İsrail’de iki yılda yapılan 4. seçim sonucunda nihayet Netanyahu’suz birlik hükümeti kuruldu. Seküler ana muhalefet partisi lideri Yair Lapid bugün birbirine zıt siyasi görüşteki hükümet ortakları arasındaki pürüzleri son ana kadar gidermeye çalıştığı, nefes kesici bir siyasi pazarlık sonrasında, kendisine verilen hükümet kurma süresinin dolmasına yarım saat kala, Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin’e hükümeti kurduğunu bildirdi.
Son 12 yıl 2 ayı kesintisiz olmak üzere, toplam 15 yıl iktidarda kalan Başbakan Binyamin Netanyahu’nun iktidarına son verecek hükümetin, programını İsrail parlamentosu Knesset’in güven oyuna sunmak için 7 günü bulunuyor. Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin, Yair Lapid’in hükümeti kurmayı başardığını Twitter’da duyurdu. Rivlin, Lapid’i tebrik etti. Hükümet güven oyu aldığı takdirde, İsrail’in 2000’li yıllarına damgasını vuran ve yüzyıl başının popülist liderleri arasında en çetin cevizlerden biri olarak öne çıkan Netanyahu iktidarı kaybedecek ve yolsuzluk dosyalarından yargılanmasının yolu açılacak. Netanyahu’nun koalisyon ortakları ultra-Ortodoks dinci partiler de iktidara veda edecek. Ancak ana muhalafete verilen hükümet kurma süresinin son gününde çıkan pürüzlere ve yapılan pazarlıkların yarattığı gerginliğe bakılacak olursa, birlik hükümeti ortaklarının en geç 7 gün içinde güvenoyu alana kadar bir arada kalabilmeleri de başarı sayılacak.
İsrail’in en uzun süre görevde kalan başbakanı Benjamin Netanyahu, en geç önümüzdeki çarşamba günü güvenoyu alması gereken hükümetin kurulmasıyla iktidara veda edip, hakkındaki yolsuzluk davalarıyla boğuşmak zorunda kalacak.
Netanyahu’dan daha sağda yer alan 7 sandalyeli Yamina partisinin lideri Naftali Bennett ve 17 sandalyeli merkezci-seküler ana muhalefet partisi Yesh Atid’in lideri Yair Lapid’in dönüşümlü başbakanlık yapacakları Bennett-Lapid hükümetine, İsrail’in son derece bölünmüş siyasi yelpazesine sahip 120 üyeli parlamentosu Knesset’te hükümet kurmak için gerekli 61 sandalyeyi bulmak amacıyla soldan sağa uzanan toplam 8 küçük parti destek veriyor. Bu, ülkenin siyasi yelpazesinin temsili açısından şimdiye kadar kurulan en zengin hükümet. Ülkenin girdiği siyasi çıkmazdan kurtulmak, kutuplaştırıcı Netanyahu yıllarını geride bırakmak ve 5’inci seçime gitmeyi önlemek için kurulan hükümet, ülkenin kutuplaştırıcı gündemine dair karşıt görüşte siyasi partiler barındırmakla kalmıyor; güven oylamasında 4 sandalyeli Arap İslamcı parti Raam’ın da desteğine dayanıyor.
İsrail’de Netanyahu iktidarıma son veren ikili: Naftali Bennett ve Yair Lapid.
Lapid: “Partimin 40 sandalyesi olsa bile kuracağım hükümet buydu”
“Partimin 40 sandalyesi olsa bile oluşturacağım hükümet buydu. Sağ, sol ve orta. Birlik hükümeti. Her İsrail vatandaşıyla ilgilenecek bir hükümet. Bize oy vermeyenler dahil. Buna üye olmayacak olanlar da dahil” diyen ve koalisyonun ilk 2 yılında başbakanlık koltuğunu 7 sandalyeli Bennett’e verme özverisinde bulunan Lapid’in tavrı, koltuğunu bırakmamak için her yolu deneyen popülist liderlerden kurtulmak için demokrasilerde çarenin tükenmediğinin bir örneği.
Eğer hükümet güven oyu alırsa ve 2 yıl ayakta kalmayı başarırsa, başbakanlık koltuğu 23 Mart 2021 seçimlerinde 17 sandalye kazanan ana muhalefet lideri Lapid’e geçecek. 2 yıl içinde yapılan 4. seçimden sonra kurulan birlik hükümetinin öncelikli misyonu Netanyahu dönemini geride bırakmak olacak. Ardından, koalisyonun kırılganlığının farkında olarak, ilk yıl Batı Şeria’daki Yahudi yerleşim birimleri ve Filistin devletinin kurulması gibi aralarındaki görüş farklılıklarını öne çıkaracak hassas konular yerine, İsrail ekonomisine öncelik verecek ve Netanyahu gibi bir popülistin tekrar tek başına uzun yıllar boyunca ülkenin kaderini belirlemesinin önüne geçmeye yönelik siyasi reformlar üzerine yoğunlaşacak. Bu reformların başbakanların iktidarda kalma süresini kısıtlama ya da hüküm giymiş siyasilerin tekrar aday olmasının engellenmesini kapsayabileceği konuşuluyor.
Filistin devletinin kurulmasına karşı olan ve işgal altındaki Batı Şeria topraklarında Yahudi yerleşim birimleri kurulmasına taraftar olan Bennett seçimden önce, İslamcı Arap partisi Raam’ın destek verdiği bir koalisyonda yer almayacağı sözünü vermişti. Bennett’in fikrini değiştirmesiyle kurulması mümkün olan koalisyonda Bennett’e başbakanlık sırasını vererek kişisel özveride bulunan seküler orta sınıfların temsilcisi merkez Yesh Atid (Gelecek Partisi) partisi dışında 20 yıldır iktidarda olmayan sol görüşlü seküler Meretz partisi ve Netanyahu’nun Likud partisinden ayrılan ancak sağcı bir gündemi desteklemeye devam eden Gideon Saar’ın liderliğindeki Yeni Umut da bulunuyor. Meretz, işgal altındaki topraklarda Yahudi yerleşimine karşı çıkıyor, iki devletli çözümü destekliyor ve din ile devletin ayrılmasını savunuyor. Yeni Umut ise, uzun süredir İsrail toplumunu kutuplaştıran bu iki konuda Meretz’e tezat konumda bulunuyor. Bu durumda koalisyonun Netanyahu’yu iktidardan düşürdükten sonra da devam edebilmesi için en azından ilk yıl bu hassas konular yerine teknokrat hükümeti işlevine bağlı kalması bekleniyor.
Hakkındaki yolsuzluk iddialarını reddeden, mahkemede aklanacağını ileri süren, koalisyonun İsrail’in bekasını tehlikeye soktuğunu savunan Netanyahu, kendisine karşı oluşan koalisyon hakkında “Bu birlik, şifa veya demokrasi değil. Bu fırsatçı bir hükümet. Bir teslimiyet hükümeti, bir dolandırıcılık hükümeti” diye öfkesini ifade ediyor. İsrail nefesini tutmuş güven oylamasını beklerken, Netanyahu ve taraflarlarının koalisyon hükümeti güven oyu alana kadar geçecek zaman içinde neler yapacağını da merak ve heyecanla izleyecek.
Yeni Cumhurbaşkanı da seçildi
Herkesin gözü Bennett-Lapid birlik hükümeti müzakereleri üzerindeyken, İsrail bugün 11. cumhurbaşkanını da seçti. 6. Cunhurbaşkanı Chaim Herzog’un oğlu olduğu için başkanlık sarayında yabancılık çekmeyecek merkez sol eğilimli seküler siyasetçi Isaac Herzog, sakin ve birleştirici kişiliğiyle ultra-Ortodoks siyasetçilerin bile desteğini alarak, Knesset’te yeni cumhurbaşkanı seçildi. Herzog, 120 üyeli Knesset’te 87 oyla seçildikten sonra herkesin cumhurbaşkanı olacağını söyleyerek; ayrıştırıcı değil, birleştirici bir misyon üstleneceğinin işaretini verdi. Başbakanlık koltuğu için yapılan yarış ne kadar kutuplaştırıcı ve şiddetli geçtiyse, cumhurbaşkanlığı seçimleri de o kadar sakin ve olgun bir havada yapıldı. Netanyahu rakiplerini vatan haini olmakla suçlarken, Isaac Herzog rakibi Miriam Peretz’e “ulusal kahraman” diye iltifatta bile bulundu. Lapid hükümet kurma görevi devraldığında, 11 gün süreyle füzelerle yatıp kalkan ve Gazze bombardımanı ile dünya kamuoyunun büyük tepkisini çeken İsrail’in içinde bulunduğu siyasi çıkmaz ve kaosu geride bırakmak için merkez ve sakin siyaseti temsil eden Herzog’un, güvenoyu aldığı takdirde başbakanlık koltuğunda oturacak sağ görüşlü Ortodoks Naftali Bennett’i dengelemesi bekleniyor.