Maden Tetkik Arama’nın (MTA) hazırladığı bir deprem haritasına göre Türkiye’de 473 tane fay var. Deprem üretme potansiyeline sahip olan bu fayların geçtiği kentlerden biri Hakkari. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, 4 Mayıs 2021 tarihinde hazırladığı Hakkari’nin Depremselliği konulu rapora göre, Hakkari kent merkezi ile birlikte Şemdinli ilçe merkezi ve Hakkari’ye bağlı 45 belde ya da köy doğrudan fay zonu üstünde bulunuyor. Kent, en son 1930’larda meydana gelen 7’lik depremle en büyük felâketini yaşamış; 2 bine yakın vatandaş hayatını kaybetmişti.
Uzmanların da deprem olasılığı bakımından sık sık işaret ettiği kentte şu sıralar büyük bir endişe söz konusu. Aşırı soğuklar, yapıların eski olması, Yüksekova ilçesinin sulak bir ova üzerinde kurulmuş olması, AFAD’ın kentteki hazırlıkları gibi konular üzerinde duruluyor. Ancak halktan STK’lara kadar herkesin büyük endişesi, kentin coğrafi durumu ve kente giden yolun tek olması. Zap Vadisi ile paralel ilerleyen ve derin uçurumların olduğu Van-Hakkâri karayolu, Hakkari’nin dışa açılan tek kanalı. Yağışlı havalarda toprağın kaydığı, çökmelerin yaşandığı ve kaya parçalarının düştüğü bu yol zaman zaman ulaşıma kapanıyor. Son olarak Şubat başında bir kaya parçasının düştüğü yol, saatlerce ulaşıma kapanmıştı.
Göçme ve çökmelerin yaşandığı Van-Hakkari Karayolu zaman zaman trafiğe kapatılıyor
Yol kapanırsa ne olacak?
Kenti meşgul eden konuların başında bu sorun geliyor. Bu yüzden kent sakinlerinin temel talepleri, depreme dönük hazırlıkların yapılması ve geç kalınmış alternatif yolların yapımına başlanmasına dönük.
Peki şiddetli bir depremde bu yol kapanırsa veya tek geçiş noktası olan köprüler tahrip olursa kent nasıl bir tabloyla yüz yüze kalacak ? Hakkâri Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı Muharrem Tekin, tam da bunu soruyor: Olası depremde yolun kapanması durumunda insani yardımlar ve arama kurtarma çalışmaları nasıl ulaştırılacak?
Serbestiyet’e yaptığı açıklamada, yaşanacak olası depremde coğrafik nedenlerden dolayı kentin kaderine terk edileceğini dile getiren Tekin, şunları söylüyor: ‘’ Kent fay hattı üzerinde ve uzmanlar sık sık uyarıyor. Biz de kentteki STK’lar olarak harekete geçtik. Bir toplantı yaptık 36 STK’nın katılımıyla. Acil Eylem Planı hazırladık. Valilikten konuyla ilgili randevu talep ettik ama hala bir geri dönüş yok. Valilik de bu konuda toplantı yaptı. Hatta bizler için ‘Yetkileri yok ama açıklama yaparak halkı tedirgin ediyorlar’ şeklinde bir açıklama yaptı. Bir hazırlık var mı bilmiyoruz ama varsa halkla paylaşılmalı. Kent olarak endişeliyiz. Olası sarsıntıda ulaşım kapanırsa halk kaderine terk edilecek. Coğrafya uygun değil ve kente gelen tek yol var. Bu durum kötü sonuçlar doğuracak. Kentteki dinamikler ortaklaşmalı. Depremi engelleyemeyiz ama hasar ve zararı en aza indirebiliriz. ‘’
TMMOB İKK Sekreteri Gezer: Kentteki yapılar oldukça eski
TMMOB Hakkâri İKK Sekreteri Evin Gezer de söz konusu çalışmayı valilik ile paylaşmak istediklerini ancak dönüş alamadıklarını dile getiriyor. Teknik açıdan kendileriyle ortaklaşılmadığını kaydeden Gezer, ‘’ Hakkari’de İl Afet Risk Planı toplantısı ocak ayında yapıldı ama henüz bir açıklama yok. Biz kurumlar olarak bir araya geldik ve Acil Eylem Planı hazırladık. Valilik de orada belirttiğimiz önerilerin neredeyse tamamına yaptığı açıklamada değinmiş. Ama bir ortaklaşma yok. Hatta TMMOB, protokolden çıkarılmış vaziyette. Valilik yaptığı açıklamada yapı stoğunun yapıldığını falan belirtmiş ama bu mümkün değil, bu çalışma en az 2-3 ay alır. Kentteki yapılar oldukça eski. Kentte şu an 4 bin imar affı dosyası var. Bunların titizlikle kontrol edilmesi gerekiyor. Yine birinci derece deprem bölgesindeki yapılar 4 kat olması gerekiyorken şu an merkezde 7 katlı binalar var. Evet çalışmalar var, Hakkâri Belediyesi, SGK binası gibi kurumlar ve birkaç okul boşaltıldı ama teknik açıdan bizlerle bir ortaklaşma söz konusu değil.”
Kentteki 36 STK, önlemlere ilişkin rapor paylaştı
Maraş’ta yaşanan depremin ardından kentteki STK’lar kamu kurumları yoğun bir mesai harcıyor. Konu, sosyal medyada da sık sık gündeme taşınıyor. Kentte yaşanacak olası depreme karşı alınabilecek tedbirler hakkında bir toplantı düzenlendi. Kentteki STK’lar ve siyasi parti temsilcilerinin bir araya geldiği toplantıda alınacak acil önlemler tartışıldı.
“Bağlantının tek yolla sağlanıyor oluşu toplumda büyük endişeye yol açtı”
Toplantıda, kentin tek bir karayolu bağlantısına sahip olmasının, olası bir afet durumunda arama ve kurtarma ekipleri ile İnsani yardım ekiplerinin kente ulaşmasında engel teşkil edeceğine dikkat çekildi. Yine, olası bir afet durumunda coğrafik konumundan dolayı, arama ve kurtarma ekipleri ile insani yardım ekiplerinin kente ulaşmasının zaman alacağı göz önünde bulundurularak il ve ilçelerdeki arama kurtarma ekiplerinin olduğu kurumlar arasındaki koordinasyonun ve faaliyet kapsamının geliştirilmesi gerektiğine vurgu yapıldı.
36 STK’nın imza attığı “Hakkâri’nin Depremselliği ve Acil Eylem Planı” başlıklı bildirgede şu ifadeler yer aldı:
- Ülkemiz ve İlimiz için son derece önemli olan Türkiye Afet Müdahale Planının iz düşümü olan İl Risk Afet Planı’nda (İRAP) çözüm ortağı olan kurumların, plandaki sorumluluklarını geliştirip güçlendirme çalışmalarını hızlandırmaları,
- 2- KIZILAY’ın olası bir afet ve acil durum için çadır ve iaşe, insani yardım depolarını genişletme çalışmaları yürütmesi,
- 3- AFAD’ın Gönüllülük faaliyetlerini daha da yaygınlaştırarak, bir afet eğitim seferberliği başlatması, İl ve ilçe merkezlerimizde lojistik depolar oluşturması, müdahale planlarında yer alan çözüm ortaklarının plan kapsamındaki çalışmalarının denetlemesi, Gönüllülere malzeme ve ekipman desteğini sağlaması,
- 4- Sağlık Müdürlüğünün olası bir Afet ve Acil Durum sırasında İl ve ilçelerimizde birden fazla sahra Hastanesi kurabilecek imkân ve kapasiteye kavuşturulması
- 5- Çevre Şehircilik ve İklimlendirme Müdürlüğü ve Belediyenin ilimizdeki yapı stokunda hızlı risk analiz çalışmaları başlatmasını, İl Risk Afet Planı (İRAP) kapsamında tespit edilen risklerin bertaraf edilmesine dönük çalışmaların önemle ele alınması,
- 6- Belediye bünyelerinde faaliyet yürüten itfaiye müdürlüklerinin personel, eğitim, malzeme ve ekipman yönüyle donatılması,
- 7- Toplanma ve Barınma alanlarının daha da çoğaltılarak, barınma alanlarının alt yapı çalışmalarının şimdiden başlatılması
- 8- Enerji hizmetleri kapsamında Vedaş gibi kurumların olası bir Afet ve Acil Durum sırasında gerek barınma alanlarının ve gerekse de Arama ve Kurtarma çalışmalarında ihtiyaç duyulacak enerji ihtiyacını karşılayacak enerji kaynak kapasitesini genişletmesi
- 9- İl genelinde, olası bir Afet ve Acil Durum sırasında müdahalenin hızlandırılması için yapıların kat planlarının çıkarılması ve müdahale ekipleri ile paylaşılması.
Hazırlıklar hakkında açıklama yapan valilik: Alternatif yol için etüt çalışmaları yapılıyor
Öte taraftan Hakkâri Valiliği de olası depreme yönelik İl Risk Azaltma Planı Toplantısı düzenlendi. Toplantıdan sonra yapılan açıklamada STK temsilcilerin yaptığı açıklamalar ve sosyal medya üzerinden yapılan paylaşımların yurttaşları paniğe sevk ettiği belirtildi. Geçtiğimiz hafta vali İdris Akbıyık başkanlığında gerçekleştirilen toplantıda kentte deprem ile ilgili yapılan hazırlıklar kamuoyu ile paylaşıldı. Akbıyık, kentte başlatılan hazırlıklarla ilgili ise şu ifadeler yer aldı:
“Vatandaşlar ve kamu kurum kuruluşları binaların depreme dayanıklı olup olmadığı noktasında eksiklerini tamamlaması gerekir. Herkes kendini sorgulayacak. Belediye olarak 2020 yılından imar revizyonu yaptık ve mikro bölgeleme planı yaptık. Yani dere yatağına ve riskli bir yere izin verilmiyor. Yani merak edenler ilgili kurumlarımıza geldikleri andan bu bilgileri almak durumu var. Hakkari Belediyesi olarak yapı stok çalışması yaptık. 1999 yılına kadar olan yapılar, 1999- 2010 sonrası yapılan yapılar ve 2010 – 2022 yılları arasında yapılan yapıları tek tek tespit edeceğiz.” Açıklamada ayrıca alternatif yol için de etüt çalışmalarının yapıldığına yer verildi.