Reşat Çalışlar

Afyon’da genç bir kadın valinin olduğu, bir “Uluslararası Kadın Kültür Evi”nin bulunduğu da çok düşünülen, çok akla gelen bir konu değil. Afyon’un en ünlü yeri belki kalesi olabilir. O bile herkesin gözünde hemen canlanmaz. Afyon, uluslararası çapta konser ve festivallere de evsahipliği yapıyor. Bu festivallerden biri de Motorfest.

Bundan tam olarak 5 yıl önce çektiğim bir fotoğrafı önüme koydum. Yer, Eminönü’nde bir otobüs durağı. (...) Durakta şöyle bir reklam var: “Mc Donalds’a Gel Keyfin Yerine Gelsin Big Mac Menu 11.95 TL”… Reklamdaki adamın sırıtışı, Big Mac Menü’nün o günden bu güne 58.99 TL’ye yükseldiğini (yani neredeyse 5 kat arttığını) hesaba kattığımızda, epey alaycı görünüyor değil mi? Öte yandan Big Mac Menü dolar bazında ucuzlamış, bu belki bir teselli olabilir.

İyi günlerde sirtaki, kalamar tava, tembel ama sıcakkanlı insanlar… Kötü günlerde dış politika krizleri, sınırdaki Amerikan askeri üsleri, mülteciler, Türk-Yunan savaşı senaryoları, “Avrupa’nın şımarık çocuğu” klişesi... Belki şaşıracaksınız ama Yunanistan’da başka şeyler de var: Mesela tıpkı bizim gibi tv dizileri, komedi dizileri üretiyorlar… Belki şaşıracaksınız ama Yunanistan’da da bir borsa var!

Ülkemizde tribün kültürünü çağrıştıran bir borsa kültüründen söz etmek mümkün. Bir hissenin yatırımcısı, bir futbol kulübünün taraftarını andıran bir psikoloji içine girebiliyor. Hisse yükselince, tuttuğu takım ligde yükselmiş gibi sevinebiliyor. Hisse düşünce, kendi takımına söven taraftar gibi, şirkete küfür edebiliyor.

2012’de gezdiğim Ukrayna, tarihinin en geniş topraklarına sahipti. Kırım, Donbass (Donetsk) ve Luhansk bölgeleri Ukrayna’nın parçasıydı. Yüzölçümü ve nüfusu Türkiye’den sadece birazcık daha küçük bir Ukrayna vardı o günlerde. Tüm yoksulluğuna rağmen yüzü ileriye dönük, dinamik, trendlere uyum sağlama gücü yüksek bir ülkeydi Ukrayna. Şu an “Keşke Ukrayna aynen o haliyle kalsaydı” diye düşünüyorum.

Arkadaşım Behçet Algan ve Olaf Scholz, Hamburg belediyesinde, Hamburg yerel siyasetinde birlikte çalışmışlar. Anlatılanlara göre Olaf Scholz, Hamburg belediye başkanlığı döneminde, gözü daha çok ulusal politikada olan bir insanmış. Zaten Behçet Algan da kendi hayatını konu alan “Duvarlara Sorun Beni” adlı biyografik kitapçıkta, yıllar öncesinden, Olaf Scholz’un başbakan olacağına dair bir öngörüde bulunmuş. Ki kitabın önsözünün yazarı Olaf Scholz.

İspanyol sinema ve tiyatrosunun önemli aktris ve komedyenlerinden Verónica Forqué, 13 Aralık 2021’de evinde ölü bulundu. Verónica Forqué, içinde erotik renkler barındıran filmlerle yükselişe geçti belki. Ama seksi bir kadın değildi. Absürt, cesur, hareketli komedilerde, saf ve komik yüzüyle farklı bir hava estirir, tansiyonu değiştirirdi. Beni Almodovar’a bağlayan yumuşacık halkalardan biriydi.

Kızıldeniz Uluslararası Film Festivali bu yıl 6-15 Aralık 2021 tarihleri arasında Cidde’de gerçekleşiyor. Bu ülkede 1980’lerin başlarından 2018’e kadar, yani 30 yılı aşkın bir süre boyunca sinema salonları yasaktı. Film çekmekse yasak değildi. 2000’li yılların başlarında, bir dönem boyunca, film izlemeyi seven Suud vatandaşları, sinemaya gitmek için komşu ülkelere seyahat bile etmişler. Hatta “sinema turizmi” diye bir kavram ortaya çıkmış. Sinema yasağını kaldıralı daha 4 yıl olmamış bir ülkenin, şimdi böylesine iddialı bir sinema festivali düzenlemesi, ezber bozucu bir durum.

Yazının başlığı sizde siyasi mizah filmi duygusu uyandırmış olabilir ama değil; zaten ben de sinema yazarı değilim. Güzel bir filmden değil Arjantin’de yaşanmış ve yaşanmakta olan gerçek olaylardan söz edeceğim: Taksi şoförlüğü ve piyango bileti satıcılığı yapan Roberto Baratta 2000 yılında, bir barda (gelecekte devlet başkanlığına seçilecek olan) Nestor Kirchner’le tanışır ve hayatı değişir. Planlama Bakanı Julio de Vido’nun sağ kolu haline geldikten sonra kendine bir makam şoförü edinir: Oscar Centeno. Oscar not tutmaya meraklı biridir; ve olaylar gelişir.

Batı Avrupa’da yaygınlaşan göçmen karşıtı, kadın hakları karşıtı, LGBT karşıtı sağ partiler, Doğu Avrupa’daki otoriter rejimlerle kader ortaklığını güçlendiriyor. Doğuda güçlenen otoriterleşmeyle, batıda kendini hissettiren göçmen düşmanı milliyetçi-sağcı dalganın ittifakı... Brüksel’in bu yeni durumla nasıl baş edeceği merak konusu.

Popülist teorileriyle ve “Fransa’nın yozlaşması”ndan yakınan popüler kültür eleştirileriyle tanınan Éric Zemmour’un siyasete girişi, sürpriz olmuştu. Başlarda ciddiye alınmadı. Olsa olsa Fransız ırkçılığının markalaşmış temsilcisi Marine Le Pen’in oyunu bölerek Macron’un işini kolaylaştıracağı söylendi. Ancak günden güne Le Pen’den daha fazla konuşulan bir kişiye dönüştü.

Alman Parlamentosu’nda, 735 milletvekilinin 255’i yani %34’ü kadın. Yeşiller %58, Sol Parti %54, SPD %42, FDP %24, CDU-CSU %23, AfD %13 kadın milletvekiline sahip. Türkiye kökenli 18 milletvekili var, 11’i kadın. Bir de trans milletvekili var. Yeşiller’in 22 milletvekilinin yaşı 30’un altında. Saskia Weishaupt, Kathrin Henneberger, Zoe Mayer gibi genç kadın milletvekilleri gazetelerin manşetlerinde. Dünya görüşleri, yaşam tarzları merak ediliyor, tartışılıyor.

Almanya’yı, 2005 yılından beri, Merkel başkanlığındaki (merkez sağı oluşturan CDU/CSU birliğinin büyük ortak, SPD veya FDP’nin küçük ortak olduğu) “büyük koalisyon”lar yönetti. İşte bu modelin sonu gelmiş gibi görünüyor. Yeni kuşağın ilk kez farklı bir modelle tanışması mümkün.

İspanya’daki beş büyük partinin seçmenleri içinde en “esnek”, en “gevşek” (veya “en liberal” de diyebiliriz) ilişki modelleri, son dönemde gençlerin tercih ettiği Podemos partisinin seçmenleri arasında gözlemleniyor. En “klasik” ilişki modellerine ise merkez sağcı Halk Partisi (PP) seçmenleri arasında rastlanıyor. Liberal Ciudadanos Partisi ise genelde ortalarda yer alıyor.

10 yıl önce, şehri gezdikten sonra Radikal’de kaleme aldığım izlenim yazısında Kâbil’i “gelişen, kalkınan, üstelik kendine özgü bir ritim, renklilik ve enerjiyle kalkınan bir şehir… Enternasyonal yapısıyla, etnik zenginliğiyle, hakkında söylenen her şeye rağmen dünya çapında bir metropol özelliği gösteren bir şehir” diye tanımlamıştım. Üç gündür Taliban’ın yönettiği şehri 10 yıl önce nasıl gördüğümü bakın nasıl anlatmışım…

Varlık fonu başkanı Schmid’e yolladığı dudak emojili, “istediğin her şeyi zaten alıyorsun” dediği chat görüntüsüyle Başbakan Kurz’un da dahil olduğu Avusturya’daki skandallar dizisi bitmek bilmiyor. 35 yaşındaki başbakanın gençliğinin ona yenilikçilik kazandırmadığı, Kurz’un aslında Avusturya siyasetinin alışıldık kalıplarını sürdürdüğü görüşü yaygınlaşıyor.

Yeni Hayat da kısmen ölüm temasını işler ama ölümden çok yaşam ve hızın romanıdır. Veba Geceleri, ölümle dolu ve donuk bir dünyanın özgürlük özlemine dokunmaya çalışırken, Yeni Hayat, arzu ve özgürlükle taşan hızlı ruhların ölüm özlemini anlatır.

Pandemide Türk Romanı üzerine yazılmış kitaplar okumaya başladım… Bu alandaki çeşitlilik beni günden güne içine çekti. Kitapların çoğunun yaşı bana yakın kişiler tarafından yazılmış olması, ilgimi pekiştirdi. Türk Romanı’nı tematik olarak inceleyen kitapların sayısı gerçekten çoğalmakta. Sadece niceliksel bir çoğalma değil bu. Tarafsız ve nesnel bir dille kaleme alınmış incelemelerin sayısındaki artış, umut verici.

Madrid’deki gerilim son günlerde hızla tırmanarak “Sinir Krizinin Eşiğindeki Kadınlar” filmini andırmaya başladı: Başrolde Madrid Eyalet Başkanı Isabel Diaz Ayuso. İkinci rolde İspanyol liberal hareketinin lideri Ines Arrimadas. Son dakikada (yanlışlıkla) kadraja giren talihsiz karakter olarak da Madrid’in sosyalist belediye başkan yardımcısı Begona Villacis.

Merkez bankaları dijital para çıkartmaya hazırlanıyor. Önümüzdeki yıllarda, merkez bankalarının banka adını verdiğimiz aracıları devreden çıkartıp doğrudan bize ulaşmaları, bastıkları paraları bize bankalar üzerinden sunmak yerine doğrudan elektronik cüzdanlarımıza yollamaya başlamaları mümkün olabilir mi? Göreceğiz.

2009 yılında “Satoshi Nakamoto” rumuzlu bir kişi(veya kişiler) tarafından geliştirilen Bitcoin artık gündelik hayatımızın biraz daha içinde. Bill Gates “Bu Bitcoin’den kurtulmamız gerek” diyebilirken, Elon Musk Bitcoin’e 1.5 milyar dolar yatırabiliyor. Peki nedir bu kripto para?

‘Ortaya karışık’ muhafazakâr-dindar-seküler tarzıyla, giyim-kuşamıyla, saç rengiyle, aksesuarlarıyla, iniş-çıkışlarıyla, sürprizleriyle hem 2020’lerin Avrupa sağının ruhunu yansıtan hem de Balkanlardan bir soğuk-sıcak hava dalgası gibi, sazlı-sözlü bir ‘Roman havası’ gibi esen bir yeni sağ siyaset ünlüsü.

İspanya’nın önemli bir gündemi de Covid aşılaması sırasında dönen torpiller… İspanyolca’da “torpilli” diye bir sözcük olmadığı için (“torpillados” gibi bir versiyon da yok, merak etmeyin) onlar “enchufados” diyorlar… “Enchufados”, kelimesi kelimesine çevirirsek, “prize takılı” anlamına geliyor.

Geçtiğimiz Çarşamba, infolibre isimli haber sitesi, özel bir Whatsapp grubunun yazışmalarını yayınladı. Emekli havacılardan oluşan grubun lideri gibi görünen emekli General Beca, “Bu işin başka yolu kalmadı. 26 milyon orospu çocuğunu kurşuna dizmeliyiz” ifadesini kullandı.

İspanya, televizyonculukta, filmde, dizide güçlü bir ülke. İspanya’nın bu gücü Netflix’le birlikte daha geniş kitleler tarafından fark edildi. Ancak yaklaşık son 5 yıldır, ekonomik koşulların da etkisiyle, ana akım İspanyol tv kanalları, dizi üretimini yavaşlatmış durumda. İspanya’da (ve bazı başka Avrupa ülkelerinde de) dijital platformlar dışında artık çok ciddi bir dizi üretiminden söz etmek zorlaşıyor. Türk yapımları, bu açıdan, boşluğu dolduruyor.

Avrupa’da sağın maskeye daha olumsuz, solun ise daha olumlu yaklaşımı, farklı şekillerde yorumlanabilir. Bu denklemin daha çok Avrupa’ya özgü mü olduğu da tartışılabilir. Pandemi devam ettiği sürece, dünyadaki siyasi denge ve denklemler açısından yeni değişimler ve sürprizlerle karşılaşma olasılığımız yüksek görünüyor.

Nico Lucero adında 19 yaşındaki Arjantinli genç, bir futbol maçından sonra, dönemin Arjantin başkanı Mauricio Macri’yle ilgili bir twit attı: “Macri seni öldüreceğiz, seni polis bile kurtaramayacak.” Hâkim, bu sözün gerçek bir tehdit değil, bir tür espri olduğu gerekçesiyle Lucero’nun beraatine hükmetti.

İspanyol siyasetinde Türkiye’dekine benzer bir darbe polemiği patlak verdi. Toplumda henüz bir tedirginlik yok ama uzun yıllardan beri darbe gibi bir gündemi olmayan, Avrupa Birliği’nin parçası olan bir ülkede böyle bir gündem oluşması, yine de ilgi çekici.

Lindner’in adeta sosyal medya için özel dizayn edilmiş bir siyasetçi olduğu belirtiliyor: Hızlı düşünen, hızlı tepki veren, söz ustası, yaratıcı, sık sık kontrolden çıkabilen bir karakter... Gerçekten de, Lindner’in konuşmaları, diğer Alman liderlerin konuşmalarından daha keyifli. Seçim meydanlarında adeta stand-up yaparcasına espritüel tarzda konuşan Lindner’in; eğlenceli ve şık olduğu oranda,(kimilerine göre) “güven vermeyen” bir imajı da var.

Ruhunu giydiği gömleğin kötü rengiyle öldüren erkeklerden, ruhunu taktığı güneş gözlüğünün güzelliğiyle öldüren kızlar arasındaki hava boşluklarına kafamda hayali boğazlar çizip, bu yazıda esas İstanbul Boğazı’ndan bahsetmiyor oluşum da; benim kendi seçimim/seçiciliğim elbette. Ayrıca o tür konulara dair ciddi görünümlü değerlendirmelerimi twitter’da yapıyorum, o boğucu ciddiyeti buraya taşımak istemiyorum.