Özel ordular evvela Orta Doğu’da Amerikan Blackwater ve daha sonra Rusya’nın Wagner grubu ile ortaya çıktı. Wagner Libya ve diğer bazı Afrika ülkelerinde etkin oldu, sonra da Rusya’da darbeye kalkıştı.
Bu orduların çıkış nedeni normal orduların yapamayacaklarını yapmak, bulundukları ülkelerde darbelere girişmek ve harp hukuku kurallarına riayet etmeyerek devletleri hukuki sorumluluktan uzak tutmaya çalışmak idi. Zaten bu tür özel ordular genelde emekli subaylar tarafından kuruluyor.
İki büyük devlet ABD ve Rusya özel ordu kurar da üçüncüsü Çin geride kalır mı?
Şimdilik Çin’in özel orduları biraz farklı ve Çin daha dikkatli gibi.
Çin özellikle Asya ve Afrika’da önemli alt yapılara imza attı. Bir kısmında kendi vatandaşlarını işçi olarak kullandı. Bu yapıları korumak bakımından bir kısım özel güvenlik güçlerini yerleştirdi. Bunlar şimdilik Wagner’den farklı durumda. Özellikle genel olarak güvenliğin zayıf olduğu, insan kaçırıp karşılığında para talep edildiği Afrika ayrı ve özel bir durum arz ediyor. Mevcut Çin özel güvenlik birimleri de yerel resmi güvenlik birimleri ile işbirliği yapıyor. Zaten sömürge sürecinden geçmiş olan Afrika’da yerel hükümetler de yabancı güvenlik güçlerine alerji duyuyor.
Şu anda yaklaşık 190 ülkede 1,6 milyonu Çin vatandaşı olmak üzere 4,1 milyon kişiyi istihdam eden 47.000’den fazla Çinli şirketin mevcut olması nedeniyle özel güvenlik şirketlerine şiddetle ihtiyaç duyulduğu ileri sürülüyor.
Asya’da ise İpek Yolu projesinde güvenlik önemli bir sorun olabilir. Orta Asya Çin’in Avrupa ülkelerine mal göndermede kara ve demir yolu olarak ayrı bir yere sahip. Ayrıca Orta Asya ülkeleri güçlü hükümetlere sahip değil. Bu bakımdan Çin bu bölgedeki otoriter rejimleri destekliyor. Terör faaliyetleri bu Hükümetleri ve ulaşım yollarını tehlikeye sokabilir. Ortalarda görünmeseler de Çin güvenlik elemanlarının mevcudiyeti biliniyor. Buralarda da Çinli güvenlik elemanları ayrıca yerel güvenlik kurumlarını eğitiyor.
Wagner’in kötü örnek olması Çin’i dikkatli hareket etmeye zorluyor.
Pakistan Çin ile yakın ilişki ve işbirliği içinde. Üstelik Pakistan’da ciddi Çin yatırımları ve terör faaliyetleri var. Burada Çinli güvenlik elemanları daha görünür durumda. Terör faaliyetleri artmış. Bir araştırma konuya değiniyor:
“Bölgelerdeki Çin iş adamları ve işçileri terör faaliyetleri karşısında sıkıntılı durumlara düşebilir ve Çin için ciddi baş ağrılarına yol açabilir. Nitekim, bir rapor bu konuya şöyle değinmiş; “Pakistan’daki Beluc Kurtuluş Ordusu (BLA) militan grubu, Çin’in, Pakistan hükümetinin halkına uyguladığı baskının suç ortağı olduğunu düşünerek, Çin’in Belucistan eyaletindeki yatırım projelerine karşı terör çıkıyor. BLA, 2018’den bu yana Çin vatandaşlarına ve Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) tesislerine karşı çok sayıda saldırı gerçekleştirdi.”
Belucistan’daki terör faaliyeti İran’a dahi sıçramış. Pakistan ile İran birbirlerine girdi. Çinliler Belucilerin olduğu Gwadar limanında çalışıyor.
Orta Asya ve Afrika, Çinli özel güvenlik güçlerinin rolünün yakın vadede en hızlı şekilde genişleyeceği iki alanı temsil ediyor.
Çin’in “Deniz İpek yolu” projesi ile Latin Amerika’da da yatırım ve şirketleri var. Buradaki Çinli güvenlik elemanlarının daha az ve daha “görünmez” olduğu söyleniyor.
Yatırımların olduğu ülkelerde Çin şimdilik siber güvenlik ve “gözetleme” sistemleri ile durumu idare etmeye çalışıyor. Çin’in bu “dikkatli” durumunun aynen devam edip etmeyeceği , yerel yönetimlerin güçlü olmasına ve “gözetim” teknolojilerinin daha da gelişmesine bağlı görünüyor.
Her halükarda Çin, en azından şimdilik ABD ve Rusya’nın hatalarından ders almış gibi.