Onur Erkan

Çorum’da AK Parti İl Başkanı Murat Günay’a saldıran üçü köy muhtarı beş kişi, Günay’ın şikayeti doğrultusunda “yağmaya teşebbüs”ten hapis cezası almıştı. Ancak yağma suçlamasını reddeden yakınları kavganın, Günay’ın muhtarlardan birinin yakınına sözlü tacizde bulunması nedeniyle çıktığını iddia etmişti. Sanıkların avukatı Ahmet Özdel, Serbestiyet’e konuştu: “Sanıklar “tamamen suçsuz” demiyorum. Darp var, saldırı var ama yağma yok. AK Parti il başkanı, insanları “yağma”yla suçlarsa “yağma”dan ceza yiyor. “Tecavüz” deseydi “tecavüz”den ceza alacaklardı. AK Parti Milletvekili Yusuf Ahlatçı, seçim öncesinde ailelere, ‘İl başkanı şikayetinden vazgeçecek, basına konuşmayın’ diye sözler verdi. Olaydan sonra bir ay içinde mahkeme sonuçlandı, Türkiye’de böyle bir yargılama yok.

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) en yaygın kullanılan yapay tatlandırıcılardan aspartamı 14 Temmuz’da “insanlar için muhtemelen kanserojen” ilan etmesi bekleniyor. Bu kararı abartılı bulan uzmanlar var. Yine de markete gittik ve raflardaki ürünlerde aspartam aradık. Çok fazla aramamıza da gerek kalmadı.

Çorum’da aralarında üç köy muhtarının da olduğu beş kişi, AK Parti Çorum İl Başkanı Murat Günay’ı “yardım kartlarını çalmak için” darp ettikleri iddiasıyla “yağmaya teşebbüsten” beş yıl hapis cezası aldı. Görüntülere göre üçü muhtar beş kişi AK Parti il başkanını darp etmişti. Ama muhtarların yakınlarına göre bunun sebebi “yağma” değil, sarkıntılıktı, ancak mahkemede bununla ilgili ses kayıtları ve deliller örtbas edilmiş, siyasi baskıyla karar verilmişti. Muhtarların AK Partili olduklarını söyleyen yakınları günlerdir seslerini duyurmaya çalışıyor. Önce mahkeme önünde, sonra AK Parti il başkanlığının önünde, bayramda da belediyenin önündeki bayramlaşma töreninde seslerini duyurmaya çalıştılar. Protesto yeni gözaltılarla bitti: “İl başkanı bir muhtarın amcasının kızına sarkıntılık yaptı. Kayıtlarda hepsi var. Nerede kart çalma? Tüm Çorum halkı bu olayın neden yaşandığını bilmektedir. İl başkanı mahkemelere baskı yaptı. Bir haftada dava açtırıp, iki ayda karar verdirdi.”

Reuters, Türkiye’deki lobi girişimleri için ön soruşturma başlatılan ABD’li şirketin 2017’de Türkiye’de bu amaçla bir iştirak kurduğunu iddia etmiş, ancak şirketin adını açıklamamıştı. Serbestiyet, İstanbul’da 2017’de kurulan şirketi buldu: “Dignita Systems” Şirketin yönetim kurulu başkanı, İsveç’teki iştirakin CEO’su Anders Eriksson. Şirket kurulduktan iki ay sonra Rize yerel gazetelerinde, Rize’nin Ardeşen, Çaykent, Salarha, Trabzon’un ise Of ve Sürmene Belediyeleri’nin alkolmetre projesi için pilot bölge seçildiği haberleri çıktı. Şirket yetkililerinin Ardeşen Belediye Başkan Yardımcısı’yla görüşmesinden fotoğraflar olan haberde “İçişleri bakanlığıyla yapılacak olan bir protokol sonrası proje kapsamında Rize’de fabrika kurulacağı” da yer aldı.

Eskişehir Valisi Erol Ayyıldız, geçen yıl Eskişehir’de yapılması planlanan Anadolu Fest Müzik Festivali’ni ildeki etkinlikleri yasaklayan kararıyla engellemişti. Haziran’a ertelenen festival yine yapılamamıştı. Valiliğin kararı Eskişehir’deki muhafazakar bazı STK’ların talebi üzerine gelmişti.

Komedyen Doğu Demirkol, katıldığı Youtube yayınında 27 Mayıs darbesi sonrası Yassıada’da idama mahkûm edilen ilk kişinin dedesi, yazar Ahmet Çiftçi olduğunu anlattı. Ahmet Çiftçi; halkı 27 Mayıs darbesi ve Milli Birlik Komitesi’ne (MBK) karşı direnişe çağırdığı için yargılanıp idama mahkum edilmiş bir yazar. Hakkındaki idam kararı bozulan Çiftçi daha sonra siyasete girdi. “Uçurumdaki Türkiye için tek yol İslam” diye kitaplar yazdı. Sezai Karakoç hatıralarında cesaretiyle andığı Çiftçi’yi idamdan doktorların kurtardığını yazmıştı.

Filistin Ankara Büyükelçiliği, yayımladığı basın bildirisiyle, Mahmud Abbas’ın Uygurlar aleyhindeki sözleriyle ilgili haberleri “Türk basın kuruluşlarında yürütülen haksız kampanya” diyerek yalanladı. Ancak haberlerin kaynağı olan Çin Dışişleri Bakanlığı’nın resmi açıklamasından bahsedilmedi. Bildiride “Başkan Abbas, kendisinin yokluğunda veya varlığında başka tarafların yaptığı hiçbir açıklamadan sorumlu değildir” ifadelerine yer verdi. Ankara Büyükelçiliği, Çin Dışişleri açıklamasını dolaylı yoldan yalanlayan Filistin’den Çin’le ilgili henüz herhangi bir tepki yok.

2000 yılında ÖSS birincileri açıkladığında bütün gözler bir ismin üzerinde toplanmıştı. Konya’nın Çayırbaşı köyünde yaşayan ÖSS sözel puan şampiyonu Oruç Baba İnan’ın. Televizyonları olmayan, 7 çocuklu çiftçi bir aileden gelen İnan, gazetelere harmanda çalışırken röportajlar vermiş, Boğaziçi İşletme’ye girdikten sonra ise kendisine burs verme vaadinde bulunanların ortadan kaybolmasından şikayet etmişti. Özel sektörden sonra Tarım Bakanlığı’nda çalışan ve memleketi Konya’daki Konya Şeker’e CEO olarak atanan İnan, artık Sanayi ve Teknoloji bakan yardımcısı. İnan, Boğaziçi’ne başladıktan sonra TRT’de bir programa konuk olmuştu: “Geçen sene içimden ‘Bekle beni İstanbul’ şarkısını çok söylerdim. İstanbul beni bekliyor muydu bilmiyorum ama ben ona kendimi zihnen hazırlamıştım.”

BM Keyfi Gözaltı Çalışma Grubu, Türkiye’deki aile üyelerinin iletişim kuramadığı üç Uygur hakkında, Çin makamlarından savunma alarak karar verdi. Avukat Gülden Sönmez: “Kampların bir gözaltı merkezi olduğunu, insanların Uygur ve Müslüman oldukları için kamplarda tutulduklarını teyit ediyor. Çin Büyükelçiliği’ne gideceğim ve ‘kararın gereğini yerine getirin’ diyeceğim.”

İngiltere medyasında, Nisan ayından bu yana Antalya’daki Rixos Sungate Hotel’de tatil yapan 30’un üzerinde İngiliz turistin gıda zehirlenmesi nedeniyle hastanelik olduğu iddia edilmişti. Rixos Sungate Hotel, iddiaları araştırmak için soruşturma başlattığını açıkladı: “Bu iddiaları ciddiye alıyoruz, çünkü misafirlerimizin güvenliği ve memnuniyeti bizim için en önemli konudur."

Yeşil Sol Parti’den meclise giren Perihan Koca’nın genel başkanı olduğu Toplumsal Özgürlük Partisi (TÖP) Türkiye’deki sosyalist gelenekte “doktor” diye anılan Hikmet Kıvılcımlı’yı referans alıyor. Kıvılcımlı’nın genel başkanı olduğu sosyalist Vatan Partisi 1957’de seçimlere girerek ülke genelinde 463 oy almıştı. Seçim öncesinde Eyüp Sultan Camisi’nde miting yaparak “hak davası”nı İslami referanslarla anlatan Kıvılcımlı, bu konuşması nedeniyle “dini siyasete alet ederek komünizm propagandası yapmak” suçlamasıyla hapis cezası almıştı. Mersin Milletvekili Perihan Koca, TBMM’deki ilk genel kurul toplantısına Kıvılcımlı rozetiyle katıldı.

Dün (13 Haziran) Kazakistan’dan geldiği İstanbul Havalimanı’nda alıkonan ve bugün Kazakistan’a deport edileceği tebliğ edilen Çin vatandaşı Gayret Erlibek’e giriş izni verildi. Uygur insan hakları savunucuları, Erlibek’in Kazakistan’a geri gönderilmesi durumunda, Kazakistan’dan da Çin’e geri gönderilme tehlikesi olduğu için endişeliydi. İstanbul Havalimanı'ndan ayrılmasından sonra video paylaşan Erlibek: “Cumhurbaşkanı Erdoğan'a, İçişleri Bakanı’na ve Türkiye’nin halkına teşekkür ediyorum. Beni Çin'e göndermediğiniz için sizlere teşekkür ediyorum."

Birkaç yıldır Kazakistan’da yaşayan, Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Kazak nüfustan olan Gayret Erlibek, bugün indiği İstanbul Havalimanı’nda giriş vizesi olmadığı gerekçesiyle alıkonuldu ve yarın Kazakistan’a geri gönderileceği tebliğ edildi. Uygur insan hakları savunucuları, Erlibek’in Kazakistan’a geri gönderilmesi durumunda, Kazakistan’dan da Çin’e geri gönderilme tehlikesi olduğu için endişeli. Çin, Uygur Özerk Bölgesi’nde 2016’dan beri uluslararası toplumun “toplama kampı” diye adlandırdığı yerleşkeler kuruyor ve “soykırım”la suçlanan uygulamalar yapıyor. Erbilek havalimanında çektiği videoyla Türkiye'ye çağrı yaptı: "Pasaportum da vizem de yasal, Türk hükümetinden ve halkından sığınma imkanı vermelerini rica ediyorum."

CHP’deki liderlik tartışmalarında muhalif medya da rengini belli etmeye başladı. Cumhuriyet’in manşetinde 60 CHP’li belediye başkanının Kılıçdaroğlu ile yapacakları “sancısız değişim” kulis haberi vardı. Gazete manşete İmamoğlu’nun fotoğrafını koydu: “Yine değişim dedi.” Sözcü gazetesi manşetine ise İsmail Saymaz’a konuşan Özgür Özel’in çıkışını çekmişti: “Sorumluluktan kaçmayacağım.” Sözcü’nün sürmanşetinde de İmamoğlu vardı: “Menzilede yürümede net kararlıyım.” Halk TV’den iki başlık “Eren Erdem’in genel başkan yardımcısı olması yandaş yazarı bile çileden çıkarttı”. “Kılıçdaroğlu da İmamoğlu da bu süreci CHP’yi parçalamadan yönetmelidir”

Facebook’taki reklamlı içeriklerin seçim sonuçlarına etkisini inceleyen pazarlama stratejisti Burak Su: “Facebook’taki kampanyanın kararsız seçmeni yeniden iktidarı desteklemeye yönelttiğini söyleyebiliriz. Her ilde o ilden şehitlerin fotoğraflarıyla reklamlı içerikler girilmiş. Şehidin resminin üzerinde ya da yanında ‘şehitler için bize oy ver’, ‘terör ittifakına oy verme’ gibi yazılar yazılıyor. Facebook’ta ‘Kara propaganda ve taraflı yayın’ olarak iktidarı destekleyen içerikler için toplam 8 milyon 777 bin TL’nin üzerinde bir para harcanmış. Muhalefeti destekleyen ‘taraflı yayın’ denebilecek içerikler için de 500 bin TL’lik bir bütçe var. Toplam 9,2 milyon TL’ye çıkıyor.”

Güney Amerikalı solcu liderlerin seçim nedeniyle Erdoğan’ı tebrik etmesi, Türkiye’deki sosyalistleri üzdü. En çok tepkiyi “Cehennemin kapılarını kapatacağız” sloganıyla Bolsonaro’yu sandıkta yenen Lula ile Küba Devlet Başkanı Bermudez aldı: “Umarım Bolsonaro yeniden iktidara gelip cehenneminizin kapılarını sonuna kadar açar”, “Kapattığın kapılar ardında cayır cayır yan”, “Bir daha sosyalizm konusunda biri Küba’ya b.k atarsa haklısın deyip liboşlara katılacağım.” Sol Parti, üç lidere Erdoğan’ın “ABD’nin Büyük Ortadoğu Projesi’nin eşbaşkanı” olduğunu iddia eden ve Türkiye’deki NATO üslerini anlatan mektup gönderdi.

Kılıçdaroğlu, büyükşehirler genelinde Millet İttifakı’nın 2019 yerel seçimlerinde aldığı oyların üzerinde oranlara ulaştı. Kılıçdaroğlu, 2019’a göre İzmir’de yüzde 9, Antalya’da yüzde 7, Mersin’de hem CHP’nin hem de İYİ Parti destekli Demokrat Parti adayının oy toplamlarından yüzde 3 daha fazla oy aldı. İstanbul’da, Ankara’da, Adana’da da 31 Mart’a göre küçük artışlar kaydetti. Erdoğan ise 31 Mart’ta Binali Yıldırım’ın aldığı oydan yüzde 0,3 azını aldı.

Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turuna katılım, birinci tura göre ülke genelinde yüzde 2,76 oranında geriledi. Ancak HDP’nin güçlü olduğu Doğu ve Güneydoğu illerinde bu gerileme Türkiye ortalamasının çok üzerinde yaşandı. Katılımdaki düşüş Diyarbakır, Van, Muş, Siirt, Hakkari, Şırnak, Kars, Bitlis’te yüzde 5’i buldu; Ağrı ve Iğdır’da yüzde 7’nin üzerine çıktı. Bu illerde Kılıçdaroğlu’nun oy sayısı birinci tura göre azaldı. Ancak Erdoğan, katılımın düşmesine rağmen oylarını arttırdı. Ruhavioğlu: "Kılıçdaroğlu kazansa Kürt oylarıyla kazanmış olacaktı ama özellikle ikinci turda katılım Türkiye genelinde düşmüş olduğu için, Kürt oyları her iki turda Türkiye ortalamasına denk olsa bile kazanan-kaybeden dengesini değiştirmeye yetmiyor, Kılıçdaroğlu’nun kaybetmesini önleyemiyordu."

Türkiye genelinde yüzde 1,73 oy alan TİP, Hatay’da ve İstanbul’un üç bölgesinde birer milletvekili çıkartarak Meclis’e dört milletvekili gönderdi. TİP, Hatay’ın ilçeleri dışında en yüksek oy oranlarına Türkiye’de kişi başına milli gelirin en yüksek olduğu ilçelerde ulaştı: Kadıköy: 9,60, Adalar: 9,36, Konyaltı 8,67, Karşıyaka: 8,61, Beşiktaş: 8,44, Bodrum 8,42, Datça 8,07, Şişli: 7,66, Çiğli 7,71, Muratpaşa 7,46, Marmaris 7,28.

14 Mayıs seçimlerine en düşük katılımın olduğu 20 ilden 15’i HDP’nin güçlü olduğu Doğu ve Güneydoğu illeri. Ağrı, Van, Muş, Bingöl, Iğdır, Kars illerinde seçime katılım yüzde 80’in altında kaldı. Ağrı ile Van’da seçime katılım 2018 seçimlerine göre yüzde 5 civarında düştü. Rawest Araştırma Genel Müdürü Roj Girasun: “Önceki seçimlerde de katılım oranları genele göre düşüktü. Bunun en önemli nedeni 7 Haziran 2015 seçimlerinde umutla gidilen seçimden sonra ortaya çıkan kaos hali ve ardından oluşan ümitsizlik. Bu travmanın etkileri devam ediyor.”

2018’de Erdoğan’ın karşısında yarışan cumhurbaşkanı adayları İnce, Akşener, Demirtaş ve Karamollaoğlu’nun oy toplamı yüzde 47,6’ya ulaşmıştı. Bu seçimlerde yüzde 45’i Kılıçdaroğlu’na ait olan üç muhalif adayın oyları yüzde 50.5 oldu. Erdoğan’a muhalif oylardaki artış Konya, Kayseri ve Sakarya gibi AK Parti’nin güçlü olduğu 9 ilde yüzde 5 ve üzerine çıktı.

Ekim 2021’de “MOSSAD’ın Türkiye’deki gizli birimi” suçlamasıyla tutuklanan Filistinli ve Suriyeli yirmi sanığın yargılandığı davanın bugünkü duruşmasında tutukluluk hali süren son altı sanığın da tahliyelerine karar verildi, davada tutuklu sanık kalmadı. Davanın bir sonraki duruşması Eylül ayında görülecek.

AK Parti, 14 Mayıs’ta %35.4 oranıyla 2002’den beri en düşük oyunu aldı. Erime, Erdoğan’ın oylarına da yansıdı. 81 ilin 73’ünde hem Erdoğan’ın hem de AK Parti’nin oyları düştü. Erdoğan’ın oyları büyükşehirlerin tamamında düştü. Hem AK Parti’nin ve hem de Erdoğan’ın oylarının yükseldiği iller sadece Hakkari ve Şırnak. İç Anadolu ve Karadeniz’deki tüm illerde hem Erdoğan hem de AK Parti oy kaybetti. Rize’de AK Parti, %64.9’dan, %53.4’e geriledi.

Kemal Derviş döneminin Hazine Müsteşar Yardımcısı Hakan Özyıldız: “Kemal Bey, Türkiye’de hak ettiği değeri bence görmedi. Bunun bir nedeni bana göre siyasette herkesin umut ettiği performansı gösterememesi olabilir. İnsanlar, ‘Bir partinin lideri olacak, krizden çıkarttığı gibi siyasette de bir atılım yapacak’ diye bekliyordu. Oysa Kemal Bey sabahleyin tenis oynayan, akşam erkenden evine gidip kitabını okuyan bir insandı. Biliyorsunuz Türkiye'de siyaset böyle yapılmıyor. Uzun yıllar yurt dışında yaşadığı için, Türkiye'deki siyasetin arka odalarında konuşulanları, tartışılanları, ilişkileri anlayıp; ona göre kendisi de yapabilecek bir insan değildi.”

Siyasetin gündemine yerleşti, liderleri hakkında konuşturdu, Muharrem İnce ona referans vererek adaylıktan çekildi. Ali Yeşildağ’ın adını kullanan Twitter hesabı, ilk olarak Nisan 2022’de İsmet Özel’in adıyla açıldı. Birkaç günde 10 bin takipçiye ulaşan hesap sonra ortadan kayboldu. Geçen ay yeniden ortaya çıktı, YouTube’da videolar yayımlayan Muhammed Yakut’un adını kullanmaya başladı. 10 gün sonra ‘Ali Yeşildağ’ oldu. Hakkındaki tartışmalar sonrası dün (12 Mayıs) öğle saatlerinde kapanan hesap gece “Nerede kalmıştık” tweet’iyle geri döndü. 400 binin üzerinde takipçiye ulaşan hesap, kayda değer hiçbir kanıt göstermeden ortaya attığı bel altı iddialarına devam ediyor.

Çin’de rejimin kontrolündeki medyada Kılıçdaroğlu’nun kazanmasının Çin’in çıkarlarına aykırı olacağı yorumları yapılıyor: “Erdoğan kaybederse Türkiye’nin dış politikası AB'ye yaklaşacak, Türkiye NATO'nun genişleme stratejisinde aktif rol oynayacak ve Batı yeniden (Çin aleyhinde) saldırganlaşacak.” Bir gazete “Erdoğan cumhurbaşkanı seçilirse, bu Perinçek’in cumhurbaşkanı seçilmesi gibi olur” yorumunu yaptı. Diasporadaki Uygur medyası, Pekin’in kontrolündeki medyanın yayınlarını “Çin: Kılıçdaroğlu, Türkiye dış politikasını Pekin’den uzaklaştıracak” başlıklarıyla sundu.

Sedat Peker’le görüştüğünü açıklayan Miyase İlknur, Peker’in seçime iki ay kala açıklamalar yapacağı “sözü”nü, videolar yayımlayan Ali Yeşildağ üzerinden tutuyor olabileceği yorumunda bulundu. Ali Yeşildağ’ın videolarında dile getirdiği bazı iddialar, Peker’in dijital tecrit gelmeden önce “yakında konuşacağız” diye işaret ettiği kimi konularla tamamlayıcı bir bütünlük içeriyor. Bunlar arasında en dikkat çekeni, Peker’in 25 milyar TL’lik kamu ihalesi aldığını söylediği “Yapı Yapı” adlı şirketin “sonra konuşacağız” diyerek adını açıklamadığı “yüzde 50 gizli ortağı” iddiası. Yeşildağ, “yüzde 50 gizli ortağın” Bilal Erdoğan olduğunu iddia etti. Yeşildağ, Peker’in 9 farklı iddiasıyla ilgili de doğrulayan bir anlatım yaptı ve yeni detaylar verdi.

Bir süredir yayımladığı videolarla iktidara yakın isimler hakkında iddialar ortaya atan Ali Yeşildağ’ın adının ve fotoğrafının kullanıldığı bir Twitter hesabından Muharrem İnce hakkında seks kaseti yayımlanacağı iddiası paylaşıldı. Ali Yeşildağ ilk videosunda hiçbir sosyal medya hesabının olmadığını duyurmuştu. Dijital tecritte olan Sedat Peker, hesabın Yeşildağ’a ait olmadığını duyuran paylaşımları retweet etti. Sosyal medyada “kaset siyaseti”ne tepki gösteren paylaşımlar yapıldı.

Kılıçdaroğlu’nun Türkiye’den Çin’e yeni bir ticaret ve taşıma koridoru açacağı vaadini duyurduğu videoda, bu proje için Çin’e Türkistan’daki zulmü durdurma şartını sunacaklarını söyledi. Türkiye’deki Uygur diasporası Kılıçdaroğlu’nun çıkışından memnun. Annesi Çin’de toplama kampına gönderilen aktivist ve hukukçu Cevlan Şirmehmet: “Oyum Kılıçdaroğlu’na”, Dünya Uygur Kongresi Türkiye Temsilcisi Abdureşit Abdulhamit: “Açıklama bizi memnun etti”, Uygur akademisyen Erkin Emet: “’Uygurlar Cumhur İttifakı’nı destekliyor’ genellemesi gerçeği yansıtmıyor.”

Youtube’da videolar yayımlayan Muhammed Yakut, İstanbul Seyrantepe’deki Skyland İstanbul’a dikkat çekerek “C bloğun tapularının kime geçtiği ortaya çıkartılsın” dedi. Skyland İstanbul’un müteahhidi Nurettin Eroğlu, ne hissedarı olduğu Zaman gazetesi iddianamesinde ne de iki gün gözaltında kaldığı TUSKON soruşturması iddianamesinde yer aldı. Zaman gazetesi soruşturmasında Eroğlu’nun dosyasını ayıran savcı İsmet Bozkurt daha sonra “FETÖ borsası” suçlamasıyla meslekten ihraç edildi. Serbestiyet’e konuşan eski TMSF yöneticisi Abdullah Güzeldülger: “‘FETÖ borsası’ şüphesi doğuyor.”