Yunus Emre Erdölen

Amerika bir haftadır Gazze için ayakta. Columbia’da başlayan Filistin gösterileri, Teksas’tan Ohio’ya, Georgia’dan California’ya bütün Amerikan üniversite kampüslerine yayıldı. Gösterilerin fitilini Columbia’nın ilk Arap rektörü Minuşe Şefik’in 56 yıllık bir geleneği bozarak kampüse polis sokup, 113 öğrenciyi sadece Filistin için çadır kurdukları için toplu bir şekilde gözaltına kurdurması ateşledi. NYU göstericileri engellemek için Batı Şeria duvarını andıran bir duvar inşa etti, Teksas’ta atlı polisler kampüse girdi, Princeton’da lisansüstü öğrenciler okul kampüsünden atıldı, Georgia’da öğrencilerinin tutuklanmasına tepki gösteren hocalar yerlerde sürüklenerek gözaltına alındı. Trumpçı-Cumhuriyetçi kanaat önderleri bile polis şiddetini kınamaya başladı. Amerika’da bir şeyler değişiyor. 1968’de olduğu gibi.

Bu hafta Rusya Kadın Voleybol Şampiyonası’na siyaset karıştı. Rusya’nın en eski kadın voleybol takımlarından Dinamo Moskova, yarıfinalde Ebrar Karakurt’un yıldız oyuncusu olduğu Locomotive Kaliningrad karşı 2-3 kaybetti. Fakat Dinamo oyuncuları yenilgiyi kabullenemedi. Önce Dinamo Moskova kaptanı Natalya Ebrar’a el hareketi çekti, ardından Dinamo CEO’su Elena Godiva Ebrar ve takım arkadaşlarının “eşcinsellik propagandası ve satanistlik” yaptıklarını söyledi. Varlığını Kremlin rejiminin istibdadına borçlu olan Elena Godiva nam-ı diğer Goncagül, yenilgiyi hazmedememiş, ağlayarak Kremlin’e ihbar mektubu yazmıştı. Eşcinsel hareketin terör örgütü kabul edildiği, eşcinsellerin 10 yıla kadar hapis cezasıyla yargılandığı Rusya’da gündem olan bu ihbar mektubu, Stalin döneminde eşcinsel olduğu iddiasıyla fişlenen ve sadece bu yüzden yargılanan 60 bin kişinin ve sosyal ölüme terk edilen eşcinsel yazarların, şairlerin yaşadıklarını hatırlatıyor.

3 ay önce 17 milyonluk küçük bir Orta Amerika ülkesi olan Guatemala’da sessiz sedasız bir demokrasi hikayesi yazıldı. Başkanlık seçimlerini %60 oyla hiç beklenmeyen bir isim kazandı: 5 dil bilen sosyal demokrat akademisyen Bernardo Arevalo. Arevalo bir darbe sonucu sürgüne yollanan ülkenin ilk demokratik yolla seçilmiş başkanı solcu Juan Jose Arevalo’nun oğluydu. Kampanyası boyunca “Pacto de corruptes” olarak bilinen ve ülkenin kaynaklarını sömürmek konusunda uzlaşmış sağcı, solcu siyasetçilerden oluşan ‘Yolsuzluk İttifakı’nı eleştiren Arevalo seçimleri farkla kazandı. Ama sevir teslim törenine sayılı günler kala seçimlerin galibi Arevalo’nun partisi kapatıldı, suikastle tehdit edildi, parti binaları basıldı, hakkında soruşturmalar açıldı. Arevalo’nun imdadına Guatemala’nın yarısını oluşturan Maya yerlileri ve TikTokçu gençler yetişti.

Aşkenaz Yahudisi İngiliz yönetmen Jonathan Glazer, 2023 yapımı “The Zone of Interest” adlı Holokost filmiyle En İyi Yabancı Yapım Oscar Ödülü’nı aldı. Yaptığı konuşmada katledilen Filistinlilerinin sesi oldu, İsrail destekçileri tarafından “antisemist” ilan edildi. Auschwitz toplama kampının duvarlarının hemen dibinde her şey “normalmişçesine” yaşayan üst düzey bir Nazi ailesinin gündelik hayatını anlatan filmin, ilham kaynağı 14 yaşındaki bir Polonyalı direnişçi. 14 yaşındaki Polonyalı Alexandria, geceleri gizlice Auschwitz’teki Yahudilere yemek, ilaç ve kışlık kıyafet götüren, mektup taşıyan küçük ama cesur bir çocuk. Jonathan Glazer, Gazze’de katledilenleri hatırlattığı Oscar konuşmasını şöyle bitirmişti: “Bugün nasıl direnmeliyiz? Alexandria gibi.” Alexandria bugün yaşasaydı, Gazze’ye gider yardım eder, yemek dağıtırdı. Ve büyük ihtimalle yemek dağıtırken İsrail tarafından öldürülürdü. Geçen hafta SİHA ile katledilen Polonyalı Damien Sobo ve 6 yardımsever Dünya Mutfağı çalışanı gibi.

31 Mart’ta İmamoğlu 12, Yavaş 30 puanlık bir farkla seçimleri kazandı. Bu büyük oy oranları seçimin tek sürprizi değildi. CHP, yıllar sonra Gaziosmanpaşa, Üsküdar, Eyüpsultan, Bayrampaşa gibi belediyeleri aldı. Sahil şeridi duvarı yıkıldı, Bursa, Balıkesir, Kütahya, Manisa, Uşak, Denizli CHP’ye geçti. Adıyaman ve Afyon’un kırmızıya boyanması herkesi şaşırttı. CHP’li Muhittin Böcek, Antalya “lanetini” kırdı ve kent tarihinde art arda seçilen ilk Büyükşehir belediye başkanı oldu. AK Parti, tarihinde ilk kez Adana’da hiçbir belediyeyi kazanamadı. Yeniden Refah, Kayseri, Konya, Maraş ve Rize’de ikinci parti oldu, ilçe belediyeleri kazandı. Vahap Seçer Mersin’de rekor kırdı, Ahmet Akın Balıkesir, Mustafa Bozbey Bursa, Zeydan Karalar Adana’da fark attı. Tekirdağ’da DEM Parti, İYİ Parti’yi geçti. MHP, Kırklareli’ni kazandı. Çanakkale’de İYİP-CHP düellosu sert geçti. 31 Mart akşamı sadece CHP 1. parti, Yeniden Refah 3. parti olmakla kalmadı, aynı zamanda ülkede yeni bir muhalefet partisi daha kuruldu: “Sandığa Gitmeyenler Partisi”

Geçen hafta %54 oy alarak başkanlık seçimlerini kazanan 44 yaşındaki DiomayeFaye, Senegal’in ve Afrika’nın seçilmiş en genç devlet başkanı oldu. Afrika’nın daha önce hiç askeri darbe yaşamamış nadir ülkelerinden biri olan Senegal demokrasisi, aslında uçurumun kenarından dönmüştü. İki dönem sınırı nedeniyle görev süresi dolan mevcut devlet başkanı Macky Sall, anayasaya aykırı bir şekilde seçimleri 1 sene ertelemiş, seçimlerin ertelenme kararı oylanırken polis meclisi basmış ve muhalefet vekillerini sürükleyerek oturumdan çıkarmış, muhalefetin en güçlü adayları siyasi yargılamalar neticesinde hapse atılmıştı. Neyse ki nüfusun %60’ını oluşturan 25 yaş altı gençlerin barışçıl sokak gösterileriyle sandığa sahip çıkması, Anayasa Mahkemesi’nin seçimlerin ertelenme kararını iptal etmesi, mahkeme kararının hükümet tarafından uygulanması ve eski siyasetçilerle, sivil toplumun toplumsal uzlaşı çağrıları Senegal’in kaderini değiştirdi.

Geçen hafta Senato Çoğunluk Lideri ve ABD’nin en üst düzey Yahudi devlet görevlisi New York Senatörü Chuck Schumer, Netanyahu’ya istifa çağrısı yaptı, Netanyahu ve radikal sağcıları iki devletli çözüme engel oldukları için Hamas’a benzetti. Bugüne kadar Washington’daki en sıkı İsrail destekçilerinden biri olan Chuck Schumer’in bu çıkışı İsrail’i öfkelendirdi. İsrail tepkisini “ABD, içişlerimize karışmamalı.” diyerek gösterdi. İsrail, hem Amerikalıların vergilerinden elde edilen milyarca dolarlık askeri yardımlarla korkunç bir katliam yürütüyor hem de Amerikalıların kırk yılda bir yaptığı küçücük eleştirilere dahi tahammül edemiyor. Üstüne üstlük İsrail ile iyi ilişkilerin korunması için kurulan lobi örgütü AIPAC, İsrail’i eleştiren bir avuç Kongre üyesinin siyasi kariyerlerini bitirmek için 100 milyon dolarlık bütçe dahi ayırdı. Netanyahu’nun Obama döneminde adeta Amerikalı bir ana muhalefet lideri gibi ABD siyasetine müdahale ettiği günlerin anısı ise hala taze. Dürüstçe sormak lazım: Esas kim, kimin içişlerine karışıyor?

İrlanda halkı geçen hafta 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde sandık başındaydı. Halkın %73’ü “kadının yeri evidir” diyen ve çalışmak zorunda kalmayarak ev işlerini ihmal etmemeleri için kadınların devlet tarafından desteklenmesini öngören anayasa hükmünün değiştirilmesine “Hayır” dedi. İrlanda’nın ilk eşcinsel başbakanı Leo Varadkar büyük bir hüzünle referandum sonucunu açıkladı. İrlanda hükümeti de dünya kamuoyu da büyük bir şok yaşamıştı: 2015’te eşcinsel evliliği halk oylamasıyla onaylayan ilk ülke olarak tarihe geçen, daha öncesinde kürtaj, boşanma ve evli kadınların istihdam edilmesi yasaklarını referandumlarla kaldıran İrlanda, nasıl 9 sene sonra böylesine cinsiyetçi bir anayasal hükmün değişmesine karşı çıkmıştı? 50 yıl önce toplumsal ve siyasal gücünü kaybeden Katolik Kilisesi tekrardan sahneye mi çıkmıştı? Kaybeden gerçekten de feminizm miydi?

ABD Yüksek Mahkemesi, bu hafta oybirliğiyle verdiği kararıyla Trump hakkında verilen siyasi yasakları kaldırdı, ABD demokrasisini uçurumun kenarından aldı. Trump’ın seçimlere girmesini engellemek isteyenler, ABD İç Savaşı’ndan sonra köleliği savunup bağımsızlığını ilan eden Güneyli siyasetçiler için öngörülen bir arındırma hükmüne dayanıyor, hakkında kesin bir mahkeme kararı olmadan Trump’ın pusuladan silinmesini savunuyordu. ABD Yüksek Mahkemesi hem bu iddiaları reddedip Trump’ın önündeki engelleri kaldırdı, hem de 2007’de Türkiye’de 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün seçilmesini engellemek için suni bir şekilde üretilen “367 krizi” gibi gerçeküstü ve teknik bir anayasa hukuku tartışmasının önüne geçti. Artık Demokratların, Trump’ı yenmek için ellerinde tek bir koz kaldı: Seçimleri kazanmak. Tabii hala “demokrat” kalmak gibi bir dertleri varsa…

25 yaşındaki Amerikalı asker Aaron Bushnell, üniformasını giydi ve “Özgür Filistin” sloganı atarak kendini İsrail’in ABD Büyükelçiliği önünde yaktı. Hayatını kaybeden Bushnell, “Şeker” isimli kedisini komşusuna, ev yapımı biralarını ise yakın arkadaşına miras bıraktı. Sovyetlerdeki muhaliflerin, Çin’de Tibetli rahiplerin oy kullanamadıkları, sokağa çıkamadıkları için son çare tepkilerini kendilerini yakarak göstermesini öven ABD medyası, Bushnell’in akıl sağlığını, dini cemaat bağlantılarını gündeme getirdi, Filistin için kendini yaktığına geniş yer ayırmadı, aynı zamanda ABD ordusunun başkomutanı olan Biden baş sağlığı mesajı yayınlamadı. Bushnell, Biden hükümetinin kamuoyunun ve solcu, genç ve Müslüman destekçilerinin tepkisine rağmen İsrail’i desteklemesine tepkiliydi. Zira Biden, İsrail’e verdiği şerhsiz askeri ve siyasi destekle sadece Filistinli sivilleri, gencecik bir Amerikan askerini değil, kendi siyasi geleceğini ve 2024 seçimlerini kazanma şansını da yaktı.

Putin’in Rusyası artık hiç olmadığı kadar Stalin’in Rusyasına benziyor. Navalny’nin cenazesi hala annesine teslim edilmedi. Rejim annesinin kalabalık bir cenaze ile oğlunu herkesin ziyaret edebileceği merkezi bir yere gömmesini istemiyor, annesi ısrar ederse cesedin çürüyeceğini söyleyip tehditler savuruyor. Zira Putin için hala ülkesini terk etmemiş bir avuç muhalif, birkaç buket çiçek ve bir ceset, sürgündeki binlerce muhaliften çok daha tehlikeli. Navalny’nin destekçileri ise Rusya’nın büyük şehirlerinde Stalin döneminde hayatını kaybedenler için yapılan anıtlara Navalny anısına çiçekler bırakıyor. Zaten Navalny de tam da bu nedenle canı pahasına ülkesine dönmüştü.

58 senedir olduğu gibi bu sene de Super Bowl siyasetten azade değildi: İsrail devleti 14 milyon dolar harcayarak 2 tane reklam yayınladı, Taylor Swift ve Amerikan futbolcusu sevgilisinin liseli aşık sahneleri Trumpçıları öfkelendirdi, Kennedy ailesinin asi çocuğunun reklamı Biden seçmeninin aklını çeldi, dini içerikli reklamlar ABD’yi ikiye böldü. Amerikan liberalizminin görsel bir şölen eşliğinde kutlandığı bu gece Amerika’nın zaaflarını ve zayıflıklarını da gözler önüne serdi. Zira Super Bowl geceleri her sene ABD’nin düzenli bir şekilde röntgenini çekiyor, toplumsal fay hatlarını dürüst bir şekilde yansıtıyor. Bu nedenle ABD’de yaşananları anlamak için Super Bowl gecesini izlemek yeterli.

Seçim yasaklarıyla ve ceza davalarıyla boğuşan Trump’ın Kasım 2024 seçimlerinde rakibi ABD Başkanı Joe Biden. Fakat Trump, neredeyse her ankette 5 puan önünde olduğu Biden’dan korkmuyor. Trump’ın en çok çekindiği isim kendisi gibi bir fenomen olan Taylor Swift. 34 yaşındaki Taylor Swift, milyonlarca kişilik sadık hayran cemaatiyle en az Trump kadar sahici bir Amerikan ikonu. Trump’tan farklı bir Amerika’nın ruhunu temsil eden Swift, kırdığı Grammy rekorlarıyla, ünlü bir Amerikan futbolu yıldızı olan erkek arkadaşının Super Bowl maçında vereceği destekle neredeyse her gün ABD’nin gündemini belirliyor. Biden’in heyecanlandıramadığı gençleri, solcuları ve kadınları sandığa taşıyabilecek bir isim olarak görülüyor.

Türkiye iki haftadır ABD’de yaklaşan iç savaşı, Teksas’ın bağımsızlık ilan etme ihtimalini konuşuyor. Televizyonlardan meclis kürsülerine herkesin merak ettiği uyuşmazlık, ABD’nin anayasal sisteminden kaynaklanıyor. Federe bir devlet olan Teksas eyaleti, sadece bir ayda 250 bini aşan kaçak göçmenleri engellemek için eyalet ordusunu harekete geçirdi, sınıra dikenli tel ördü. ABD federal hükümeti ise sınır güvenliğinin kendi yetki alanında olduğu gerekçesiyle Yüksek Mahkeme’ye başvurdu. Teksas ise mahkeme kararını uygulamıyor. Evet, ABD bir iç savaşa gitmiyor, fakat büyük bir siyasi kriz kapıda.

Uluslararası Adalet Divanı dün Güney Afrika’nın açtığı davanın ara karar duruşmasında, İsrail’in Soykırım Sözleşmesi’ni ihlal ettiği iddiasıyla yargılanmasına hükmetti ve İsrail aleyhine geçici tedbir kararları aldı. Bu başarıyı elde eden Güney Afrikalı siyah avukatların anne babalarının 1994 yılına kadar oy kullanma hakkı yoktu, evlerine, tarlalarına el konulmuştu. Ve ne tesadüf ki 1987 yılına kadar İsrail de Güney Afrika Apartheid rejiminin en büyük silah tedarikçisi ve müttefikiydi. Yıllar sonra devran döndü, Mandela’nın evlatları İsrail’i sanık sandalyesine oturttu. Fakat herkesin cevabını merak ettiği bir soru var: Neden Gazze’ye 7 bin kilometre uzaklıktaki Güney Afrika, Filistin davasında en önde? Bu sorunun cevabı, kurulduğu ilk günden beri güçlü bir şekilde iktidarı denetleyen, dünyaya içtihat ihraç eden Güney Afrika Anayasa Mahkemesi’nin hikayesinde saklı. Zira ancak, kapıdan çıkınca savunacağı hukuk kurallarını evinin içinde de uygulayan bir ülke Batı’ya, söz konusu İsrail olunca askıya aldığı hukuk kurallarını hatırlatabilirdi.

Tutuklu yargılanırken hücresinde ölü bulunan pedofili Jeffrey Epstein’in suç ortağı Glishaine Maxwell’e karşı açılan bir davanın dosyasında yer alan belgeler geçen haftalarda kamuoyuna açıklandı. Belgelerde ismi geçen Bill Clinton, Trump, Ehud Barak, Prens Andrew, Michael Jackson, Steven Hawking gibi isimlerin Epstein ile bağlantıları seneler sonra tekrar dünyanın ilgisini çekti. Dosyadaki çoğu bilgi yeni değildi, zira Epstein’in 2008’de çocuk fuhşu zanlısı olduğunu itiraf etmesine rağmen elit kurumlar ve kişilerle iletişimini koruduğu, İsrail eski Başbakanı Ehud Barak, Bill Gates, Noam Chomsky gibi kişilerle ile toplantı yapıp görüştüğü, Harvard’da bağış yapmaya devam edip bir araştırma merkezini ofis gibi kullandığı çoktan ortaya çıkmıştı. Sinagoglardaki gizli tünellerden çocuk satılan pizza dükkanlarına kadar uzanan deli saçması komplo teorilerini bir kenara koyduğumuzda ortaya çıkan yalın gerçekler çok daha korkunç: Dünyanın gözü önünde adım adım örülen bir çocuk istismarı ağı ve her şeye rağmen zengin ve güçlü arkadaşları tarafından korunup kollanan bir pedofili.

https://twitter.com/serbestiyetweb/status/1747214052000923956?s=20

Bu hafta New York’tun Brooklyn semtinde Haredi Ortodoks Chabad cemaatine ait bir sinagogun altında 60 metrelik gizli bir tünel bulundu. Ortodoks Yahudiler, tünelin kapanmasını engellemek için polisle çatıştı, 12 kişi gözaltına alındı. Tünelin ve tünelden çıkan Yahudilerin videolarını izleyen New Yorklular başta olmak üzere bütün dünya bir sorunun cevabını merak ediyor: Ortodoks Yahudiler neden bu tüneli kazdı? Bu sorunun cevabı 250 yıllık bir cemaati New York’un orta yerinde birbirine düşüren Mesih kavgasında saklı.

2024 yılında 76 farklı ülkede 4 milyar insan oy kullanmak için sandık başına gidecek. Türkiye yerel seçimler için, Rusya, ABD, Tayvan, Meksika, Ukrayna başkanlık, Hindistan, İngiltere, Pakistan, Güney Afrika meclis seçimleri için oy kullanacak. Rusya, İran, Venezuela ve Belarus gibi muhalif adayların siyasi yasaklarla, suikastlar ve hapis cezalarıyla muhatap olduğu ülkelerde sonuçlar şimdiden belli. Biden ve Trump’ın yeniden karşı karşıya geleceği 2024 ABD başkanlık seçimleri ise başa baş geçecek. Avrupa Parlamentosu seçimlerinde radikal sağ, Güney Afrika’da radikal sol güç gösterisi yapacak. Tayvan seçimlerinin sonuçlarına göreyse Filistin ve Ukrayna’dan sonra dünyada üçüncü bir savaş cephesi açılabilir.

ABD’nin popüler bilim dergilerinden The Wired, geçen hafta dünyanın en zengin altıncı insanı olan Facebook kurucusu ve Meta CEO’su Mark Zuckerberg’in Hawai’de 5 bin metrekarelik bir yeraltı sığınağı inşa ettiğini ortaya çıkardı. Bu yeraltı sığınağı, içinde onlarca binanın ve birbirine asma köprüyle bağlı kendi kendine yetebilecek su ve tarım sistemi olan 270 milyon dolarlık bir “kaçış şehrinin” sadece bir bölümü. Mark Zuckerberg, 2023’ü geride bırakıp 2024’e girdiğimiz bugünlerde yeni yılı sığınak ve kaçış planı yaparken karşılayan tek milyarder değil. Amazon’un kurucusu Jeff Bezos, yıllardır yaşadığı Seattle’i terk edip zenginlerin malikanelerinin bulunduğu “zengin sığınağı” adası Indian Creek’e taşınıyor, PayPal kurucusu Peter Thiel Yeni Zelanda’da yeraltı malikanesi inşa etmeye, Elon Musk da Mars’ta yerleşim kurmaya çalışıyor. Amerikalı milyarderler bizim bilmediğimiz neyi biliyor da kaçış planları hazırlıyor? Bu soruya komplo teorilerinden azade bir yanıt vermek için bir adım geriye gitmek ve sadece geride bıraktığımız 2023 senesini bir gözden geçirmek yeterli. Zira gizli saklı bir şey yok, bildiğimiz dünya başımıza yıkılıyor ve yenisi de kurulamıyor.

ABD vatandaşı Rus Yahudi yazar Masha Gessen, The New Yorker’da yazdığı bir haftasonu yazısında Gazze’yi “Nazi işgali altındaki bir Doğu Avrupa Yahudi gettosuna” benzetti, İsrail’i sert bir şekilde eleştirdi. Alman Yeşillerin siyasi düşünce kuruluşu Heinrich Böll Vakfı da bunun üzerine Masha Gessen’e verilecek olan Hannah Arendt Ödül Töreni’nden çekildi. Geçmişte İsrail’i eleştirdiği için susturulmaya çalışılan Amerikalı Yahudi filozof Hannah Arendt bugün yaşasa Masha Gessen’i ayakta alkışlar, The New Yorker’daki bir yazısını kendisini asla anlamamış olan Alman Yeşillerine ayırırdı.

Geçen hafta Miami’de sakin bir emeklilik hayatı yaşayan 73 yaşındaki emekli Amerikalı diplomat Manuel Rocha, Küba ajanı olduğu gerekçesiyle gözaltına alındı. Manuel Rocha, 20 sene ABD Dışişleri Bakanlığı’nda çalışan, Küba’da diplomatlık, Beyaz Saray’da Latin Amerika ve Küba alanında Ulusal Güvenlik Konseyi Direktörlüğü ve Bolivya’da büyükelçilik görevlerini üstlenen başarılı bir diplomattı. FBI, Rocha hakkında gelen bir bir operasyon başlattı ve kimliğini gizleyen bir FBI ajanı kendini Küba istihbarat ajanı olarak tanıtarak Rocha’ya bir whatsapp mesajı yolladı, iletişime geçerek olta attı. Manuel Rocha da gizli FBI ajanıyla buluşup 40 sene boyunca Küba istihbaratı için çalıştığını, Küba devrimini desteklediğini, ABD’yi düşman olarak gördüğünü, fark edilmemek için fanatik Trumpçı ve sağcı taklidi yaptığını itiraf etti, “adaya” selam yolladı. Bütün bu itirafları da FBI ajanı tarafından kayıt altına alındı. Manuel Rocha şimdi yabancı bir devletin ajanı olarak ABD’ye karşı komplo kurmak suçlamasıyla yargılanıyor.

Robert Kolej’in efsane hocalarından Kanadalı Cyrus Carter, Çarşamba günü vefat etti. 30 senedir Türkiye’de yaşayan Carter’in “kütüğü Kanada, evi Türkiye’ydi.”Kendisi gibi donanımlı ve açık görüşlü yüzlerce öğrenci yetiştiren Mr. Carter, “evine” erken veda etmese 1 ay sonra emekli olacaktı. Cyrus Carter gerçekten “dünyadaki dar görüşlülüğe, onlar-biz düşüncesine karşı son kalelerden biriydi”. Bunu anlamak için hayat hikayesine, felsefesine ve öğrencilerinde bıraktığı izlere bakmak yeterli.

Batı Filistin’de katledilen çocuklara sırtını dönmüşken yüzlerce Amerikalı Yahudi İsrail’i ve Netanyahu’ya destek veren Biden hükümetini protesto etmek için Kongre’yi, tren garlarını, Noel pazarlarını, köprüleri basıyor, Filistinliler için dua ediyor, gözaltına alınma pahasına oturma eylemi yapıyor. İsrail’e “bizim için öldürme” diyen Amerikalı Yahudiler, 1948’de İsrail bağımsızlığını ilan ettiğinde ABD’yi yükselen İsrail radikal sağına karşı uyaran Hannah Arendt ve Albert Einstein gibi liberal sol Amerikalı Yahudilerin mirasını yaşatıyor. Barış için Yahudi Sesi örgütü de New York’ta anti-siyonist Hasidik Yahudi cemaatleri gibi dini argümanları kullanarak İsrail’i eleştiriyor, liberal sol gençlerin yoğun katılımıyla kitle eylemleri düzenliyor. İsrail’e koşulsuz destek veren Biden’ın, Arendt’in sancağını devralan Amerikalı Yahudileri ne zaman dikkate alacağı meçhul. Fakat kendi kavmine karşı çıkabilecek kadar vicdanlı insanların sesi dünyanın hiçbir yerinde kısılmadıkça işlerin daha da kötüye gideceği, geçmişteki acıların tekrar tekrar yaşanacağı kesin.

Bu hafta New Yorkluların bir numaralı gündemi, New York’taki Müslüman sokak satıcılarını taciz edip Müslümanlara ve İslam’a hakaret eden, İsrail’in daha fazla Filistinli çocuk katletmesi gerektiğini söyleyen adamdı. Videoların sosyal medyada yayılmasıyla birlikte İslamofobik adamın kimliği de ortaya çıktı: 30 yıl Dışişleri Bakanlığında çalışan emekli Amerikalı diplomat Stuart Seldowitz. Seldowitz sıradan bir diplomat değildi. Clinton döneminde İsrail-Filistin arasındaki barış görüşmelerini yürüten İsrail-Filistin bürosunda çalışmış, Obama döneminde 3 yıl Ulusal Güvenlik Konseyi Güney Asya Direktörü olarak görev almış, 3 kez meslek onur ödülüne layık görülmüştü. Emekli olduktan sonra Ortadoğu’da savaştan etkilenen sivillere insani yardım yollayan bir danışmanlık şirketinde çalışmaya başlamıştı. Peki yıllarca faşist zihniyetini kibar dilinin ve güler yüzünün arkasında başarıyla saklayabilen bu emekli diplomat, neden New York’un Müslüman sokak satıcılarını görünce kendine hakim olamamış ve itibarını sıfırlayacak bir nefret saldırısına imza atmıştı? Cevabı New York’un kent kültüründe saklı.

Javier Milei, Arjantin’deki Cumhurbaşkanlığı seçimlerini %55 oyla kazanarak dünyanın ve Arjantin’in ilk liberteryen Cumhurbaşkanı seçildi. Milei, bir ay önce düzenlenen ilk tur seçimlerinde %29 oy almış, mevcut ekonomi bakanı merkez sol Sergio Massa ise %36 oy almıştı. İkinci tur seçimlerinde merkez sağ partilerin de Milei’yi desteklemesi sonucu Milei oy farkını kapayarak seçimleri kazandı. İklim değişikliğine inanmayan sağ-liberteryen Javier Milei’nin %113 enflasyonun yaşandığı Arjantin’in ekonomisini düzeltmek için önerdiği çözümler ise biraz sıra dışı: Merkez Bankası’nın havaya uçurulması, resmi para biriminin dolar olması, Sağlık, Eğitim, Kadın gibi bakanlıkların kapatılması, devlet memurlarının işten çıkarılması… Javier Milei, istikrarlı bir şekilde mesajını hayatının her alanında tekrarladı, hatta köpeklerine dahi sevdiği ekonomistlerin adını verdi: Milton (Milton Friedman), Murray (Murray Rothbard), Robert ve Lucas (Robert Lucas). Seçim kampanyasında sıra dışı yöntemler kullandı. Kostüm ve makyaj konusunda uzman Instragram fenomeni Lilia Lemone’i danışman olarak kampanyasına aldı.

İşlediği savaş suçları, katlettiği Filistinli çocukların sayısı arttıkça İsrail’e verilen Batı desteği azalıyor. İsrail’e 7 Ekim’den sonra açık çek veren Batı bloğundan ilk kopuş İsrail’i sert bir şekilde eleştiren Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve Kanada Başbakanı Trudeau’dan geldi. İsrail’in Batı kamuoyunun desteğini diri tutmaya yönelik PR kampanyası ise Filistinli sivillere destek olmak için Londra, Paris, New York sokaklarını dolduran binlerce insana “Hamas destekçisi” diyerek öfke nöbeti geçirmekten ibaret. İsrail’in rüzgarı tersine döndürme için elindeki tek koz Netanyahu’yu ve radikal sağcı ortaklarını harcamak. Fakat İsrail muhalefeti hem savaş kabinesine katıldı, hem de Netanyahu’nun Gazze’de işlediği her savaş suçunu destekliyor, bunları uluslararası medyada rejimin “güler yüzü” olarak dünyaya anlatıyor, meşru göstermeye çalışıyor. Bu nedenle Netanyahu’nun görevi bırakması da Batı’da sokağa çıkanların öfkesini dindirmek için yeterli olmayacak gibi duruyor. Zira eşik çoktan aşıldı.

Javier Milei, Arjantin’deki Cumhurbaşkanlığı seçimlerini %55 oyla kazanarak dünyanın ve Arjantin’in ilk liberteryen Cumhurbaşkanı seçildi. Milei, bir ay önce düzenlenen ilk tur seçimlerinde %29 oy almış, mevcut ekonomi bakanı merkez sol Sergio Massa ise %36 oy almıştı. İkinci tur seçimlerinde merkez sağ partilerin de Milei’yi desteklemesi sonucu Milei oy farkını kapayarak seçimleri kazandı. İklim değişikliğine inanmayan sağ-liberteryen Javier Milei’nin %113 enflasyonun yaşandığı Arjantin’in ekonomisini düzeltmek için önerdiği çözümler ise biraz sıra dışı: Merkez Bankası’nın havaya uçurulması, resmi para biriminin dolar olması, Sağlık, Eğitim, Kadın gibi bakanlıkların kapatılması, devlet memurlarının işten çıkarılması… Javier Milei, istikrarlı bir şekilde mesajını hayatının her alanında tekrarladı, hatta köpeklerine dahi sevdiği ekonomistlerin adını verdi: Milton (Milton Friedman), Murray (Murray Rothbard), Robert ve Lucas (Robert Lucas). Seçim kampanyasında sıra dışı yöntemler kullandı. Kostüm ve makyaj konusunda uzman Instragram fenomeni Lilia Lemone’i danışman olarak kampanyasına aldı.

ABD’de yaşayan Mısırlı komedyen Bassem Youssef, Piers Morgan’ın konuğu oldu. Program 21 milyon kez izlendi. Bassem hem Filistin’de yaşanan katliama göz yuman Batı’nın iki yüzünü ortaya çıkardı hem İsrail’in ezberini bozdu. Aslında Bassem Youssef, Arap Baharı’nda Mübarek’in devrilmesiyle birlikte Arap dünyasının en ünlü talkshow yıldızına dönüşen başarılı bir kalp cerrahıydı. Bassem kısa sürede milyonlarca seyirciye ulaştı. Siyasi şakaları ve hiciv yeteneği hem Mursi’yi hem de Sisi’yi rahatsız etti. Gözaltına alındı, arkadaşları tutuklandı, ölüm tehditleri aldı ve para cezalarına çarptırıldı. En sonunda programını sonlandırıp ülkesini terk etti, ABD’ye yerleşti. Ne Doğu’ya sığabilen ne de Batı’ya yar olan Bassem Youssef, şimdi Filistin söz konusu olunca unuttuğu evrensel değerleri Batı’ya hatırlatıyor. Yıllar sonra yine milyonlarca kişiye ulaşıyor.

Batı haklı olarak dün Ukrayna’da savunduğu ne kadar evrensel değer varsa, bugün Filistin’de hepsini rafa kaldırdı. Halbuki mavi gözlü, sarı saçlı çocuklar söz konusu olmadığında unutulan bu evrensel değerler, sadece Batı’ya ait değil, bütün bir insanlığın ortak ürünü. Dünya bir yol ayrımında. Dondurulmuş sınır ihtilaflarının, geçmiş çatışmaların yeniden alevlendiği, herkesin hegemonik dengeler değişirken yeni kurulan dünya düzeninden payını almaya çalıştığı bir dünyada evrensel değerlerin sancağı yine sahipsiz kaldı. Batı’nın bıraktığı boşluğu doldurmanın yolu ise New York Üniversitesi’nde vefat ettiği 2020 yılına kadar görev yapan hukuk antropolog Sally Engle Merry’nin hep savunduğu gibi bu evrensel değerleri içini boşaltmadan yerelleştirmekten, yerel kültürlere atıf yaparak temellendirmekten, yani vernacularization’dan geçiyor. Batı’ya inat, demokrasiyi, insan haklarını, hukuku içini boşaltmadan yerelleştirenler, hem evrensel değerlerin sancağını eline alacak hem de bu kaotik küresel düzlemde özgül ağırlığı sağlam bir ülke olarak dünya sahnesine çıkabilecek.