CHP Diyarbakır milletvekili, hukukçu Sezgin Tanrıkulu, DEM Parti’nin kazandığı Hakkari Belediye Başkanı Mehmet Sıddık Akış’ın görevden alınarak yerine Hakkari Valisi Ali Çelik’in kayyum atanmasıyla ilgili tartışmalarla ilgili Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) 1988’de verdiği bir kararı hatırlattı.
Serbestiyet’e konuşan Tanrıkulu, şunları söyledi:
1979’da başlayan sıkıyönetim uygulaması 1987’ye kadar devam etti, 1987’de sıkıyönetim kaldırılınca Doğu ve Güneydoğu’da Olağanüstü Hal (OHAL) ilan edilmesiyle dönemin hükümeti KHK ile düzenlemeler yapma yetkisi aldı. O dönemki Turgut Özal-ANAP hükümeti de 355 sayılı KHK’yla bugünküne benzeten bir kayyum düzenlemesi yapmış.
12 Ağustos 1988’de Resmi Gazete’de yayımlanan 355 sayılı KHK’nın 5’inci maddesinde şu bölüm var:
‘Belediye başkanlığı ile belediye meclisinin aynı zamanda boşalması halinde ise yeni seçime veya belediye başkanının görevine başlamasına kadar il merkezi belediyelerinde İçişleri Bakanı, diğer belediyelerde valiler tarafından bir başkan vekili atanır.’
SHP Genel Başkanı Erdal İnönü, bu düzenlemenin iptali için Anayasa Mahkemesi’nde itiraz ediyor. SHP’nin itirazı üzerine AYM düzenlemeyi görüşüyor ve iptal kararı veriyor.
AYM’nin 1988’de verdiği kararda şöyle diyor:
‘Belediye Meclisi’nin çoğunluğu dışında herhangi bir üyesinin siyasal nedenlerle hukukla bağdaşmayan amaçlarla başkan olabilmesine yol açan düzenleme, merkezî yönetimin vesayet dışı müdahalesine açık çağırıdır. Bu belirlemeyi merkezî yönetimin siyasal kimlikli organlarına yaptırmak Anayasa’ya aykırıdır. Atamanın geçici ya da sürekli olması sonucu etkilemediği gibi, soruşturma ve kovuşturma açtırmak, bu nedenlerle görevden uzaklaştırmak olanağı her zaman bulunduğundan ‘geçici’ atama, ‘sürekli’ atamaya da dönüşebilir. Bu nedenle düzenleme, Anayasa’nın 127’nci maddesine aykırıdır.’
Bugün yaşadığımız sürecin aynısı o zaman da yaşanmış ve aynı Anayasa Mahkemesi, aynı Anayasa’nın hükümlerine dayanarak aykırılık gerekçesiyle iptal etmiş.”
15 Temmuz 1988 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi kararı.
“AYM’ye idare mahkemesi kararıyla gidebilir”
Tanrıkulu, bugün devam eden kayyum uygulamaları hakkında AYM’nin 1988’de verdiği karar doğrultusunda bir adım atılıp atılamayacağıyla ilgili sorumuza şöyle cevap verdi:
“Şu andaki kayyum uygulamaları, daha sonra yasalaşan 2016’daki 674 sayılı KHK’yla belediye yasasında yapılan değişikliklere dayanıyor.
“1988’deki kararla ilgili bir değerlendirme yapabilmesi için AYM’ye bu konuyu ancak bir idare mahkemesi götürebilir. Görevden alınan bir belediye başkanının avukatlarının idare mahkemesinde başlattıkları hukuki süreç sonunda konu Anayasa Mahkemesi’nin gündemine gelebilir.”