Neleri sembolize edip temsil ederlerse etsinler, Ayasofya son kertede bir bina, Sinan da inşa edildikten sonra Akdeniz inşaat kültürünün dönüm noktalarından olmuş bu binayı gelecekteki inşaat kültürüne maledip dönüm noktalığını tescillemiş bir mimardır. Günümüzün İstanbul’u devamlı fethetme arzusu da hazımsızlık..
Bu ne hazımsızlıktır ki fethinden yarım bin yıl sonra İstanbul hala hep yeniden fethedilme ihtiyacı doğurmakta; olan da Ayasofya ile onun önemini anlayıp yorumlayan mimar olarak Sinan’a olmakta; günümüzün o zaman hesapta olmayan ideolojik ve siyasi yükleriyle yorulmaktadırlar. Bunu kestirmeden dile getiremeyip ekranları Atatürk’ün Fatih’in 20.yüzyıldaki yerli/milli karşılığı olduğunun anlatılarak işgal edilmesi de hasmı kadar kulak tırmalayıcı oluyor benim gibiler için. Bu çaresizliklerden uzaklaşmanın sağlam yolu olarak Ayasofya’nın inşai maddeliğini konu etmek üzere bir bina olarak Ayasofya’nın Roma inşaat geleneği içindeki yerine değinip Sinan’la bitireceğim…
Fethettiği Akdeniz havzasını kırdan şehire, altyapıdan binaya standart inşaatlarla donatarak hegemonya kurup pekiştirmiş Roma’nın bir inşaat imparatorluğu olarak profilini çizip ikinci başkenti İstanbul’un belirleyici anıtı Ayasofya’nın o inşai gelenek içindeki yerini anladıktan sonra o doruğun sürekliliğine damga vurmuş Sinan’ın payını anlatacağım.
1-Roma inşaat kültürü
2-Roma kentleri:
Konstantin İstanbul’u inşa edene kadar Roma rakipsiz, emsalsiz bir şehirdi. Ama Romalılar egemenlikleri altındaki Akdeniz coğrafyasına hep benzeri şemalarla şehirler kurarak egemenliklerini sürdüler. Örnekleyeceğim İznik imparatorluğun merkezi Marmara’da; Bath Britanya’da aynı kalıpla benzer ölçülerle kurulmuş şehirlerdi.
3-İstanbul’un hamleleri: Ayasofya ve Sinan
Üstteki İstanbul temsilinde görüldüğü gibi Bizans Konstantin planının omurgası Mese odaklı gelişip Ayasofya ile sonlanmışken Osmanlı istikrarlı şekilde, o eksenden Theodosius forumun(çemberlitaş)’dan sapıp su kemerine ve Haliç’e paralel seyreden hattı eksen alarak gelişmiş ve başta en hacimlileri, Fatih ve Süleymaniye; roma forumları devamı selatin külliyelerini o eksene göre konumlandırarak zamanla efsane Haliç siluetini çizdi.
