Kulak tırmalayanlar

Peki ne sakıncası var? Özellikle statükocu, kuralcı tutum karşısında dilin de değişmesinden yana pragmatist tutumu benimsemiş biri olarak niye sorun gibi görüp gündeme getiriyorum bu yenilikleri? Evet dil de değişimlere açık olmalıdır, ama öte yandan da dil mesaj iletmeye yarayan bir iletişim aracından ibaret olmayan başlıca kültürel aracımızdır. Anlamdan ibaret değildir. Bir akışkanlığı ve müzikalitesi vardır.  Hatta çocuklar anadili, büyükler yabancı dili öncelikle o müzikalite ve her dilde farklı işleyen akışkanlık sayesinde öğrenebilirler. Dolayısıyla asıl kalıcı arıza o müzikalitede meydana gelir.

Dil eğer lügatlardaki sözcük istifinin şuursuz bir ezberinden ve olanca istisnasıyla gramer kalıplarından ibaret olsaydı, öğrenilmesi zaten imkansız olurdu. Bu türden iç mantığı ve tutarlılığı da olmayan savruk değişimler işte o hassas müzikalite ayarını, makamını bozarak hasar bırakıyorlar dilde. Vurgu yapılmak istenen ifadeyi yerli-yersiz tekrarlatacak vesile aralığı, kışlada pek sakıncalı olmayabilir, ama toplumsal iletişime yayıldığında zarar verecek, hecesi kafiyesiz, vurgusu uyumsuz, gayrı-estetik, ruhsuz ve sıkıcı bir tekrar alışkanlığı katar hiç yoktan dilimize… “Noktasında ”, yerini aldığı açısından/bakımından sözcüklerinde olan uyumlu sesli harf zincirine sahip olmadığından bağlaç işlevinin yerine gelmesinde belirleyici özelliklerden fonetik akıcılığı aksatıp zorlama nefeslenme aralıkları verdiriyor. Bunlar dilin düşünmeden/farkında olmadan kullanarak alıştığımız estetik özellikleri. Argo da dahil tüm alt-diller ve lehçeler dilin çeşitlilik kapasitesi dolayısıyla zenginliğidir. Edebiyatçılar bu kapasiteyi kullanarak yaratıcı bireysel katkılar yaparlar.

Dilin bozuluşunun genelde yabancı sözcük sızmalarıyla örneklenmesine alışığız. Ama görüldüğü gibi dil-içi kaymaların rolleri de hiç az değil.

Ama ilki de eksik değil. Hepsi, tamamı gibi sözcükleri toplu halde yerinden eden şu “komple” [comple]  sözcüğü şekillerdeki eksiksiz bilgisayar seti ve mutfak robotu anlamına da geliyor. Umumi-wc görevlisi aceleyle aranan ihtiyaç sahibine, “Hem küçük hem de büyük tuvalet ihtiyacı mı?” sorusunu “Komple mi?” diye de özetleyebiliyor…

Adı üstünde yabancı kelime; telaffuz güçlüğü de olabiliyor. “Şarj”a, şarz diyenler ekseriyette olunca, doğrusunu her seferinde ancak düşünerek bulabiliyoruz. “Risk”in Türkçe kolaya gideniyse “Riks”.

Pasaj-paşaz da birlikte yaşamaya alıştığımız ikilemlerden. 

Ama espresso’nun yerini daha en başından almış expresso tavizsiz özgüveniyle ayrı bir başlığı hak ediyor.

Marks&Spencer’e dil dönmeyince yerine Sick&Scorses denmesi türünden bireysel katkılar da eksik değil. Ya da “Kültür paranoyağı” ve “Güvensizlik sempozyumu” gibi lugat paralamaları…

Dilin başına kurumsal bekçi dikmenin faydasızlığını tatmış toplumlardanız.

Kullanılan her sözcüğün, kurulan her cümlenin düşünülüp tartıldığı bir hesaplılığın da dilin temel özelliklerinden doğallığına hasar veren yapmacık bir tutukluğa sürükleyeceği de aşikâr. Ama başta politikacı ve medya aktörlerinin daha özenli olmalarını istemekle ve kendimiz de onları taklit ederken daha dikkatli olup, yerlerine mesela edebiyatçıları referans almakla başlayabiliriz bu hayali olmayıp, bizimle birlikte nefeslenip yaşayan en değerli kültürel varlığımıza sahip çıkmaya…