Daha ziyade muhalif olanların dilinden düşmeyen bir “umut” cümlesi vardı bu seçimlerde: “Sürprizler olacak” deniyordu. Sürprizle kastedilen Erdoğan ve AKP’nin yenilgi almasıydı. Kendi tuttuğu tarafın kazanmasını “sürpriz” olarak tanımlayıp zafer beklemenin nasıl bir ruh hali olduğunu bırakalım bir tarafa şimdilik. Fakat benim için seçim sonuçları gerçekten sürpriz oldu. Doğru okuyamamışım süreçleri ve toplumsal eğilimleri. Tahmin ve temenni yazılarımı okumuş olanlar bunu biliyor.
Nerelerde yanıldığım üzerine hatırlatmalar yapayım.
Önce; HDP’nin bu derece taban kaybına uğrayacağını öngörmemiştim. Kürt şehirlerinde sempati kaybına uğrayan tarafın HDP değil, AKP ve Erdoğan olacağını düşünüyordum. Yanılmışım.
Kimilerine sıkıcı gelebilir; ben meraklıları için yaptığım istatistik çalışmasını yazacağım. Çünkü bu sayılar, üzerinde düşünülmeyi, yorumlanmayı bekleyen bir değişimi anlatıyor.
Sayısı 14’ü bulan kentlerdeki HDP, AKP ve Erdoğan’a bu seçimlerde verilen oyları inceledim. Bu sayıları 2015 Haziran ve Kasım seçimlerinin sonuçlarıyla karşılaştırdım. Sonuçlar; HDP’nin belirgin gerilemesi karşısında, AKP’nin hemen her yerde Kasım 2015 oranlarını koruduğunu ve hatta bazı illerde arttırdığını; Erdoğan’ın ise kendi partisinin bu başarısının da üstüne çıkarak AKP’nin Kasım 2015’te aldığı oyun ortalama 6 puan üzerinde oy topladığını gösteriyor.
Söz konusu illeri, önce HDP’nin 2015 Haziran seçimleriyle karşılaştırıldığında her bir ilde yüzde kaç oy kaybettiğini de belirterek sıralıyorum: 1) Ağrı, kayıp 16 puan 2) Muş, 17 puan, 3) Tunceli, 10 puan 4) Diyarbakır, 14 puan 5) Mardin, 14 puan 6) Bingöl, 14 puan 7) Batman, 10 puan 8) Siirt, 14 puan 9) Şırnak, 15 puan, 10) Hakkari, 16 puan 11) Van 15 puan 12) Iğdır 12 puan 13) Kars 13 puan 14) Bitlis 18 puan…
Görüldüğü gibi istisnasız bütün şehirlerde çok ağır bir aşınma var. HDP Temmuz’da başlayan çatışmaların gölgesinde girilen 2015 Kasım seçimlerinde de Haziran seçimlerinde elde ettiği oyların bir kısmını kaybetmişti hatırlıyorsunuz. Şimdi o seçimlere göre de bu 14 ilde ortalama %7 oy kaybına uğramış durumda.
Peki bu 14 ilde AKP’nin durumu nedir? Şudur: Haziran 2015 seçimlerine göre her bir ilde çok ciddi artışlar yaşanmış. Sayılara boğmamak için Haziran’ı geçiyorum. Türkiye genelinde %49.50’ oranını yakaladığı Kasım 2015 seçimleriyle karşılaştırıyorum, çünkü AKP şimdi yaşadığımız seçimlerde Türkiye genelinde %42.56 ile Kasım 2015 seçimlerinden %7 geriye düştü. Bu önemli bir gerilemedir. Bu illere baktığımızda AKP’nin, Iğdır, Bingöl ve küçük bir farkla da Muş dışında kalan 11 ilin tamamında oyunu arttırdığını görüyoruz. Bunu parti için söylüyorum. Erdoğan söz konusu olunca burada da Kasım 2015 oylarının sırasıyla Ağrı 4 puan, Muş 5 puan, Bitlis 7 puan, Van 5 puan, Hakkari 10 puan, Şırnak 10 puan, Mardin 6 puan, Diyarbakır 6 puan, Batman 3 puan, Bingöl 2 puan, Tunceli 7 puan, Kars 11 puan, Siirt 6 puan üstünde bir artış olduğu görülüyor. Yani, AKP ülke genelinde Kasım 2015’e oranla 7 puan gerilerken Kürt şehirlerinde hiç gerileme yaşamamış; Erdoğan ise kendi partisini aşan bir başarı göstermiş.
Sonuçta, 2015 Yılının Temmuz’unda çözüm sürecinin çöküşü ve yeniden silahların çekilmesiyle başlayan yaklaşık üç yıllık süreç HDP’de ciddi kan kaybına yol açarken AKP ve Erdoğan’ı güçlendirmiş.
HDP üzerinden devam ederken yanılmadığımı düşündüğüm bir noktayı da dikkatinize sunmak istiyorum. HDP’nin özgün tabanı olmayan, hatta bu partiden hiç haz etmeyen AKP karşıtı laik seçmenlerden anlamlı derecede stratejik oy toplayacağına kesin gözüyle bakıyordum ve hatta okumuş olanlar hatırlayacaktır bu konuda gıyaben Alper Görmüş, ben ve Vahap Coşkun iddiaya girdik. HDP’nin genel oy oranının %13’ü geçememiş olması Vahap Coşkun’u haklı çıktı gibi gösteriyorsa da kanımca iddianın kazananı olmadı… Neden mi? Görmüş’le ben HDP’nin eriyişini fark etmemişiz ama Coşkun da CHP’den akacak stratejik oy oranını yakalayamamış…
Çok fazla sayıda kente yayıp sizi yormadan sayılar vereyim. Ankara, Demirtaş %2,06 HDP %6,38. İstanbul, Demirtaş, %7,23 HDP %12,65. Bursa, Demirtaş %3,49 HDP %5,66. Antalya, Demirtaş %4.10 HDP % 7,32. İzmir, Demirtaş %6,03 HDP %11.48. Muğla Demirtaş % 2,80 HDP %9,35. Aydın, Demirtaş % 5,78 HDP % 9,37…
Durum çok açık değil mi? Görüldüğü gibi Demirtaş’ın oylarıyla HDP’nin oyları arasında çok ciddi oran farkları var. HDP’yi Meclis’e HDP’li olmayanlar taşıdı belli ki. Yukarıda saydığım illerdeki Demirtaş oylarını HDP’nin gerçek karşılığı olarak kabul etmek yanlış olmaz. Böylelikle HDP’nin sadece Güneydoğu’da değil önemli metropollerde de ciddi destek kaybına uğradığı, fakat kendisine akan stratejik oyların bunu perdeleyerek görünmez kıldığı anlaşılıyor. Üstelik bu şehirlerdeki yüzde birler, Şırnak’taki, Muştaki, Batman’daki vs, yüzde beşlere, onlara karşılık gelir nominal olarak.
Kürt meselesi etrafında yaşanan değişimler çok önemli ve burada biraz derinleşmeye çalışmak gerekir kanımca…
Nerelerde, neden yanıldığım ve seçimlerin bize neler anlattığı üzerine devam edeceğim.
Simdilik sayılarla bir HDP resmi vererek başlamış olayım