3 Nisan 1930’da kadınların belediye meclislerinde seçme ve seçilme hakkını kazanmasından bu yana Türkiye’de yapılan belediye seçimlerinde 30 binin üstünde belediye başkanı seçildi. 89 yıl boyunca belediye başkanı seçilen kadın sayısı ise sadece 119.
Türkiye’nin ilk kadın belediye başkanı Artvin’in Yusufeli ilçesi Kılıçkaya beldesine 1930 yılında başkan seçilen Sadiye Ardahan’dı.
Onun şehit Çıldır Kaymakamı’nın kızı, bir CHP milletvekilinin kız kardeşi ve bir binbaşının eşi olması, böyle bir makama getirilen kadınlar için aranan güvenilirlik ve referans ölçütleri hakkında bir fikir veriyor.
Resmi kayıtlara ilk kadın belediye başkanı olarak geçen, 1950 Eylül yerel seçimlerinde Demokrat Parti’den Mersin Belediye Başkanı seçilen Müfide İlhan ise Mareşal Fevzi Çakmak’ın kız kardeşinin kızıydı.
Onun başkanlığa seçilmesi Türkiye’de olduğu kadar dünyada da büyük ilgi çekmiş, Müfide Hanım, İngiltere’ye davet edilip, BBC’de konuşmalar yapmıştı.
Fakat erkek siyasetçiler bu başarı hikayesine daha fazla tahammül edememişti. Önce İngiltere’de fazla kaldığı için belediye meclisinde hırpalanmış, maaşını iade etmesi kararı çıkmış, meclisteki tartışmalar sırasında Müfide Hanım’ın sinir krizi geçirip ağlayarak toplantıyı terk etmesi ise basında erkek yazarlar tarafından, bu işlerin kadınlara uygun olmadığıyla ilgili nasihatler ve esprilerle karşılanmıştı.
Müfide Hanım Mersin belediye başkanlığı koltuğunda sadece bir yıl oturabildi. Ama bu erken vedanın sebebi onun için anmalar düzenleyen Çağdaş Yaşam Derneği’nin iddia ettiği gibi partisinin Arapça ezan kararına kızıp istifa etmesi değil.
1951’de “belediye bütçesini iyi kullanamadığı, imar işlerinde çok zayıf kaldığı” gibi bir kısmı yine cinsiyetçi gerekçelerle belediye meclisi tarafından bütçesinin reddedilip, başkanlıktan düşürülmesi.
Müfide Hanım’dan bu yana aslında değişen bir şey yok. Söz konusu olan kadınlar olunca belediyeciliğin toz toprak içinde, ağır bir iş olduğu hatırlanıyor ve kadınların bu iş için uygun olmadığı düşünülüyor.
Ya da “Hükümet Kadın” filminde olduğu gibi kadın belediye başkanı bir mizah malzemesine dönüşüyor. Halbuki filmde hayatı anlatılan 1956-1960 Midyat Belediye Başkanı Zekiye Ekmen Midyat, bir ağa kızıydı, filmdeki gibi cahil bir kadın değildi, dil biliyordu, ilçesine elektrik, su getirmişti, gerektiğinde elini kanalizasyona da sokmuştu.
O yüzden son istatistikler de hiç iç açıcı değil.
Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü’nün verilere göre Türkiye’de 1398 belediye bulunuyor.
Bu belediyelerden 1358’inin başkanı erkek, sadece 39 kadın belediye başkanı var. 30 büyükşehir belediye başkanından 3’ü, 51 il belediye başkanından sadece 1’i 921 ilçe belediye başkanından da sadece 33’ü kadın.
Fakat şu ana kadar açıklanan aday listelerine bakılırsa, HDP’nin her belediyeye bir kadın ve bir erkek aday gösterdikleri eş başkan sistemi bir tarafa bırakılırsa, kadın belediye başkanları bu sayının dahi altına düşebilir.
Mevcut kadın belediye başkanlarının bir kısmı adaylık sürecinde elenmiş durumda.
Onlardan biri de AK Parti’nin 2014 yerel seçimlerinde seçilen altı kadın belediye başkanından Elazığ Keban Belediye Başkanı Fethiye Atlı. 2014 yere seçimlerinde partisinin oylarını iki katına çıkarıp yüzde 59’la başkan seçilen Atlı’nın babası da 1977 yılında CHP’den belediye başkanı seçilmiş, 12 Eylül darbesinde başkanlığı düşürülmüştü.
CHP’li bir belediye başkanı babanın, 28 Şubat’ta başörtüsü yüzünden işinden atılmış kızı ve Türkiye’nin ilk başörtülü belediye başkanlarından biri olan Atlı, bu seçimlerde partisi tarafından aday gösterilmedi.
Onun yerine partinin ilçe başkanı aday yapıldı. Bunun üzerine de Fethiye Atlı da sürpriz bir kararla seçimlere bağımsız girmeye karar verdi. Yaptığı açıklamada “Partime kırgınlığım ve küskünlüğüm yok. Sadece alınan karara üzüldüm. Keban'da yapılan ankette yüzde 70 halk oylamasına rağmen aday gösterilmedim. Bundan dolayı üzüldüm. Bağımsız aday olmayı vatandaşların isteği üzerine oldum. Cumartesi'den beri beni arıyorlar. Ailem ve çevrem destek olacağını söyledi. Başka partiden de teklif geldi ama kabul etmedik. Allah'ın yardımı ve Keban halkının desteği ile kazanacağız” dedi.
AK Parti’nin 2014'de seçilen altı kadın belediye başkanından Ankara Kalecik Belediye Başkanı Filiz Ulusoy da yeniden aday gösterilmeyenlerden biri. Parti teşkilatıyla birlikte BBP’ye geçen Ulusoy, BBP’den aday oldu. Ama onun yaşadıkları belediyelerdeki rant kavgasının nasıl sert geçtiğini gösteriyor. Çünkü bir kaç gün evi kurşunlandı. Kurşunlar salonundaki koltuklara ve televizyonuna isabet etti. Neyse ki Filiz Hanım yara almadı.
Ankara Güdül Belediye Başkanı Hava Yıldırım da Ak Parti’nin yeniden aday göstermediği kadın belediye başkanlarından oldu.
AK Parti’nin yeniden aday göstermediği dördüncü kadın belediye başkanı ise Meram Belediye Başkanı Fatma Toru. O da 2014’de seçilen ilk başörtülü kadın belediye başkanlarından biriydi.
Onun adı ise Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mehmet Karalı’nın bir tweetiyle gündeme gelmişti. Meram’daki fakültenin dekanı “Aile hayatına yönelik bazı politikaları YANLIŞ buluyorum. İyi bir çocuk yetiştirmek, -Bunu diyen bir akademisyen- İyi bir ev hanımı olmak bakan, başkan, başarılı bir iş kadını olmaktan elzemdir, seçimde kadınlara oy vermeyeceğim” demişti. Daha sonra bu tweeti yüzünden istifa etmek zorunda kalan dekanın bu seçimlerde kadın adaya oy vermesi gerekmeyecek.
AK Parti tek büyükşehir belediye başkanı olan Gaziantep’te Fatma Şahin’i, Eskişehir Mihalgazi’de şalvarlı belediye başkanı olarak tanınan Zeynep Akgün’ü yeniden aday gösterdi.
2014 seçimlerinden MHP’den seçilip daha sonra AK Parti’ye katılan İzmir Kiraz Belediye Başkanı Saliha Özçınar da yeniden aday gösterilen kadın belediye başkanlarından biri oldu.
Bunun dışında şu ana kadar açıklanan AK Parti listelerinde seçilebilecek yerlerdeki kadın aday sayısı az.
İstanbul Sancaktepe’de Şeyma Döğücü, Ankara Akyurt’ta Hilal Ayık, Kocaeli’nin İzmit ilçesinde Azize Sibel Gönül ve Samsun Ladik’te Nurhan Yapıcı Özel.
AK Parti’nin özellikle seçilme şansı olmayan Ankara Çankaya, İstanbul Şişli, Kadıköy, Adalar, İzmir Konak, Karşıyaka, Güzelbahçe, Balçova gibi ilçelerde kadın aday göstermesi ise Türkiye’de belediyecilikte ancak kazanma ihtimali yoksa erkeklerin kadınlara yol açtığını bir kere daha gösterdi.
CHP henüz bütün adaylarını açıklamadı. Kesin olan kadın adaylardan biri, üçüncü dönem başkanlığına çok yakın olan Aydın Belediye Başkanı Özlem Çerçioğlu. Zannedildiğinin aksine CHP’nin mevcut kadın belediye başkan sayısı da fazla değil, sadece 7.
Mevcut yedi başkandan Denizli Bozkurt Birsen Çelik, Amasya Gümüşhacıköy Zehra Özyol yeniden aday gösterilirken diğer adaylar henüz açıklanmadı. Açıklanan 25 yeni kadın belediye başkanı adayından ise sadece ikisi seçilecek yerlerden. CHP’nin seçilme ihtimali yüksek İstanbul ve İzmir’deki büyük ilçelere, kadın aday gösterip göstermeyeceği merak konusu.
Hiç kadın belediye başkanı olmayan MHP ise şu ana kadar açıklanan aday listelerine göre seçilme şansı olmayan iki ilde seçimlere kadın adaylarla giriyor; Şırnak ve Tunceli. Denizli’de gösterilen kadın aday ise ittifak yüzünden belediye AK Parti’ye bırakıldığı için geri çekildi. Kadın lideri olan İyi Parti’nin CHP ile nerelerde ittifak yapacağı henüz belirsiz ama partinin şu ana kadar açıkladığı kadın adaylar içinde kazanma ihtimali olan bir aday bulunmuyor.
2014 yerel seçimlerinden biri büyükşehir, biri il olmak üzere 24 kadın belediye başkanı olan HDP’nin (BDP) ise aralarında Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Gültan Kışanak ve Hakkari Belediye Başkanı Dilek Hatipoğlu’nun da olduğu kadın belediye başkanlarının çoğunluğu tutuklu. Yerlerine atanan kayyımların hepsi de erkek. Bütün adaylarını kadın ve erkek eş başkanlar olarak belirleyen HDP’nin oy pusulasında görünecek kadın aday sayısını kestirmek zor. Ama Diyarbakır’da seçimlere bu kez kadın adayla değil milletvekili Selçuk Mızraklı ile Van’da ise bu kez bir kadın adayla Van milletvekili Bedia Özgökçe Ertan ile girecekler.
Yani hepsi çirkinlikte birbirine benzeyen şehirlerimize önümüzdeki beş yılda da kadın eli değmeyecek.
Partiler yine kazanma şansları olmayan yerlere kadın adaylar koyarak kadın aday istatistiklerini yükseltmeye çalışacaklar.
Ama bunun sebebi artık Nebile Hanım görevden alınırken gerekçe gösterildiği gibi belediyeciliğin toz toprak içinde yapılan ağır bir iş olması değil, belediyelerin sert rant kavgalarının merkezinde olması.
Özetle 2019 yerel seçimleri de erkek erkeğe geçecek.