Güzin Sarıoğlu

Film boyunca silüetini izlediğimiz Saroyan konuşuyor, bazen yazmayı bile bilmediği Bitlis Ermenicesinde, çoğu zaman İngilizce. Kullandığı lisandan bağımsız olarak, aynı zamanda Türkçe ve Kürtçe de konuştuğunu var sayabiliriz. Çünkü ‘konuştuğu dilin sesi’ ve ortak tarihi ve kavramları bu topraklarda konuşulan dillerin hepsini sahiplenmesini sağlıyor: “‘Kürtçe’ derdi anneannem, ‘Kalbin dilidir.’ ‘Türkçe müziktir. Bir şarap deresi gibi akar, yumuşak, tatlı, parlak.’ ‘Bizim dilimiz’ diye bağırırdı, ‘Acının dilidir.’ ‘Ölümü tattık hep, dilimizde nefretin ve öfkenin yükü var.’”

Geçen hafta Rahip Aho’nun hikayesini yeniden hatırladığımız günlerde Deutsche Wella’da bir başka rahibin hikayesi ile karşılaştık. Bu sefer hikaye Almanya’da geçiyor. DW twitter hesabında 13 Nisan 2021’de paylaşılan tweet’te şu ifadeler vardı: “Berlin'de bir rahip ülkesine geri gönderilmesi öngörülen mültecileri kilisesinde barındırarak mahkeme kararlarına karşı çıkıyor. (Rahip) Martens son 15 yılda yaklaşık bin mülteciye kilisenin kapısını açmış.”

Talha Hakan Alp’in tweetlerinden sonra, her şeyi bilenler ve o güne kadar bildiklerinden başka hiçbir şeyi bilmek istemeyenler ağır kınayıcı sözlerle harekete geçtiler. Ne gerek var ki ortalığı karıştırmaya? Ortalığı karıştıranlar ağzının payını öyle bir almalı ki, bundan sonra kimse cesaret edemesin. Yalan yanlış da olsa, herkes kendi “derin” kökleriyle yaşamaya devam etsin. Yoksa korkularımız ile baş etmek zorunda kalırız, rahatımız bozulur.

Cevriye, kendini bildi bileli sokaklarda yaşıyor, hiç evi olmamış. Annesi hakkında hiçbir fikri yok, gökyüzündeki yıldızlara bakıp hayaller kurarken, “bir yıldızdan” dünyaya düşmüş olabileceğini düşünüyor, o çok küçükken ölen ve ona sahip çıkan bir adamı sevgiyle hatırlıyor ve onun babası olduğunu sanıyor.
Roman dört bölümden oluşuyor, şarkının sözlerinin ilk dört dizesi bu dört bölüme başlık oluyor. Mümkün olduğunca Suat Derviş’e bırakalım sözü:

Bir de terlik aşkları... Gittiğimiz, o yıllarda bile dünya devi olan kurumlarda ayakkabılarımızı çıkardık, “şipidik” terlikler giydik, en şık restoranlarda terlikleri ayağımıza geçirip sadece bizim grup için hazırlanmış orta büyüklükte odalarda yere çöküp yemek yedik. Benim gibi terlik meraklısı ve terliksiz yere basamayan biri için bile gerçekten tuhaftı.

İnsan ömrü uzadı diye seviniyoruz ama bu uzatmalarda ne yapacağımızı, hangi maddi/manevi koşullarda nasıl yaşayacağımızı bilmiyoruz maalesef. Jethro Tull’ın “Too Old to Rock-n Roll, Too Young to Die” (Rock-n Roll Yapmak için Fazla Yaşlı, Ölmek için Fazla Genç) adlı albümü geliyor aklıma. Bruder’in görüştüğü bu insanlar da öyle işte. Normal bir iş bulup çalışmak için çok yaşlı, ölmek için çok genç...

İP, sonrasında VP, bildiğimiz milliyetçi reflekslere sahip, üzerimize Türk bayrakları sallayan, Kürtlerle ilgili “siyaseten doğru” olmayı bile umursamayan, sabit ama her nedense üyeleri tarafından “devrimci” addedilen partilerdir. Herhangi bir evrensel kavramı ya da fikri hakkıyla tartışabildiklerini gören olmamıştır. Partililer ile olan tesadüfî karşılaşmalarımda sorabildiğim her soruya cevap vermek yerine emperyalist güçler tarafından kandırıldığım, ayrıca Doğu Perinçek’in bu sorulara çoktan vermiş olduğu cevapları anlayamamış olduğum bana hatırlatılmıştır.

Birdenbire ortadan kaybolan siyasîlere rastlanıyor dünya tarihinde. Hepsi gizem dolu hikayeler. Çoğu bir daha hiç geri dönmüyor. Öldükleri var sayılıyor. Komplocular, belki de haklı olmaya en yakın oldukları bu tip kaybolma vakalarında yazıyor da yazıyor. İstihbarat teşkilatları, gizli aşklar, yolsuzluklar, kendini feda etmeler...

Hayat biraz böyle geçiyor. Yargılamak, hüküm vermek hepimiz için süreklilik arz eden gündelik işlerden biri. Hattâ bazılarımız bunu ceza kesmeye ve bu cezaları uygulamaya kadar götürüyor. Üstelik cezalar savunma hakkı tanınmaksızın kesiliyor ve hükümlülük hali bazen hayat boyu sürebiliyor.

Konu tekrar, Cumhurbaşkanımızın titizlikle hazırlandığına neredeyse emin olduğum 5 Aralık 2020 tarihli “Türkiye’nin İlk Millî Helikopter Motoru TEİ-TS 1400’ün Teslimi ve Tasarım Merkezi Açılış Töreni”ndeki konuşması.

Aslında, son yıllarda bu özensiz, hep dönüp dolaşıp aynı şeyleri aynı şekilde söyleyen metinlere alıştık. Üstelik Erdoğan’ın o “meşhur” yıllarındaki metinlerinin akıcılığını, nasıl özen ve dikkatle hazırlandığını, dahası ne kadar ikna edici bulunabileceğini de hatırlıyoruz. İtirazım, devletin en üst kademesinde kullanılan dilin bu kadar zayıf, yer yer mesnetsiz olmasına.

Bütün sınıf tamamlanınca, “iğneler vurulup” kan ter içindeki çocuklar bir başlarına kalınca, herkes eşyalarını yarım yamalak toplar, okulun kapısından dışarı kendini dar atardı. Kimi bütün o terör hiç yaşanmamış gibi yakalar tek düğmeye kalmış aşağıya doğru sallanır vaziyette okuldan erken çıkmanın heyecanıyla sokaklarda yeni maceralara koşar, kimi boş bakan gözlerle evde bu olan biteni nazlana nazlana anlatmak, bu dünyaya lanet etmek fırsatını ele geçirmenin hırsıyla evinin yolunu tutardı.

Doğru, herkes bir teatraldi o günlerde, hayatın tekdüzeliği ile ters orantılıydı yorumlar hep. Gizli gizli ümit beslenir, fısıldansa bile teatral konuşulurdu. Onların arasında Timur Selçuk’un teatralliği bazılarımıza pek hoş gelirdi.

Yumurtamızı kırıyoruz, şekerimizi ekliyoruz, fırınımızı açıyoruz, kekimizi “güzelce” pişiriyoruz. Her şey birinci çoğul şahıs, her şey eski karşı komşu tarzı. Bizler, yemek yapmaya meraklı olan insanlar, aynı yere aidiz ve bundan çok memnunuz sanki. Şu ana kadar sadece yemek sırlarımızı paylaşmış olabiliriz ama istesek başka sırları da paylaşabiliriz besbelli, güvenli ellerdeyiz, birbirimize itimat edebiliriz.

Bir çoğumuz için süper kahramanlar, ona buna dersini veren ama kendi hayatını pek de o şekilde yaşamadığını kafaya takmayan büyük figürler cazibesini kaybetti. Şimdi devir, anti-kahramanların, kendisiyle dalga geçmeyi başarabilen, yüksek sesle değilse de açıkça konuşmaktan kaçınmayan insanların devri.

Bazı insanlar bir araya gelmelerle değil, ayrılıklarla tanımlıyorlar kendilerini. Birlikteyken yapabileceklerini yapıp yapmadıklarını sorgulamıyorlar. ‘Düzgün’ ayrılıklarıyla övünüyorlar. Biriyle birlikte olmaya başladıkları günlerde, birlikteliği değil de ayrılığı kurgularken buluyorlar kendilerini. Sonrası çorap söküğü gibi geliyor. Üstelik, çorap söküğü şık olmaz ama bu ayrılıklar gayet şık olabiliyor!!! Çünkü hafızada eğip büküp ‘estetik operasyonlar’ yapmaya çok uygun bir konudan bahsediyoruz.

Cahit’lerden bahsedince aklıma Edip Cansever’in bu şiiri geliyor. Böyle hafif öz eleştirilerle birlikte, “bakımsız” hayatlar güzellemeleri pek çoktur “İkinci Yeni”de de. Bu incecik şiirlerde de çok geçer rakılar, şaraplar, içmeye sığınmaklar. Ama hep “biz” olarak, büyük sofralarda ve arkadaşlıkla beraber. Biraz daha az yıkıcı olmasının belki de tek mantıklı açıklaması budur.

Kadınlarla ve onların hikayeleriyle büyümüş çocuklar başka olur. Kadınların dünyasında yetişmiş çocukların içine kadınların sıradan hikayelerinin bile ne kadar mücadele dolu olduğu kazınmıştır. Hayatın ne kadar umutlu olabileceği de yanına eklenir, kadınlar umutsuz olamazlar çoğunlukla, bu da büyük bir güçtür tabii ki.

Bayramları, hiçbir şeyi beğenmediğim ergenlik günlerimde bile severdim. Şimdilerde de, eski bayramlardan çok şey kaybedilmiş hâliyle, içimde “sebepsiz” bir sevinç ile karşılıyorum bayram günlerini. Belki kelimenin kökeninin çağrıştırdıklarının gerçek hayatla uzlaşma halinde olduğunu düşünmeyi sevmemden kaynaklanıyordur. Belki de, bayramda birlikte olduklarımın da benimle aynı şeyleri yaşamaya meyilli olmasından.

Geçtiğimiz haftanın nevrotik olaylarının başında Ak Partili Hamza Dağ’ın “gökkuşağı okumaları” geliyor. İzmir Büyükşehir Belediyesinin çocuklara dağıttığı sütlerin üstündeki gökkuşağı resimleri ile başladı, belediye binalarının sütunlarının rengarenk boyanması ile devam etti.

“Ölüm geliyor aklıma birden ölüm Bir ağacın gövdesine sarılıyorum.” Ölümün o karmaşık hissini bu basitlikte anlatan şair Cemal Süreya, sadece bu iki dizesiyle bile, Türkçenin en...

Pink Floyd’un bana göre en içli iki şarkısından birinin Vera Lynn’i, geçen ay 103 yaşında Sussex’teki evinde çevresinde sevdiği insanlar varken yaşlılığa bağlı sebeplerle öldü. Başbakan Boris Johnson bir taziye yayımlayarak “Vera Lynn’in çekiciliği ve sihirli sesi karanlık zamanlarda ülkemizi büyülemiş ve moralimizi yükseltmiştir. Sesi ile gelecek nesilleri de etkilemeye devam edecek.” dedi.

Bu saatten sonra, bir siyasetçinin “muhterem” veya “müstesna” kanunlar çıkana kadar ya da başka bir sebeple, üstelik çıkış duyurusunu Twitter’da yaparak, Twitter’dan çıkmasının mantığını anlamak zor. Ya da Twitter üzerinden de yapılan bir yayınla Twitter’ın kapatılması ya da kontrol altında tutulması gerektiğini söylemek de, VPN gibi ara yollarla dünyanın her yerinden kolayca bağlanmak mümkün olduğu için, en azından tuhaf.

20 Haziran tarihi bütün dünyada “Mülteciler Günü” olarak kabul ediliyor. Geçen hafta bir tanesi daha geldi geçti. Birleşmiş Milletlere göre 2020 Haziran ayı itibarıyla dünyadaki insanların %1’inden fazlası, her 97 kişiden biri, zorla yerinden edilmiş durumda. Toplam rakam, 2019 sonu itibarıyla yaklaşık 80 milyon. Son 10 yılda en az 100 milyon kişi sığınma arayışı içinde evlerini terk etmek zorunda kalmış.

Bazı kelimeler beni benden alıyor... Herhangi bir metnin içinde görünce bu kelimeleri, beynim “okuma” diye sinyal veriyor. Zaten, bu tür kelimelerle karşılaşınca okumanın tadı kaçıyor,...

Arkadaşımın yazdıkları bana meşhur Bektaşî fıkrasını hatırlattı: Bektaşîye iki testi şarap vermişler. "Tat bakalım, hangisi iyi? Bize söyle" demişler. Bektaşî birinci testiyi kafasına dikmiş, biraz içip, ağzını kol yenine sildikten sonra, "Öbürü daha iyi" demiş. "Diğerini daha tatmadan nasıl karar verebiliyorsun?" diye sormuşlar, "Bundan daha kötü olamaz" diye cevap vermiş.

Netlik aramanın, belirsizlikten, dolayısıyla hayâl kurmaktan kaçınmanın zamanımızın hastalığı olduğunu biliyoruz artık. Herkesin karnı tok, sırtı pek, herkes en güvenli alanda hareket etmeye çalışıyor. Bol bol meşguliyet icat ediliyor, boşluğa yer yok. Gerçek bir boşlukla karşılaşmak neredeyse imkânsız. Boşlukta, kontrol dışı düşüncelerin veya hayâllerin kafamıza doluşması tehlikesi var.

Yol filmleri, evi özlemeksizin derli toplu kompakt yolculuklara çıkmak fırsatı bir anlamda. Evcil insanların yola çıkmanın ne olduğunu düşünmesi için birebir... Ama daha ilgi çekici yanı, gerçek hayatta çok zor bulunabilen dönüşmeye/değişmeye hazır ve istekli insan hikayeleri izlemek, insanların ve hayatın inatçılığının/ümitsizliğinin kırıldığı ferahlama anlarına şahit olmak.

Türkiye’de laik ve hatta özgürlükçü mahallede de, en iyi kadın kişisel konularda en suskun kadındır. Mesela, kadın hakları üzerine istediğiniz sivrilikte konuşabilirsiniz ama bir kadın olarak kendi haklarınızdan bahsederseniz, hemen o dışlayıcı ve hatta ruhsal olarak kadınlığınızı sorgulayıcı erkek bakışı ile karşılaşırsınız.

Zamanın mecrasını iyiden iyiye değiştirdiği, herkesin kendi tahayyülüne teslim olduğu böyle durumlarda “halk takvimi”ni devreye sokmak iç açıcı olabilir. Şu anda ve burada tabiatın döngüleri var, örneğin “mevsim” diye bir kavram var. Biz ne yaparsak yapalım, arka planda akmaya devam ediyor bu takvim. Ve işin iyi tarafı, bu arada, hıdırellez geldi çattı.