu.
Seçimlerin siyasi sonucu ne?
Seçimleri Cumhuriyetçiler kazanırsa, Donald Trump 14 Kasım’da 2024 başkanlık kampanyasını başlatacak, Biden hiçbir yasa önergesini kabul ettiremeyen “topal ördek” olacak. Böylece Cumhuriyetçilerin 2024 şansı daha da artacak. Büyük bir sürprizle Demokratların seçim kazanması durumunda ise Biden’in 2024 adaylığı garanti altına alınacak. Demokratlar bu seçimi büyük bir hezimetle kaybederse Biden ve Harris’e 2024’te aday olmamaları için yapılan baskı daha da artacak.
Seçimlerin Türkiye’ye etkisi ne?
Pennsylvania eyaletindeki senatörlük seçimlerini Cumhuriyetçiler kazanırsa Dr. Mehmet Öz, ABD tarihinin ilk Türkiye kökenli ve Müslüman senatörü seçilecek. Öz seçilirse Türk vatandaşlığından çıkacağını açıkladı, fakat Türkiye ile bağlarını koparmama ve Türkiye’nin tezlerini en azından kapalı kapılar ardında dile getirme olasılığı mevcut.
Kasım 2022 seçimlerinde belirlenen Senato ve Temsilciler Meclisi, Ocak 2023’te göreve başlayacak. Eğer Cumhuriyetçiler iki yasama organında da çoğunluk olursa, Türkiye artık F-16 gibi konularda Cumhuriyetçi isimlerle çalışmak zorunda kalacak. Özellikle Trump’a yakın genç ve deneyimsiz siyasetçilerin dış politika önerileri meçhul. Bu nedenle Türkiye’nin bu yeni figürlerle iletişime geçmesi, kendisini anlatması gerekecek. Öte yandan, Temsilciler Meclisi Sözcüsü Nancy Pelosi, Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Bob Menendez gibi Türkiye karşıtı isimlerin Cumhuriyetçilerle değişmesini Türkiye bir fırsat olarak değerlendirebilir.
Yine Cumhuriyetçilerin Ukrayna’ya daha fazla silah ve finans yardımı yapmama kararı alması durumunda Ukrayna-Rusya savaşının da radikal bir şekilde değişmesi, Türkiye’nin bölgede doğan boşluğu doldurma ihtimali de masada olan bir unsur. ABD Cumhuriyetçileri, özellikle Trump’çılar Biden hükümetini Ukrayna ile ilgilenmemesi için zorlayabilir, her türlü yasa önerisini sorgusuz bir şekilde bloke edebilir.
Yani ne olacak?
Şahsi kanaatimce, Cumhuriyetçiler Senato ve Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu elde edecek, 14 Kasım’da Trump başkan adaylığını açıklayacak ve 2024 süreci hızlı bir şekilde başlayacak. Bu durumda da Biden’ın başkan adayı olacağını pek düşünmüyorum. Demokrat Parti’nin de Biden’a alternatif birleştirici bir ismi bir buçuk senede yaratma şansının az olduğu kanaatindeyim. Bu nedenle 2024 seçimlerinde Trump’ın zaferine giden yolun taşları bugünden itibaren döşenecek gibi duruyor.