Hindistan ve Türkiye’nin genel seçimleri arasındaki zaman farkı sadece bir sene, tabii eğer Türkiye’de erken seçimler olmazsa. Yani iki ülke de aynı dönemde seçim atmosferine giriyor, bu süreç heyecanlı olacak.
Hindistan ve Türkiye’yi takip eden kişiler olarak biz her zaman Hindistan ve Türkiye’nin yöneticileri arasındaki benzerlikleri konuşuyoruz -kabul ediyorum ben de konuştum, yazdım- ama aynı zamanda ‘yöneticileri bu kadar benzeyen iki ülkenin muhalefet partileri de benziyor mu?’ diye bir soru çıktı karşıma.
Mantıklı. Bu konu üzerine pek düşünülmedi, yazılmadı. Bugün biraz konuşalım ve Türkiye’deki ana muhalefet partisi CHP ile Hindistan’daki ana muhalefet partisi Kongre’yi kıyaslayarak inceleyelim.
Bazı tarihsel bağlamlar, CHP ve Kongre Partisi’ndeki benzerlikler, iki ülkenin kurucu babalarıyla olan ilişkilerinde gözlemlenebilir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk CHP’yi de kurdu. Kongre ne Mahatma Gandhi ne de Jawaharlal Nehru tarafından kuruldu ama onlar tarafından yönetildi ve Kongre, Hindistan’ın İngilizlerden bağımsızlığı ile eş anlamlı bir konumda.
İki partinin de programları ve söylemleri incelendiğinde büyük ölçüde merkez solda durdukları ve siyasi yelpazede orayı temsil ettikleri anlaşılıyor.
Her iki partinin de laiklik konusunda sağlam bir zemini var. İki parti için de bu kavram kilit bir anlam taşıyor.
CHP ve Kongre’nin oy tabanları da bazı benzerlikler içeriyor ancak elbette Türkiye ve Hindistan’daki farklı sosyo-politik koşullar nedeniyle genelleştirmek pek mümkün değil bunu. Bununla birlikte, her iki parti de toplumun üst/orta sınıf, kentli, ilerici katmanlarında geniş bir erişime sahip.
Hem CHP hem de Kongre, parti içinde liderlik konusunda hiziplere ve sürtüşmelere tanık oldu. Muharrem İnce, CHP’den istifa ederek 2021’de Memleket Partisi’ni kurdu. İnce, Kemal Kılıçdaroğlu liderliğinde yaşadığı sorunlar nedeniyle ayrıldı. Benzer şekilde, parti liderliğindeki sorunlar nedeniyle parti içinde yaşanan sürtüşme de Kongre için yeni değil. Nationalist Congress Party (NCP), İtalya doğumlu Sonia Gandhi’nin Kongre’ye liderlik etme hakkıyla ilgili sorular sordukları için partiden ihraç edilen Sharad Pawar, PA Sangma ve Tariq Anwar tarafından kuruldu. Benzer şekilde, Mamata Banerjee 1998’de Trinamool Kongresi’ni kurmak için partiden ayrıldı. Bunlar Hindistan’da etkili siyasi partilere dönüşen en popüler iki grup.
Kılıçdaroğlu’nun 2018’de CHP lideri olarak yeniden seçilmesi rekabet, CHP’deki iç demokrasi vb. konularda bazı soruları gündeme getirdi. Benzer şekilde, Nehru-Gandhi ailesinin Kongre liderliğindeki hakimiyeti de çok sorgulandı.
Hellaleşmek. Her iki parti de Hindistan ve Türkiye’de değişen siyasi söylemlere uygun olarak anlatılarını değiştirmek zorunda kaldı.
Hindistan’daki Kongre, ülkenin laikliği ile eş anlamlıdır. Çoğunluğun çıkarını azınlığa yem etmekle suçlanıyorlar, ama bu başka bir günün hikayesi.
Kongre ve muhalefetin ton değişikliği ya da “yumuşak Hindutva” olarak adlandırılması, iktidar partisinin muhalefet destekçilerini bile ikiye bölmüş olması anlatıdaki bu geçişin bir sonucu.
Bu, Kemal Kılıçdaroğlu’nun hellaleşmek referanslarından sonra gördüğümüz bölünmüş görüşe çok benziyor. Kongre’nin dine yaptığı göndermeler, seçmenleri etkilemek için din kartını oynamayı gerekli bulan Hindistan’daki daha büyük muhalefetten görece daha azdı.
Kongre, CHP’ye benzer şekilde, Hindistan’daki ekonomik koşullar, genç işsizliği ve BJP altında laikliğin sürdürülmesi konusunda eleştirel olmaya devam ediyor. Ancak Türkiye’de CHP için gördüğümüzün tersine, genç seçmenlerde Kongre’ye doğru bir kayma olduğunu söylemek zor.
CHP, seçimler öncesinde gözle görülür bir destek alıyor. Ancak, Kongre’nin etkisi yalnızca bazı eyaletlere indirgenmiş durumda.
Kongre, partinin birçok eyaletteki yerine mal olan çok sayıda yüksek profilli liderlik çıkışı gördü. Laiklikten liderliğe, Hindistan ve Türkiye’deki muhalefet benzer zorluklarla karşı karşıya, ancak hareket tarzları şu anda gözle görülür şekilde farklı. Özellikle her iki ülkede de üçüncü cephe siyaseti oynanırken.
CHP’nin Türkiye’de yaptığı atağı Kongre’nin Hindistan’da başarıp başaramayacağını mevcut koşullar altında tahmin etmek zor.