Pazartesi günü BM Güvenlik Konseyi, tüm esirlerin iadesi, düşmanlıkların sona ermesi ve Gazze’nin yeniden inşası çağrısında bulunan üç aşamalı Gazze ateşkes planını destekleyen kararı kabul etti. Hamas kararı olumlu karşılasa da yeni şartlar öne sürdü. İsrail Hamas’ın şartlarını gerekçe göstererek BMGK kararına olumsuz cevap veriyor.
G7 zirvesi Gazze’de ateşkesi görüşecek
G7 liderleri küresel meseleleri görüşmek üzere İtalya’da üç günlük bir zirve için bir araya geliyor. ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Başkan Biden’ın G7 müttefiklerini devam eden Gazze ateşkes müzakerelerini desteklemeye zorlayacağını ve Hamas’a BM destekli ateşkes planını kabul etmesi için baskı yapacağını söyledi.
Plan nasıl karşılandı?
ABD Dışişleri Bakanı Blinken, Netanyahu’nun plana bağlı olduğunu söylerken, İsrail Başbakanı’nın savaşı bitirmeden önce Hamas’ın yok edilmesi konusunda ısrarcı olmaya devam etmesi, tutumuyla ilgili soru işaretlerine yol açtı .
Hamas öneriyi memnuniyetle karşıladıktan sonra Salı günü arabuluculara resmi bir yanıt yayınladı. Örgüt, ayrıntılı bir ateşkes zaman çizelgesi de dahil olmak üzere çeşitli değişiklikler önerdi.
Beyaz Saray, Hamas’tan yanıt almanın yararlı olduğunu ve yanıtın değerlendirildiğini açıkladı.
ABD Dışişleri Bakanı Blinken: Ateşkes müzakereleri çok zor
Hamas ateşkes teklifine yanıt verdi ancak henüz kabul etmedi. Grubun müzakereye hazır olduğu ancak çatışmaların tamamen sona ermesini ve İsrail güçlerinin Gazze’den çekilmesini istediği görüşünde ısrar ediyorlar.
İsraillilere gelince, Blinken’in Netanyahu’ya söyledikleri ile İsrail Başbakanı’nın kamuoyuna söyledikleri arasında bir çelişki var.
Blinken, Netanyahu ve İsrail’in bu ateşkes anlaşmasını kabul ettiğini söylüyor. Netanyahu açıkça Hamas’la kalıcı bir ateşkes anlaşması yapılmayacağını söylüyor.
Yani her iki tarafın da yerleşik pozisyonları, ateşkes anlaşmasına varmanın zorluklarını ortaya koyuyor.
Hamas, ABD’nin desteklediği Gazze’de ateşkes planına dair cevabını iletti. Örgütün üst düzey bir yetkilisi BBC’ye yaptığı açıklamada, İsrail’in kalıcı ateşkese bağlılığını talep ettiklerini yineledi.
Hamas, açıklamasında müttefikleri Filistin İslami Cihad Hareketi ile bir anlaşmaya varmak için hazır olduklarını belirtti. Ancak İsrail başkentinden gelen ilk açıklamada, ismini vermeyen bir yetkili yanıtın “ret” anlamında değerlendirildiğini söyledi.
Aynı yetkili Hamas’ın anlaşmanın kilit noktalarında değişiklik yapmaya çalıştığını da kaydetti.
Blinken, Hamas’a “pazarlığa son verme zamanının geldiğini” söyledi.
Doha’da gazetecilere yaptığı açıklamada Blinken, ABD ile arabulucu Katar ve Mısır’ın “bu anlaşmayı sonuçlandırmaya çalışacaklarını” belirtti.
Hamas’ın üst düzey lideri, Perşembe günü Reuters’a yaptığı açıklamada, örgütünün İsrail hapishanelerinden salıverilecek uzun süreli mahkumiyetleri olan 100 Filistinlinin listesini oluşturmayı talep ettiğini söyledi.
Ateşkes anlaşması, Hamas’ın elindeki rehineleri bırakmasına karşılık olarak İsrail hapishanelerinden belli sayıda Filistinli mahkumun da serbest bırakılmasını öngörüyor.
Hamas yetkilisi, İsrail’in hazırladığı belgede uzun süreli hapis cezasına çarptırılmış 100 mahkûmun listeden çıkarıldığını ve salıvermelerin sadece 15 yıldan az cezası kalan mahkûmlarla sınırlandırıldığını söyledi.
Hamas yetkilisi, sundukları değişiklik talepleriyle ilgili olarak “Hamas liderliğine göre itirazı gerektirecek önemli bir değişiklik yok” dedi.
Grubun talepleri arasında Gazze’nin yeniden imarı, sınır kapılarının açılması, ablukanın kaldırılması, insanların dolaşımına izin verilmesi ve kısıtlama olmaksızın malzeme taşınmasının da yer aldığını söyledi.
Associated Press’ten (AP) aktardığı habere göre, İsrail ile Hamas arasındaki ateşkes görüşmelerindeki ana tıkanma noktaları şunlar:
Savaşın sona erdirilmesi
Hamas, kalıcı bir ateşkes sağlanmadığı ve İsrail güçleri Gazze Şeridi’nden tamamen çekilmediği sürece kalan esirleri serbest bırakmayacağında ısrar ediyor. ABD Başkanı Joe Biden geçen ay son teklifi açıkladığında her ikisini de içerdiğini söylemişti.
Ancak Netanyahu İsrail’in halen Hamas’ın askeri kabiliyetlerini yok etmeye ve 7 Ekim tarzı bir saldırı gerçekleştirememesini sağlamaya kararlı olduğunu söylüyor.
Hamas ayrıca aralarında siyasi liderlerin ve İsrail’in ‘sivillere yönelik ölümcül saldırıları yönetmekten hüküm giymiş üst düzey militanlar’ olduğunu söylediği kişilerin de bulunduğu İsrail tarafından hapsedilmiş yüzlerce Filistinlinin serbest bırakılmasını istiyor.
Üst düzey bir Hamas lideri bugün (Perşembe) Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada, hareketin ABD’nin ateşkes önerisinde talep ettiği değişikliklerin ‘önemli olmadığını’ ve İsrail güçlerinin Gazze Şeridi’nden tamamen çekilmesini içerdiğini söyledi.
Hamas lideri, hareketin İsrail hapishanelerinden salıverilmek üzere uzun hapis cezalarına çarptırılmış 100 Filistinliden oluşan bir listenin seçilmesini talep ettiğini de belirtti.
Planın ikinci aşamasına ulaşılması
Ateşkes planı, İsrail’in nüfusun yoğun olduğu bölgelerden çekilmesi karşılığında Hamas’ın kadınlar, yaşlılar ve yaralılar da dahil olmak üzere bazı esirleri serbest bırakacağı, bu süre zarfında Filistinlilerin evlerine dönebileceği ve Gazze Şeridi’ne insani yardımın artırılacağı altı haftalık bir ilk aşamayı öngörüyor.
İki taraf bu altı haftalık süreyi, Biden’ın söylediğine göre erkek askerler de dahil olmak üzere kalan tüm canlı esirlerin serbest bırakılmasını ve İsrail’in Gazze Şeridi’nden tamamen çekilmesini içeren ikinci aşama üzerinde bir anlaşmayı müzakere etmek için kullanacak. Geçici ateşkes kalıcı hale gelecek.
Ancak bu sadece iki tarafın tüm detaylar üzerinde anlaşması halinde gerçekleşecek.
Diğer yandan Hamas, İsrail’in en savunmasız esirleri (kadınlar, yaşlılar ve yaralılar) geri döndüğünde savaşı yeniden başlatacağından endişeli görünüyor. Londra merkezli Şarku’l Avsat’ın haberine göre bu endişe gerçekleşmese bile, İsrail müzakerelerin bu aşamasında ilk anlaşmanın bir parçası olmayan ve Hamas için kabul edilemez olan taleplerde bulunabilir ve Hamas bunları reddettiğinde savaşı yeniden başlatabilir.
İsrail’in Birleşmiş Milletler (BM) Daimî Temsilcisi Gilad Erdan, bu müzakerelerde İsrail’in Hamas’ın iktidardan uzaklaştırılmasını talep edeceğini bildirdi.
Erdan pazartesi günü CNN’e verdiği demeçte, “Hamas’ın Gazze’yi kontrol etmeye devam etmesini kabul edemeyiz. Çünkü o zaman Gazze, İsrail için tehdit oluşturmaya devam edecektir” dedi.
İsrail ayrıca planda yer alan ve ikinci aşamaya ilişkin müzakereler devam ettiği sürece ilk ateşkesi uzatacak bir hükümden de endişe duyuyor. Erdan, bunun Hamas’ın ‘sonu gelmeyen, anlamsız müzakerelere devam etmesine’ olanak sağlayacağını söyledi.
İsrail’e güven krizi ve aşırı sağın baskısı hakim
İsrail ile Hamas arasında tam bir güven eksikliği söz konusu ve bu da anlaşmanın uygulanması yönünde adım atılmasını çok zorlaştırıyor.
Netanyahu, son aylarda binlerce vatandaşın ve esir ailelerinin, ‘Hamas ile orantısız bir anlaşmayı kabul etmek anlamına gelse bile’ hükümetin esirleri eve getirmesini talep etmek için gösteri yaptığı ülke içinde artan bir baskıyla karşı karşıya.
Ancak Netanyahu’nun aşırı sağcı koalisyon ortakları, ABD destekli planı reddederek, Netanyahu’nun Hamas’ı yok etmeden savaşı bitirmesi halinde hükümeti düşürmekle tehdit ettiler.
Bu aşırı sağcılar Gazze Şeridi’ni yeniden işgal etmek, Filistinlilerin Gazze Şeridi’nden ‘gönüllü göçünü’ teşvik etmek ve orada Yahudi yerleşimlerini yeniden inşa etmek istiyorlar.
Netanyahu’nun aşırı milliyetçi müttefikleri, merkezci bir siyasi muhalif olan Benny Gantz’ın pazar günü Savaş Kabinesi’nden istifa etmesinin ardından, savaşın başlangıcından bu yana hiç olmadığı kadar Netanyahu üzerinde etkili oldular.
İsrail’in ya da Hamas’ın görüşmeleri tamamen terk edeceğini öngörmek zor. İsrail için bu muhtemelen Gazze Şeridi’nde halen tutulmakta olan onlarca esirden vazgeçmek anlamına gelecektir. Hamas içinse bu, Gazze Şeridi’ndeki Filistinlilerin acılarını uzatacak ve İsrail’e Hamas unsurlarını ortadan kaldırmak için daha fazla zaman kazandıracaktır.
Ancak Blinken müzakerelerin sonsuza kadar devam etmeyeceğini ima etti.