Reşat Çalışlar

2011 yılında “AKP Neden Kazanır? CHP Neden Kaybeder?” diye bir kitap yayınlanmıştı. Bu kitabın adını beğenmiş ama içeriğini umduğum kadar doyurucu bulmamıştım. 31 Mart 2024 seçimleri sonrasındaysa kendime şu soruyu sordum: “Yeniden Refah Partisi neden kazandı, Deva Partisi neden kaybetti?” Deva Partisi’ne baktığımızda 2010 veya 2015 yılının Tayyip Erdoğan’ını görüyorsak, Yeniden Refah Partisi’ne baktığımızda daha çok “1994 yılının Tayyip Erdoğan’ını” görüyoruz. Deva Partisi, aynı nehir yatağının "okullu", “okumuş” belki biraz da “elit” yüzüyse, Yeniden Refah Partisi "alaylı" yüzü olabilir.

Yurdumuzda zaman zaman gündeme gelen geyik muhabbetlerinden biri, "Türk kızlarının yabancı erkek merakı"dır. Karabük Üniversitesi'yle ilgili gündemle birlikte, bu geyik yeniden alevlenmiş durumda. Aslında dünyanın...

Alman komedyen Hape Kerkeling, 60 yaşında. 1991’de Hollanda Kraliçesi Beatrix’in Berlin ziyareti sırasında onun kılığına girip protokolü kandırmasıyla meşhur. Kerkeling tıpkı Cem Yılmaz gibi son haftalarda mizahlarıyla değil hassas siyasi ve toplumsal kutuplaşmalar üzerinden gündemde: Kerkeling, Berlin’in artık bir eşcinselin yaşamasına uygun bir şehir olmadığına ve aşırı sağcı AFD’nin yasaklanması gerektiğine dair beyanatlarıyla... Cem Yılmaz ise Ramazan’da rakı şişesi paylaşmasıyla… Olumsuz taraftan bakılırsa, malzemesi azalan komedyenlerin siyasetle daha fazla ilgilendikleri söylenebilir.

İsrail’e Ortadoğu’nun Arnavutluk’u diyor, Arapları prezervatif kullanamamakla suçluyor, Greta’ya “dördüncü eş ol o zaman” diye kızıyor, Filistin’e destek veren Norveçlilerle dalga geçiyor. Bir süre Koç Üniversitesi’nde de çalışmış ama uygunsuz hareketleri yüzünden kovulmuş ırkçı, kadın düşmanı aykırı ama popüler İsrailli profesör Amir Hetsroni, savaş karşıtı oldu: “Gazze Vietnam'dır. Hamas, Viet Kong'dur. Netanyahu Nixon'dur. Milyarlara mal olan gereksiz savaşı durdurun. Aptal Arap’lara 1967 sınırları içinde bir devlet verin ve onları hayatımızdan atın.”

İranlı bir babanın ve Alman bir annenin kızı olarak Doğu Almanya’da doğan 55 yaşındaki Sahra Wagenknecht, aşırı sol Die Linke’dan ayrılıp kendi adıyla kurduğu Sahra Wagenknecht İttifakı ile Alman siyasetini sarsmaya başladı. Bundestag’daki 10 milletvekili arasında Türkler, Araplar ve Boşnaklar da var ama parti yeni göçmenlere karşı. İsrail’e ve Ukrayna’ya destek konusunda birleşen Alman siyasetinden de farklı bir çizgide duruyor. Çar’ın Uşağı diye suçlanacak kadar Putin’e yakın. Kendisinden 25 yaş büyük ünlü Alman siyasetçi Oscar Lafontaine ile evli olan Sahra Wagenknecht şimdiden anketlerde yüzde 10’ları gördü.

Öğrencilik, bir zamanlar, gerçekten bir statüydü. Artık değil. Öğrenciliğin elitizmini yapmanın hiçbir zemini kalmadı. Bazı öğrencilerin “Okumuluz müze değildir, gezilmez” gibi yaklaşımlarının toplumda veya siyasette destek bulacağını sanmıyorum. Üniversitelerin algılanma şeklinde yaşanan “normalleşme”, bize özgü değil. Almanya gibi ülkelerde üniversite öğrencilerinin toplam nüfusa oranı bizdekinden çok az. Artık üniversite bir “kutsal bilgi tapınağı” değil. “Elit” algılanan bir yer değil.

Osmanlı Kültürü’nü incelerken, Araplar, Ermeniler, Rumlar, Macarlar, Kırımlılar, Yahudiler, Özbekler, Sırplar, Gürcüler, Arnavutlar, Çerkesler ve birçok başka grubun oynadığı rolü konuşmayı çoğumuz seviyoruz… “Osmanlı Afrika'sı” görece az araştırılmış olsa da o bile artık yavaş yavaş araştırılıyor. Ortodoks Kilise Müziği ile Klasik Türk Müziği arasındaki benzerlik gibi sürprizli konular da artık az çok biliniyor… Peki Hindistan’ın rolü neydi? Osmanlı, Hint kültüründen hangi oranda ve nasıl etkilendi?

Biz Kurtlar Vadisi’ni “tam da Türkiye’ye özgü” bir fenomen olarak düşünmeye yatkın olsak da Letonya’da da benzer işlerle uğraşan bir kişi var. 55 yaşındaki Letonyalı araştırmacı-gazeteci ve yazar Lato Lapsa, uzun yıllardır, ülkesindeki yolsuzluk ve organize suç olaylarının üstüne gidiyor. Son kitaplarında, bu konuyu “sırtlan” imgesi üstünden ele almaya başladı. Kendisinin yeni kitaplarının kapaklarına bakınca kendinizi Kurtlar Vadisi’nin yeni bölümlerinin fragmanını izliyor gibi hissediyorsunuz.

28 Ocak’ta, Finlandiya’da, başkanlık seçimleri yapılacak. Ülkemizde “Finlandiya siyaseti” denildiğinde akla genelde 2019-2023 döneminin genç Başbakan’ı Sanna Marin geliyor. Oysa Finlandiya siyasetinin tek rengi Sanna Marin değil. Hem düşünce dünyasıyla hem kişisel yaşamıyla birbirinden ilginç pek çok karakterden söz etmek mümkün. İşte bu karakterlerin bazıları şu an itibariyle başkanlığa aday.

Anketlere göre Yunanlıların %52'si eşcinsel evliliğe olumlu bakıyor. Eşcinsel evliliğe iktidar partisi içinden en sert muhalefet; gençlik yıllarında Türk bayrağı yakmış, İslam karşıtı, Filistin karşıtı ve İsrail taraftarı görüşleriyle tanınan 47 yaşındaki eski Sağlık Bakanı Thanos Plevris’in başını çektiği Ortodoks Kilisesi’ne yakın bir gruptan geliyor. Mitsotakis’in en büyük destekçisi ise yeni lideri Kasselakis eşcinsel evliliği yapmış ana muhalefet Syriza.

“Fenomenlik” yarışında öne çıkan isimlerden biri son olarak eski eşinin dükkanını kurşunlatmakla suçlanan Ece Ronay. Peki olaylar bu noktaya nasıl geldi? Evinden kaçan bir Diyarbakırlı genç kız, yaklaşık 10 yıllık bir süre içinde nasıl Bağdat Caddesi’nde güzellik merkezi olan mafya auralı bir iş kadınına dönüştü? Ece Ronay, çok gençken pavyonlarda çalışmış. Üstelik reşit bile değilmiş. Jandarma pavyonu bastığında, Ece saklanıyormuş. 2020’lerin internet kültürüyle, 1970’li yılların Yeşilçam filmlerinin, Ece’nin hikayesinde birleştiğini görüyoruz.

Avrupa’dan, çok alışık olmadığımız türden bir ses yükseldi: Belçikalı ve Flaman romancı ve tv ünlüsü Herman Brusselmans, humo.be adlı web sitesindeki köşe yazısında, İsrail’i yerden yere vurdu. Avrupa Birliği’nin tam kalbindeki ülke olan Belçika’dan yükselen bu aykırı ses, şaşkınlığa yol açtı. Üstelik bu aykırı ses, Belçika’nın en aykırı ve en tartışmalı ünlülerinden birinden geldi.

Güney Kore’de, Kasım ayının son haftasında, feminizm karşıtlarının (ve erkek hakları savunucularının) hamle yapmasına yol açan ilginç bir gelişme yaşandı… Her şey, MapleStory adlı oyundan ve birkaç saniyelik bir el hareketinden patlak verdi. Bu el hareketinden dolayı kendini saldırı altında hisseden (genç) erkek dünyası aniden harekete geçti.

Avusturya şansölyesi ve merkez sağcı Avusturya Halk Partisi ÖVP’nin lideri olan Nehammer, son haftalarda, İsrail’e verdiği destekle dikkat çekiyor. 25 Ekim’de İsrail’e giden ve Netenyahu’yla görüşen Karl Nehammer; 22 Ekim’de, 17 yaşındaki bir Türk kızın Viyana Sinagogu’ndan İsrail bayrağını indirmesi sonrasında sert açıklamalarda bulunmuştu. Türk medyasına pek yansımayan bu olayın ardından Cumhurbaşkanı Van der Bellen durumu yumuşatmaya çalışarak, “o kızın bunu bilinçli olarak yapmadığını umuyorum” diye konuşmuştu. Türk kız, sorguda, olay sırasında sarhoş olduğunu söylemişti. Bayrağı indiren kızın ve ona eşlik eden diğer Türk gençlerinin modern, laik görünümlü ve Avusturya vatandaşlığı sahibi gençler olmasından ötürü, olay fazla büyütülmedi.

İsrail’e ilk ve en ileri destek Alman Avrupa Komisyonu Başkanı von der Leyen’den geldi. İktidar ortağı ve lideri Dışişleri Bakanı olan Yeşiller Partisi genel merkezine dev İsrail bayrağı astı. CDU lideri “Eğer Gazze'den kaçan mülteciler olursa, o zaman bunlar komşu devletlerin konusu olmalıdır. Almanya daha fazla mülteci kabul edemez. Ülkede yeterince anti-semitik genç adam var” dedi. Ülkede Filistin’e destek eylemleri yasaklanıyor, Zizek’in Frankfurt Kitap Fuarı’ndaki konuşması protesto ediliyor. Almanya, İsrail’e destekte ABD’yi geride bırakmış görünüyor. Berlin’de 18 Ekim akşamı bir grup genç insanın Filistin’e destek eyleminde attığı “Free Palestine from German guilt” (Filistin'i Alman suçundan/suçluluğundan kurtarın) sloganı, polemiklere yol açtı. Almanya’yı Yahudiler karşısındaki suçluluk duygusundan ötürü İsrail’in Filistin’deki şiddetini desteklemekle suçlayan bu eylem, ortalama Alman kamuoyunu sinirlendirdi.

Türkiye, 21 yaşındaki üniversite öğrencisinin Anadolu Üniversitesi’nde kendini asarak intiharının sebeplerini konuşurken; İtalya da 23 yaşındaki Bolognalı Tiktok ünlüsü Vincent Plicchi’nin intiharını tartışıyor. Vincent de kendini astı. İntihar sebebi pedofili suçlamasıyla online linç. Babasının suçladığı üç isim arasında Dilan adlı bir Türk kız da var.

Son İsrail gezisinde başından geçen olaylar, verdiği tepkiler ve yaptığı espritüel yorumlarla gözüme çarpan Avusturyalı Yahudi hukukçu Philipp Brokes, Twitter’daki yarı ünlü diyebileceğimiz Avrupalılardan...

21 Eylül’deki Merkez Bankası toplantısında, politika faizi %30’a yükseldi. 2023 başında, Mehmet Şimşek gelmeden önce, politika faizi %8.50 seviyesindeydi. Düşük faiz politikası, sonunda, gerçekler karşısında, yenilgiye uğradı. Şu an, ortalama %40 civarında mevduat faizinden söz ediliyor. Faizlerdeki artış belli ki bir süre daha devam edecek. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın faiz oranı FED’in 5, Avrupa Merkez Bankası’nın 6, İsviçre Merkez Bankası’nın 20 katı. Peki, faiz borsayı yenebilir mi?

Bu hafta, Viyana, bir Türk taksici hikayesiyle çalkalanıyor. Lüks saat çalmaya düşkün, 2022 yılından bu yana müşterilerinin kol saatlerini çalan 33 yaşındaki Türk taksici… Taksicinin, toplam 600.000 Euro değerinde 39 adet lüks saat çaldığı öne sürülüyor. Bu da saat başına yaklaşık 15.000 Euro civarında bir rakam anlamına geliyor. Geçen hafta Pazartesi gecesi suçüstü yakalanan taksici, bu hafta da Avusturya medyasının gündem maddeleri arasında.

26 Temmuz’da ordunun darbe yaptığı ve cumhurbaşkanını devirdiği Nijer’de, orduya destek veren müzisyenler “vatansever müzik dalgası” başlattı. France 24'ün haberine göre, bu müzik akımının en...

Sasa Polyester, artık Türkiye’nin piyasa değeri en yüksek şirketi değil. Sasa artık dördüncü sırada. “Sasası olanın tasası olmaz” denilen dönemler, tarih oldu. Sasa, 6 aylık bilançosunda açıkladığı zararla birlikte ivmesini yitirdi ve endeksten negatif ayrıştı.

Türkiye’de Bodrum fiyatları üzerinden konuşulan fahiş tatil yeri fiyatları İtalya’nın da gündeminde. Ünlü Bari-Brindisi sahil şeridindeki plajlarda iki şezlong bir şemsiye en ucuz 60 Euro. Puccia adı verilen sandviçler 26 Euro. Otopark en ucuz 8 Euro. Corriere Della Sera’nın “firavun fiyatları” dediği fiyatlar yüzünden İtalyanlar tatil için Arnavutluk ve Yunanistan’a gidiyor

Hızlı trenler ve havaalanları sayesinde, kentler yaklaşıyor. Artık Sivas-Ankara arası hızlı trenle 2,5 saat. Aktarmayla İstanbul’a devam etmek de kolay. Üstelik hızlı trenler çok dakik. İç Anadolu’nun bozkırların ortasındaki “adacık”larının birbirine yaklaşması uzun vadede muhafazakarlığı yumuşatıyor. Sivas, bilmeyeni şaşırtan/ezberini bozan bir şehir değil. Ama düşünülen derecede muhafazakâr bir yer de değil. Şehrin gençleri, belki şehrin yaşlılarına kıyasla kısmen çekingen ve tedirgin bir görüntü verseler de Sivas’ta modern bir yaşam da yaşanıyor. Ama Sivas’ın karakteristiğinin bıyıklı yaşlı erkek olduğu noktasında ısrarcıyım.

İktidardaki Sosyalist Parti ( PSOE), seçimlerde merkez sağ Halk Partisi’nin (PP) gerisinde kaldı. Ama PP ve aşırı sağ Vox’un sandalye sayısı hükümet kurmak için gereken 175’den 6 eksik. İki partinin bu eksiği tamamlaması kolay değil. Çünkü oyun kurucu pozisyonunda küçük Katalan ve Bask milliyetçisi partiler var. O partiler de parlamentoda 153 sandalyede kalan PSOE ve sol ittifak SUMAR’ın koalisyonuna desteğe daha yakın. Sanchez için Katalan ve Bask partililerle pazarlık “bölücülük” suçlamalarını da beraberinde getirecek. Bu suçlamalara karşı bir ihtimal de büyük koalisyon yani PSOE-PP koalisyonu. Kral’ın ilk yetkiyi vermesi beklenen Başbakan Sanchez şimdilik buna karşı.

Romanya’da Mayıs ayında başlayan ve iki aydır süren öğretmenler grevi sendika ile hükümet arasındaki anlaşmayla bitti. Öğretmenler minumum yüzde 25 maaş zammı aldılar. Böylece bir yıla kadar deneyime sahip bir öğretmen 3.157 lei yani 637 Euro net maaş alacak. 18.850 TL maaş alması anlamına geliyor. 25 yıldan fazla deneyime sahip bir öğretmen ise net 4.968 lei maaş alacak. Yani 29.650 TL. Romanya’daki net asgari ücret 1863 lei yani 11.120 TL.

Irkçılığa inat, Avrupa göçmenlerin yükselişine tanık oluyor. İngiltere, Hint kökenli Başbakan Rishi Sunak’ı, Hollanda bir Kürt kadının Başbakan olması ihtimalini konuşurken, Danimarkalı bir şarkıcı Kopenhag’da 78 bin kişiye “Serçe parmaklarınızı birbirinize kenetleyin ve dans edin” dedi ve Kürtçe halay çektirdi. Babası Konyalı bir Kürt, annesi Danimarkalı 33 yaşındaki Tobias Rahim, Danimarka müzik piyasasında bir fenomen, şarkıları liste başından inmiyor. Kendini gezgin bir serseri olarak tanıtıyor: “Benim neslim biraz Kibritçi Kız masalındaki küçük kız gibi. Dünya makyajını kaybetti ve çirkinleşti.”

Türkiye’den Sinem, İtalya’dan Eleonora ve İspanya’dan Estefania… Neredeyse aynı yaşlarda üç genç kız. Dans, yemek, macera, bilim gibi özel bir temaları yok. Kendi güncel hayatlarını aktarıyorlar. Aralarında sınıfsal farklar olsa da benzer hayatlar yaşıyorlar. Peki neden yüzbinlerce insan her gün onları izliyor?

Sude Belkıs’ı insanlar daha çok “Belkıs TV” olarak tanıyor… Herhalde birçoğumuz kendimize ait bir tv kanalımızın olmasını istemişizdir… Gerçi, Sude’nin sahip olduğu “Belkıs TV”, teknik olarak bir TV kanalı değil. Bir sosyal medya kanalı. Ama izdivaçtan seçim sandığına kadar kafanızdaki tüm soru(n)lara yanıt üretmek için uğraşan, formatlar ve öneriler üreten bir platform… “Açılın, Ben Sandık Müteahhitiyim” diye başlayan) videosunu muhakkak görmüşsünüzdür. Bence ona ülkenin siyasi geleceği olmasa bile eğlence kültürü emanet edilmeli. O adeta paralel evrendeki daha modern, daha batılı bir Türkiye’nin televizyon yöneticisi.

İtalyan siyaseti, futbolu ve magazininin efsane isimlerinden ünlü sağcı politikacı Silvio Berlusconi, 12 Haziran 2023’te hayatını kaybetti. “Linkiesta” diye bir İtalyan dergisinin web sitesinde, birkaç gün önce, Cataldo Intrieri adlı bir yorumcunun, Berlusconi’nin ölümünden sonra yazdığı bir yazıya denk geldim. Koyu bir AC Milan taraftarı olan Intrieri’nin yazısının alt başlığı, “Sol Milanizm ve Berlusconi… Yırtıcı bir kişisel çelişkinin öyküsü… Solcu bir AC Milan taraftarı olarak yaşadığım tuhaf otuz yıl…” şeklinde.

Uruguay siyasetini son dönemde karıştıran isim 30 yaşındaki trans kadın Romina Celeste. Trans. Uruguay miliiyetçisi ve azılı bir solcu düşmanı. TikTok kullanarak devlet başkanı ile polemiğe giriyor, bir senatörü çocukken kendisini taciz etmekle suçluyor, Uruguay’a gelen Brezilya’nın solcu lideri Lula’yı protesto için olay çıkarıyor. Ve her seferinde kendisinden bahsettirmeyi başarıyor.