Başka deyişle Göbeklitepe bugün bildiğimiz manada insanın kendi varlık koşullarını oluşturarak yeniden-üretmesinin eşiği sayılan tarım devrimi öncesinde, gezip avlanarak, hazır bitki toplayarak yaşadığı zamanlarda; o gezici hayvan topluluklarından pek ayrışmadığı devirlerde de beklenmeyen hamleler yapabildiğinin kanıtı. Hiç değilse ihtimali… İnşaatın kendisi başlıbaşına insanın karnını doyurmayı garantiye almadan da vicdani, zihni çarklarını çevirebildiğine işaret ediyor.
3. Lascaux mağarasında doğa ve av tasvirleri
Göbeklitepe’de bulunan inşai nesnenin ne işe yaradığı tam olarak bilinemiyor. Yeni kanıtların dini işlevi güçlendirdiğini okuyorum. Ama medyanın kısa yoldan ilan ettiği gibi tapınaklığı kesin değil. Arkeologların Mezopotamya’nın gezici topluluklarının ortaklaşa kullandığı çok-işlevli bir programı ihtimal dahilinde tuttuklarını biliyorum: Organizasyonu ve iletişimiyle o kadar erken böylesi bir topluluklar-arası dayanışma hala her zaman becerilemeyen başlıbaşına bir mucize.