Sri Lanka. Hindistan’ın güneyindeki küçük komşumuz sonunda dünyanın dikkatini çekti. Kabul etmeliyim ki, dünya Sri Lanka’da yaşananlara tepki vermekte oldukça geç kaldı.
Şu anda dünya medyasının manşetlerinde o aile var. Rajapaksalar; Mahinda, Gotabaya, Chamal ve Basil. Bu ailenin mevcut krizdeki ve genel olarak Sri Lanka siyasetindeki rolünü anlatmaya çalışacağım.
Bir açıklamayla başlayayım: Ben bir Tamilliyim. (Tamil, Hindistan’ın 29 eyaletinden biri. Bu eyaletin halkı olan Tamiller Hindistan dışında Singapur ve Sri Lanka’da da yaşıyor -Serbestiyet).
Rajapaksa ailesi Güney Sri Lanka’daki Hambantota bölgesinden geliyor.
Hambantota, biz Güney Asyalılar için alışılmadık bir isim değil. Eski Cumhurbaşkanı Mahinda Rajapaksa’nın adını taşıyan Hambantota’daki uluslararası liman, Çinli bir şirketin yardımıyla geliştiriliyordu.
Aile, uzun yıllar boyunca Hambantota’da siyasete egemen oldu. 1989’da Rajapaksa kardeşlerin en büyüğü olan Chamal, Mahinda ile birlikte Sri Lanka Parlamentosu’na seçildi.
Mahinda Rajapaksa kabine bakanı ve başbakan olarak görev yaptıktan sonra 2005’te cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazandı. Seçildikten sonra Savunma ve Finans portföylerini devraldı, Sri Lanka Silahlı Kuvvetleri komutanı Sarath Fonseka’nın görev süresini uzattı. Küçük kardeşi ve mevcut cumhurbaşkanı Gotabaya Rajapaksa’yı savunma bakanlığı daimi sekreteri olarak atadı.
Ağabeyi Mahinda’nın aksine, Gotabaya deneyimli bir politikacı değildi. Sri Lanka ordusunda çalıştı ve erken emekli oldu. Daha sonra Mahinda 2005’te başkan olana kadar Amerika Birleşik Devletleri’nde teknoloji alanında çalıştı.
2006 yılında Sri Lanka hükümeti, kuzey doğu Sri Lanka’da ayrı bir Tamil devleti kurmak isteyen militan silahlı grup Tamil Kurtuluş Ordusu’na (İngilizcede: Liberation Tigers Of Tamil Eelam) karşı askeri operasyonların son ayağını başlattı. 1983’te silahlı mücadeleye girişen Tamil gerillaları 2006’da başlayan hükümet operasyonlarına direnemedi ve 2009’da yenilgiyi kabul etti.
Rajapaksalar öldürme, işkence ve hükümet muhaliflerini kaybetmeyi içeren savaş suçlarıyla karşı karşıya.
2010 ile 2019 arasında ailenin hükümetteki hakimiyeti daha da genişledi. İktidarın başkanlıkta toplanması, etnik kutuplaşma ve medya özgürlüğü alanındaki problemler gerilimi daha da artırdı.
2019’da genç Rajapaksa ve mevcut başkan Gotayaba Rajapaksa iktidara geldi.
Başkanlık dönemi sınırlamaları nedeniyle Mahinda Rajapaksa başbakan oldu. En büyük kardeş Chamal Rajapaksa sulama bakanı, diğer küçük kardeş Basil Rajapaksa maliye bakanı oldu. Mahinda’nın oğlu Namal Rajapaksa gençlik ve spor bakanı oldu.
Son üç cümlede kaç kez Rajapaksa dediğime bakarsanız, ailenin modern Sri Lanka siyaseti üzerinde kurduğu egemenliği daha iyi anlarsınız.
Rajapaksaların portresi, onların liderliği altında gerçekte neyin yanlış gittiğini açıklamadan eksik kalacaktır.
COVID-19 salgını, Sri Lanka’nın turizm ekonomisinin çöküşü, hükümet tarafından açıklanan vergi indirimleri, ülkenin çiftçilerini etkileyen ani organik tarıma geçiş ve elbette Çin borç diplomasisi toplu olarak Sri Lanka’nın ekonomisini zayıflattı.
Kuzey ve Doğu, iç savaş nedeniyle oldukça zor zamanlar geçirdi, ancak güney Sri Lanka hiç bu kadar kötü bir duruma düşmemişti.
Rajapaksaların Hindistan ile de oldukça düzensiz bir ilişkisi var. Büyük ölçüde Çin’e yakınlıklarından ve Hindistan’ın Tamil gerillalarına geçmişteki desteğinden dolayı.
Hindistan’ın tutumu, Tamillerin Hindistan Başbakanı Rajiv Gandhi’ye suikast düzenlemesinden sonra değişti.
Özellikle Çin’in Hambantota’daki yatırımları Hindistan’ı oldukça temkinli hale getirdi.
New York Times, 2018’de, Çin fonlarının Rajapaksalar tarafından kampanyalar için kullanıldığını haber yaptı. Hatta Çin’in Sri Lanka büyükelçisinin seçmenleri Rajapaksalara oy vermeleri için kulis yaptığı bile görüldü.
Bu arada muhalefetin, hatta Tamil Ulusal İttifakı’nın (TNA) Hindistan’a daha yakın olduğu görülüyor.
Bir zamanlar Rajapaksaların Sri Lanka kamu varlıklarının %70’inden fazlasını kontrol ettiği biliniyor.
Bugün Sri Lanka, sınırlı küresel yardımla ayakta kalan bir ülke, bir belirsizlik içinde. Devlet Başkanı Gotabaya Rajapaksa, Maldivler’in eski Başkanı ve Maldiv Parlamentosu’nun şu anki başkanı Muhammed Nasheed’in desteğiyle Maldivler’e kaçtı. ABD’nin vizesini reddettiği, Hindistan’ın ise inişine izin vermediği öğrenildi. Hindistan’ın bir seçenek olarak düşünülmesi çok şaşırtıcı.
En küçük kardeş Basil Rajapaksa’nın kaderi hakkında birçok çelişkili rapor var. Dün BAE’ye kaçmaya çalıştı ama durduruldu. Bazıları onun ABD’ye gittiğini söylüyor, bazıları da Hindistan’a uçabileceğini…
Ancak Rajapaksaların düşüşü Güney Asya için bir derstir. Bizimki gibi çeşitliliğe sahip bir bölge için kutuplaşma, azınlıklara zulüm ve çoğunlukçuluk bir veya iki kez zaferle sonuçlanabilir, ancak her zaman değil. Sri Lanka, halkıyla dayanışma içinde…